کاپیتالیسم: یک داستان عاشقانه
مروری بر آثار سینمایی با موضوع روایت واقعی از بحران‌های اقتصادی و تجربه‌های مدیریتی آن‌ها
حسن فاطمی
پژوهشگر
بزرگان در اتاق
Adults in the Room
کارگردان: Costa-Gavras
بزرگان در اتاق، فیلم فرانسوی-یونانی ساخته‌شده در سال ۲۰۱۹ به کارگردانی کوستا گاوراس است. این فیلم اقتباسی از کتاب «بزرگسالان در اتاق: نبرد من با اِلیت اروپا» اثر یانیس واروفاکیس دربارۀ نجات یونان از بحران اقتصادی در سال ۲۰۱۵ است
این فیلم بحران بدهی دولتی یونان (Greek government-debt crisis) و کمک‌های مشکوک به این کشور توسط شرکای گروه یورو (Eurogroup) را بر اساس کتابی به همین نام نوشته‌یِ یانیس واروفاکیس که در زمان نخست‌وزیری آلکسیس سیپراس وزیر داراییِ کابینه‌ی او بود روایت می‌کند. این گروه خواستار امضایِ «یادداشت تفاهم» (در فیلم به نامِ MoU) است که یونان را ملزم می‌کند بدون قید و شرط از دستورهای تروییکا پیروی کند. این اصلاحات اجباری که بیشتر به سمت کاهش هزینه‌های دولتی نظیر کاهش حقوق بازنشستگان، افزایش میزان مالیات مشاغل، تعدیل نیرو در بخش‌های دولتی و کاهش چشم‌گیر حمایتی از واحد‌های صنعتی و تجاری بود، منجر به تعطیلی بخش‌های بسیار زیادی از مشاغل و واحد‌های تولیدی، صنعتی و تجاری گردید. این امر میزان نارضایتی عمومی در کشور‌ها را افزایش می‌داد.
در آن زمان اما واروفاکیس از این دستور سر باز زد و تمام وقت مشغول چانه‌زنی و ارائه طرح‌های کابینه مبنی بر نجات یونان از ورشکستگی، بدون زیر بار رفتنِ شرایطِ تحمیلیِ یک‌طرفه‌ی تروییکا شد. فیلم نمایانگر تلاش‌های مردمان تحت‌فشار و خسته یونان است که برای خروج از فلاکت فعلی اقدام به انتخاب نخست‌وزیر چپ‌گرا می‌کنند، بلکه بتوانند با مذاکرات مؤثر از فشار بدهی‌های خارجی و طرح ریاضت اقتصادی خارج شوند.
رُکود بزرگ
The Big Short
کارگردان: Adam McKay
رُکود بزرگ یک فیلم آمریکایی در سبک زندگینامهای و کمدی-درام به کارگردانی و نویسندگی آدام مک‌کی است که در سال ۲۰۱۵ منتشر شد. این فیلم بر اساس کتابی به همین نام نوشتۀ مایکل لوئیس روزنامه‌نگار آمریکایی، دربارۀ بحران مالی ۲۰۰۸-۲۰۰۷ است که بالا رفتن نرخ بازار مسکن و حباب اقتصادی را به ارمغان آورد.
رکود بزرگ نگاهی کمدی به بحران مالی ۲۰۰۸-۲۰۰۷ در آمریکا دارد و داستان معامله‌گرانی به نام «شورت» را بیان می‌کند که تنها در دوره کوتاه، موقع بالا رفتن بهای سهام و اوراق قرضه سرمایه‌گذاری می‌کنند. این گروه منفور معامله‌گران درازمدت هستند که بازار را تا بالاترین حد آن سوق می‌دهند. عملکرد دو گروه از معامله‌گران در ترقی انفجاری بازار مسکن آمریکا در سال ۲۰۰۰ تأثیر زیادی داشت. این فیلم با زاویه دید متفاوت به عملکرد معامله‌گران و مدیران مالی، ناتوانی وال‌استریت با وام‌ها و بهره‌های پاورجه آوری را تصویر می‌کند که آمریکا را به‌سوی بحران اقتصادی لغزاند.
