گزارشی از درگیری‌های مرزی طالبان و پاکستان
با وجود اینکه پاکستان و طالبان افغانستان سعی دارند از طریق مذاکره به توافق برسند اما اختلاف‌ها بویژه بعد از درگیری مرزی اخیر در دی ماه، تنش بین دو کشور را بیشتر کرده است. در این گزارش تلاش شده که اختلاف‌های پاکستان و طالبان افغانستان بویژه بعد از تنش‌های مرزی و افزایش حملات TTP بررسی شود.
پاکستان و طالبان افغانستان دوستی دیرینه با یکدیگر داشتند اما از زمانی که این گروه بر افغانستان سلطه پیدا کرد اختلاف بین این دو دوست قدیمی بالا گرفته است. یکی از عمده‌ترین مسائل که دوستی دیرینه پاکستان با طالبان را زیر سؤال برده، تنش‌های مرزی است که دردسرهای زیادی به دنبال داشته است.
از یک سال گذشته نیروهای مرزی پاکستان و مرزبانان طالبان بارها با هم درگیر شدند. آخرین درگیری مرزی در دی‌ماه به پایان رسیده اما هیچ تضمینی وجود ندارد که دو طرف بار دیگر درگیر نشوند. درگیری مرزی اخیر اختلاف بین پاکستان و طالبان را بیش از پیش آشکار کرد و سرانجام «حناربانیکهر» معاون وزیر خارجه پاکستان به کابل اعزام شد تا راهی برای پایان دادن به تنش‌های اخیر پیدا کند.
مسأله این است که اگر طالبان بخواهد به تنش مرزی با پاکستان پایان بدهد باید در برابر حصارکشی مرز دیورند توسط سربازان پاکستانی سکوت کند. طالبان باید در برابر آزار و اذیت مهاجران افغانستانی در کراچی و سایر شهرهای بزرگ پاکستان واکنش نشان ندهد و در همه موارد از اسلام‌آباد پیروی کند. در یک سال گذشته طالبان سعی کرده نشان دهد که از سرویس امنیت پاکستان پیروی نمی‌کند و حاضر نیست بی‌چون و چرا از اسلام‌آباد پیروی کند.
ظاهراً پاکستان که از سال‌ها پیش برای سلطه طالبان بر افغانستان نقشه می‌کشید، حاضر نیست این گروه را به حال خود بگذارد و سعی دارد راهی برای مطیع کردن آن پیدا کند که این روند موجب تنش بین این دو می‌شود.
به توافق رسیدن درباره مکانیزم تازه برای مدیریت مرز مشترک، یکی از محورهای مذاکره «حناربانیکهر» وزیر دولت پاکستان در امور خارجی با امیرخان متقی وزیر خارجه دولت موقت طالبان بود که نشان می‌دهد که طرفین نتوانستند به توافق‌های مرزی دوره «اشرف غنی» رئیس جمهور سابق افغانستان عمل کنند.
حنا ربانی و متقی تلاش کردند برای تعریف مکانیزم تازه برای مدیریت مرز مشترک به توافق برسند. «حافظ ضیا» سخنگوی وزارت امور خارجه طالبان با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد سعی داریم با محور قرار دادن منافع مشترک برای مکانیزم تازه در مرز مشترک با پاکستان به توافق برسیم. ضیا در پیام توئیتری خود اشاره‌ای به اختلاف‌های دولت موقت طالبان و پاکستان نکرد اما گفت توافق درباره مدیریت مرزهای مشترک اقدامی بسیار پیچیده است.
پاکستان برای مذاکرات جامع با دولت طالبان، بویژه در زمینه مدیریت مرزهای مشترک از نمایندگان ارتش، نماینده سرویس امنیت، اعضای وزارت بازرگانی و کارمندان وزارت امور خارجه کمک گرفت. نحوه برخورد با مهاجران افغانستانی یکی از موضوع‌های چالشی بین دو طرف بود.
