رئیس اسبق اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران:
مشارکت بخش خصوصی، کلید تحول نمایشگاه کتاب است
رئیس اسبق اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، معتقد است؛ بدون مشارکت واقعی بخش خصوصی، تحقق نمایشگاهی در تراز جهانی ممکن نیست؛ او این مشارکت را کلید تحول و پیشرفت نمایشگاه کتاب می‌داند.
ایران آنلاین: محمود آموزگار درباره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بیان کرد: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، یکی از نتایج قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مصوب اسفند ۱۳۶۵ است. نخستین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، آبان‌ماه سال ۱۳۶۶ برگزار شد.
به گزارش ایبنا، وی با بیان اینکه تقویم برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، بعد از یک دوره، به ماه می تغییر کرد و وارد تقویم بین‌المللی شد، ادامه داد: دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، اردیبهشت‌ماه ۱۳۶۸ با حضورنزدیک به ۲۰۰ ناشر داخلی، برگزار شد. یادآور می‌شوم، با تصویب قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، متقاضیان تولید کتاب، باید پروانه نشر دریافت کنند؛ بنابراین با برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، صدور پروانه نشر آغاز و نخستین پروانه‌های نشر، صادر شد.
رئیس اسبق اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، درباره ایجاد بخش ناشران خارجی در نمایشگاه کتاب تهران، گفت: برپایی بخش ناشران خارجی در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، با هدف برقراری ارتباط با نشر بین‌الملل، به شیوه ثبت سفارش و ارسال نمونه کتاب ناشران خارجی، آغاز شد.
آموزگار ادامه داد: ناشران خارجی به‌طور مستقیم در رویداد نمایشگاه شرکت نداشتند و فقط دو نماینده نشر بین‌المللی در رویداد نمایشگاه حاضر می‌شدند. Mass Publication فعال در مصر،موسسات IPR و آنتونی رادکین که نمایندگی تعدادی از ناشران خارجی را داشتند و نمونه کتاب‌های به زبان اصلی را عرضه و متقاضیان به ثبت سفارش اقدام می‌کردند. البته به‌دلیل بروز برخی مشکلات، ازجمله ارسال دیرهنگام کتاب که موجب نارضایتی‌هایی شده بود، در ادامه این روش متوقف و مقرر شد کتاب، به‌طور مستقیم وارد کشور و در نمایشگاه تحویل شود.
وی با تاکید بر جایگاه نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، بیان کرد: به‌طور کلی، هیچ‌کس نمی‌تواند اهمیت تاسیس نهادی با عنوان نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را نادیده بگیرد. همه کشورها به برگزاری نمایشگاه کتاب اقدام می‌کنند و به‌جرات می‌توان گفت، کشوری نیست که نمایشگاه بین‌المللی کتاب نداشته باشد. ازجمله می‌توان به برگزاری نمایشگاه کتاب تسالونیکی یونان، اشاره کرد که بیست‌ویکمین دوره آن ماه می ۲۰۲۵ برگزار خواهد شد؛ بنابراین باید گفت از اهمیت نمایشگاه‌های کتاب، نه‌تنها کاسته نشده، بلکه توجه بیشتری به رویدادهای کتاب‌محور شکل گرفته است؛ به‌ویژه از نظر ارتباط بین ناشران کشورهای مختلف و تعاملات مختلف، مثل نقل و انتقال رایت کتاب.
آموزگار با اشاره به تجربه حضور برخی ناشران صاحب‌نام در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، ادامه داد: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، علاوه‌بر حضور نمایندگان ناشران خارجی، خود ناشران خارجی نیز در دوره هایی در این رویداد حضور داشتند. حضور این ناشران، زمینه‌ساز برقراری ارتباط ناشران و پدید آورندگان ایرانی با ناشران بین‌المللی شده بود.
مدیر نشر کتاب‌آمه در ارزیابی کوتاه درباره سی‌وپنج دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، گفت: در حوزه داخلی نیز با افزایش تعداد دارندگان پروانه نشر، بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ ناشر در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، حاضر می‌شوند. در مجموع یکی از نواقص و اشکالات نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، توجه بیش از حد به کمّیت است؛ ازجمله فروش بیشتر، ناشر بیشتر، یارانه و بازدیدکننده بیشتر؛ به‌عبارت دیگر موضوعات کیفی، ازجمله شناسایی راه‌های برقراری ارتباط با ناشران بین‌الملل با هدف انتقال تجربه، انتقال حقوق نشر آثار ایرانی به زبان و کشورهای دیگر و شناسایی مشکلات صنعت نشر و چاره جویی برای رفع آنها مغفول واقع شد.
آموزگار با اشاره به عرضه ترجمه‌های متعدد در نمایشگاه کتاب تهران به عنوان آسیب جدی به صنعت نشر، افزود: با توجه به نپیوستن ایران به کنوانسیون برن، به موضوع انتقال حقوق نشر آثار، کمتر توجه شده است. در قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان بر حمایت قانونی از آثار منتشر شده برای نخستین بار در ایران تاکید شده، بنابراین آثار خارجی، مشمول این حمایت نمی‌شوند؛ مگر اینکه نخستین بار در ایران چاپ شوند!! به‌همین دلیل با نوعی آشفتگی حتی در حوزه ترجمه مواجه هستیم؛ ازجمله اینکه برخی آثار، بیش از ۱۰۰ بار به قلم افراد مختلف ترجمه و منتشر شده است. در مجموع، تلاش‌ها در زمینه ساماندهی وضعیت ترجمه، متاسفانه استمرار نداشته و ابتر باقی مانده است.