بزرگ‌تر از آن‌که ورشکست شود
Too Big to Fail
کارگردان: Curtis Lee Hanson
«بزرگ‌تر از آن‌که ورشکست شود» یک فیلم تلویزیونی زندگینامهای دراما آمریکایی، به کارگردانی کرتیس هنسن و نویسندگی پتر گولد است؛ و در 63 امین دوره جوایز Primetime Emmy نامزد دریافت 11 جایزه شد. داستان فیلم از کتاب نا داستانی اندرو راس سرکین بانام «بزرگ‌تر از آن‌که ورشکست شود: داستان درونی از چگونگی نبرد وال‌استریت و واشینگتن برای نجات سامانه مالی- و خودشان» برداشت‌شده که در سال ۲۰۰۹ نگاشته شده بود.منشأ بحران اقتصادی بزرگ آمریکا در سال 2008، مشکلات در بخش مسکن و املاک بود که بانک‌ها و مؤسسات مالی اعتباری بزرگ آمریکا را در آستانه سقوط و ورشکستگی قرار داد به‌گونه‌ای که نابودی هر یک از بانک‌ها، زنجیروار بانک و موسسه بعدی را نیز به ورطه سقوط می‌کشاند و درنهایت ممکن بود منجر به سقوط کل نظام اقتصادی آمریکا شود.فیلم Too Big to Fail از دیدگاه دولت آمریکا به این بحران مالی بزرگ می‌پردازد و داستان رویدادها و وقایع را با محوریت اقدامات وزیر خزانه‌داری آمریکا هنری پالسون (با بازی ویلیام هِرت) و رئیس سیستم ذخیره فدرال، بن برنانک (با بازی پل جیامتی) برای مهار بحران در بازه آگوست 2008 تا. 13 اکتبر 2008، به تصویر می‌کشد.اگرچه به نظر می‌رسد که این فیلم هیچ شخصیت قهرمانی که نجات‌دهنده باشد، ندارد اما به‌طورکلی روایتگر تلاش‌های هنک پالسون وزیر وقت خزانه‌داری آمریکا است که سعی می‌کند بر مشکلات قانونی در ارتباط دولت و بخش خصوصی و همچنین کارشکنی‌های روسای بانک‌ها، فائق آید و اقتصاد کلان آمریکا را نجات دهد اما به دلیل ضعف شخصیت‌پردازی این شخصیت به‌خوبی و در حد استانداردهای یک شخصیت اول فیلم شکل نمی‌گیرد. فیلم با کلیپ‌هایی از گزارش‌های خبری درباره بحران صنعت وام مسکن و فروش اجباری بانک سرمایه‌گذاری Bear Stearns به هولدینگ خدمات مالی و بانک سرمایه‌گذاری چندملیتی JPMorgan Chase، با ضمانت‌نامه‌های فدرال آغاز می‌شود.
درخواست نهایی
Margin Call
کارگردان: J. C. Chandor
فیلمی در ژانر زندگینامهای درام است که در سال ۲۰۱۱ به کارگردانی جی. سی. چاندور ساخته شد. این فیلم موفق شد در رشتۀ بهترین فیلم‌نامۀ غیر اقتباسی، نامزد جایزه اسکار شود.فیلم به شروع بحران اقتصادی سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ در ایالات‌متحده آمریکا می‌پردازد و یک دورۀ 24 ساعته از فعالیت‌های یک بانک مهم سرمایه‌گذاری در وال‌استریت را نشان می‌دهد.این فیلم روایتی از تصمیمات و اقدامات مدیران یک موسسه سرمایه‌گذاری پس از رکود بزرگ اقتصادی در آمریکا است. داستان از جایی آغاز می‌شود که بیشتر کارمندان یک موسسه مالی به خاطر مشکلات شرکت باید اخراج شوند. در میان افراد اخراجی مسئول بخش مدیریت بحران شرکت نیز حضور دارد. او در میانه تحقیقی حیاتی در مورد ضررهای اخیر شرکت است که در ضرب‌الاجلی چنددقیقه‌ای از شرکت اخراج می‌شود. او در آخرین لحظه نتیجه تحقیقات خود را به پیتر که یکی از کارمندانش است می‌دهد و از او می‌خواهد که مواظب آن باشد. پیتر با تمام کردن محاسبات رئیسش متوجه سقوط ارزش شرکت در چند روز اخیر می‌شود. بخش اصلی فیلم در مورد تصمیماتی است که مدیران باید در مورد این شکست مفتضحانه بگیرند. آن‌ها باید هر چه سریع‌تر جلوی ضرر بیشتر را بگیرند.
کاپیتالیسم: یک داستان عاشقانه
Capitalism: A Love Story
کارگردان: Michael Francis Moore
کاپیتالیسم: یک داستان عاشقانه نام یک فیلم مستند به کارگردانی مایکل مور محصول سال ۲۰۰۹ آمریکاست. کاپیتالیسم یک داستان عاشقانه جریانات بانکی و سرمایه‌داری آمریکا را به‌شدت به چالش می‌کشد و از آن انتقاد می‌کند و درنهایت کاپیتالیسم را همچون شیطانی که هیچ‌گاه به دام نمی‌افتد تشبیه می‌کند.
خود مایکل مور دربارۀ کاپیتالیسم می‌گوید: اساساً ما قانونی داریم که قماربازی و شرط‌بندی را غیرقانونی می‌داند؛ اما به وال‌استریت اجازه می‌دهیم همین کار را انجام بدهد و با پول مردم بازی کند. بازار پولی و مالی چیزی فراتر از مقررات نیاز دارد و باید ساختار آن کاملاً تغییر کند.
دمکراسی ورزشی نیست که فقط تماشاگر داشته باشد، بلکه همه باید در آن مشارکت کنند. اگر ما در آن مشارکت نکنیم، دیگر دمکراسی نیست؛ بنابراین سقوط یا صعود باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا نه بر اساس عملکرد او، بلکه بر اساس میزان حمایت ما از او رقم می‌خورد.
مایکل مور بعد از اکران فیلم گفت که این فیلم می‌تواند پایان کار او در سینما باشد. او فکر می‌کند که این فیلم می‌تواند تهیه‌کنندگان، شرکت‌های فیلم‌سازی و حامیان فیلم‌های او را آزرده کند؛ و در آخر اضافه می‌کند: دیگر دلیلی ندارد این شرکت‌ها پول خود را صرف تولید فیلم‌های من بکنند؛ آن‌هم فیلم‌های کسی که در مقابل تمام باورهای آن‌ها ایستاده است.
بربرها پشت دروازه
Barbarians at the Gates
کارگردان:Glenn Jordan
فیلم سینمایی «بربرها پشت دروازه» در سال 1993 به کارگردانی گلن جردن و در ژانر کمدی درام و بیوگرافی با اقتباس از کتابی به همین نام ساخته‌شده است.
خیایان معروف و جنجالی وال‌استریت نیویورک، برای بسیاری از افراد سودجو و با شم اقتصادی زیرکانه، فضایی مناسب برای پرش مالی و زیرورو شدن در دنیای قدرت و ثروت را فراهم می‌کند. بربرها پشت دروازه برداشتی واقع‌گرایانه از سرگذشت شماری از سرمایه‌داران این بازار پیچیده و بی‌رحم است؛ که به شکلی جذاب و باورپذیر گوشه‌ای از معاملات و جابجایی قدرت در بین آن‌ها را به تصویر می‌کشد.
کتاب بربرها پشت دروازه در سال 1990 لقب پرفروش‌ترین کتاب سال را از طرف نیویورک‌تایمز دریافت کرد. مدیرعامل شرکت مواد غذایی و دخانیاتِ نابیسکو، راس جانسون (با بازی زیبای جیمز گارنر) مردی باهوش و خوش سروزبان است که قصد دارد با خرید کل سهام، شرکت را از حالت سهامی عام خارج و به‌طور خصوصی از آنِ خود کند.
اما اوضاع برخلاف انتظار او پیش می‌رود و ماجرای تصمیمش لو رفته و همه‌چیز یک‌مرتبه علنی می‌شود. در پی افشای خبر این انتقال گسترده، سروکله‌ی خبرنگارها و نیز رقیبانی گردن‌کلفت به میدان رقابت بر سر سهام پیداشده و خبر این معامله‌ی بزرگ رسانه‌ای گشته و به گوش همه‌ی مردم می‌رسد. اکنون در فضایی مزایده گونه هر یک از رقبا می‌خواهد با تعیین رقمی بالاتر، آینده‌ی این شرکت اسم‌ورسم‌دار را به مالکیت خود درآورد.
درنهایت هنری کراویس (با بازی جاناتان پرایس) که اولین بار خود او ایده‌ی خرید کل سهام شرکت را نزد راس مطرح کرده بود، با پیشنهاد بیشترین رقم، سهام را خریداری کرده و موفق می‌شود بی‌رحمانه راس جانسون را از میان بردارد.
هرچند شکست جانسون در رقابت بر سر سهام ابداً به معنای ورشکستگی‌اش نیست و او همچنان زندگی اشرافی خود را با تغییراتی نه‌چندان مهم ادامه می‌دهد؛ درحالی‌که در آن‌سوی شهر مردم عادی بیش‌ازپیش با فقر و فساد دست‌وپنجه نرم می‌کنند.