وی با اشاره به برخی اقدامات و تحولات در سیاستگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، بیان کرد: به نظر می‌رسد، از بیست‌وهفتمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به بعد و با روی کار آمدن دولت یازدهم، برنامه‌ها و اندیشه‌های جدیدی در حوزه نشر، ازجمله درباره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، مطرح شد. یادآور می‌شوم، با توجه به جایگاه و ظرفیت نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، این رویداد می‌توانست در مسیر رشد و اعتلای صنعت نشر ایران، نقش موثری ایفا کند اما به‌دلیل توجه زیاد به کمّیت، زمینه‌های ورود آسیب‌های بیشتر به روند طبیعی صنعت نشر ایران ایجاد شد.
آموزگار، صدور پروانه نشر به متقاضیان را بی‌رویه و آسیب‌زا ارزیابی کرد و گفت: علاوه‌بر تاثیرات صدور بی‌رویه پروانه نشر، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، توجه ویژه به تولید کتاب به شکل‌گیری انواع حمایت‌ها، امکانات و رانت‌ها برای ناشران انجامید؛ ازجمله خرید کتاب، معافیت مالیاتی، معافیت حق بیمه سهم کارفرما، امکان استفاده از مکان مسکونی برای فعالیت؛ در مجموع موجب شد، برای هر کسی، دریافت پروانه نشر به‌اصطلاح، چرب و شیرین شود و چه بسا، دارندگان پروانه نشر، با بهره‌مندی از تسهیلات، به مشاغل دیگری نیز مشغول شوند.
وی درباره فروش مستقیم ناشر در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، بیان کرد: به نظرم، مشکل در فروش مستقیم ناشران در نمایشگاه نیست، بلکه فروش مستقیم کتاب با تخفیف نامتعارف ناشی از یارانه ای که بعضاً نصف قیمت کتاب را در بر می گرفت و همه را به خرید کتاب از این رویداد سوق می داد، به مشکلی بدل شد که امکان رقابت را از کتابقروشان سلب می کرد. حتی دستگاه‌های دولتی و کتابخانه‌های دانشگاهی نیز تاریخ خرید و تجهیز کتابخانه‌های خود را با تاریخ برگزاری نمایشگاه کتاب تهران تنظیم می‌کردند؛ چراکه امکان خرید با یارانه فراهم است؛ اقدامی که منجر به کسادی و رکود بازار کتابفروشی‌ها شد.
آموزگار با اشاره به برخی تصمیم‌گیری‌ها درباره اصلاح نحوه تخصیص یارانه نشر بیان کرد: در شورای سیاستگزاری بیست‌وهشتمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، تدابیر خیلی مفیدی اتخاذ شد؛ ازجمله صدور بن‌کارت‌های رایگان.
مدیر نشر کتاب آمه افزود: مجموع یارانه رایگان خرید از نمایشگاه کتاب تهران، تا قبل از برگزاری بیست‌وهشتمین دوره، حدود ۷ میلیارد تومان بود. این مبلغ، بین ارگان‌ها و همچنین اهل قلم البته به میزان ناچیز، توزیع می‌شد. در شورای سیاستگزاری، تصمیم گرفته شد، یارانه رایگان، به‌جز یارانه اهل قلم حذف شود.
وی ادامه داد: یارانه‌های مشارکتی با تخصیص حدود ۲۰- ۲۵ درصد از سوی دستگاه‌های متقاضی، و مابقی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پرداخت می‌شد؛ البته در مواقعی، این یارانه‌ها برای خرید کتاب هزینه نمی‌شد. افزایش سهم مشارکت‌کنندگان و کاهش سهم این وزارتخانه به حدود ۵۵ درصد تصمیم بسیار شجاعانه وزارت فرهنگ بود. این وضعیت برای دستگاه متقاضی چندان جذابیت نداشت؛ علاوه‌براین در مبلغ بن‌کارت‌های دانشجویی نیز تغییراتی ایجاد شد. در مجموع این تغییرات، زمینه تخصیص یارانه به مخاطب واقعی را فراهم کرد.
آموزگار، گفت: با ایجاد برخی تغییرات در سهم یارانه‌های مشارکتی، مبالغی صرفه‌جویی و این مبالغ در حیطه‌های درست تری هزینه شد؛ ازجمله طرح‌های فصلی کتابفروشان که همه حلقه های زنجیره را پوشش می داد؛ برهمین اساس کتابفروشان و توزیع کنندگان نیز در زنجیره استفاده از یارانه ای قرار گرفتند که به واسطه ایشان به مصرف کننده نهایی می رسید.
رئیس اسبق اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، با نقد عملکرد دولت سیزدهم در توقف برخی اقدامات مثبت گذشته در حوزه نشر، بیان کرد: متاسفانه در دولت سیزدهم، برخی اقدامات در بحث توزیع یارانه نشر که پیش‌تر ایجاد شده بود، متوقف شد.
وی به مشارکت بخش خصوصی در برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اشاره و بیان کرد: دخالت بخش خصوصی و ارگان‌های نشر در اداره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، یکی از اتفاقات بسیار بزرگ بود. اگر این دخالت بررسی شود، مشخص خواهد شد که چه نتایج موثری داشت؛ ازجمله در بحث صرفه‌جویی در هزینه‌ها تا افزایش تجارب اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و سایر تشکل‌های نشر.
آموزگار، یکی از ابزارهای موثر برای ایجاد تحول در برگزاری نمایشگاه کتاب تهران را مشارکت نهادهای خصوصی در برگزاری نمایشگاه کتاب، دانست و گفت: اگر قرار براین باشد که نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، به‌عنوان پیشران صنعت نشر، روی ریلی که منطبق با استانداردهای مهم بین‌المللی است، قرار بگیرد، دخالت تشکل‌های صنفی نشر به‌ویژه اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، از اجزا لاینفک اجرای این رویداد است.
انتهای پیام/