در اکتبر سال گذشته میلادی «شاه‌محمود قریشی» وزیر امور خارجه سابق پاکستان در سفر خود به افغانستان سعی کرد برای مکانیزم تازه برای مدیریت مرزها و مذاکرات جامع، با دولت موقت طالبان به توافق برسد. وزارت امور خارجه پاکستان حاضر نشده درباره جزئیات مذاکرات جامع با دولت طالبان، بویژه شرایط توافق درباره مکانیزم تازه برای مدیریت مرزها اطلاع‌رسانی کند اما حناربانیکهر، تأکید کرد که برقراری ارتباط طالبان با جامعه بین‌المللی، می‌تواند بسیاری از مشکلات سیاسی، اقتصادی و مرزی افغانستان را حل کند.
سفر هیأت سیاسی پاکستان به افغانستان آن هم در زمانی که دولت امارت اسلامی از به انزوا کشیده شدن توسط جامعه بین‌المللی رنج می‌برد، اهمیت زیادی برای طالبان دارد. «منصور احمدخان» سفیر سابق پاکستان در افغانستان با اشاره به اهمیت سفر حنا ربانی گفت: بعد از بازدید «معید یوسف» مشاور امنیت ملی سابق پاکستان از کابل، ارتباط با طالبان به حالت تعلیق درآمده بود که این مشکل برطرف شد.
احمدخان تأکید کرد قطع موقتی رابطه دیپلماتیک بین پاکستان و افغانستان موجب بی‌اعتمادی بین دو کشور شده بود که این مشکل با سفر حنا ربانی حل شد. وی افزود: در حال حاضر جلوگیری از افزایش حملات TTP و برقراری امنیت در مرز «چمن» و گذرگاه مرزی «خرلاچی» اهمیت زیادی برای پاکستان دارد.
«عبیدالله برهانی» کارشناس افغانستانی مقیم امریکا بر این باور است که بازدید حنا ربانی از افغانستان یک سفر نمایشی بود و تأثیر چندانی بر تحولات این کشور ندارد. وی افزود: باید تلاش کنیم که اختلاف‌های سیاسی-امنیتی بر روابط تجاری-اقتصادی دو کشور تأثیر منفی نداشته باشد. برهانی تأکید کرد هدف پاکستان از اعزام حنا ربانی این بود که به طالبان هشدار بدهد که اسلام‌آباد با سیاست‌های طالبان موافق نیست.
دکتر برهانی بر این باور است که شاید حنا ربانی این پیام را به طالبان رسانده باشد که نباید اختلاف‌های سیاسی مانع همکاری تجاری- اقتصادی بین دو کشور شود.
با اینکه بیشتر کشورها معتقدند که پاکستان نفوذ زیادی بین اعضای طالبان دارد اما آنان نباید فراموش کنند که طالبان در حال حاضر حاکم افغانستان است و سعی دارد خود را مستقل نشان دهد. طالبان به پاکستان اعتماد ندارد و جلب اعتماد این گروه یک چالش پیچیده برای اسلام‌آباد است.
نحوه برخورد با TTP یکی از محورهای اختلاف بین پاکستان و طالبان افغانستان است. بعد از روی کار آمدن حکومت طالبان در افغانستان، تحریک طالبان پاکستان با الهام گرفتن از این حادثه، جان تازه‌ای گرفت. افراد و گروه‌های شبه‌نظامی مختلف با تلاش رهبر تحریک طالبان پاکستان به این گروه پیوستند و چالش امنیتی پاکستان از ناحیه این گروه وارد دور تازه‌ای شد. پاکستان با اتکا به روی کار آمدن یک گروه نزدیک به خود در کابل، امید داشت که این چالش حل شود اما طالبان افغانستان به دلایل متعددی از اقدام نظامی یا اخراج TTP از افغانستان خودداری کرد و راه‌حل مذاکره با میانجیگری خود را پیشنهاد داد. چندین دور مذاکرات سطح بالا با میانجیگری سراج‌الدین حقانی وزیر کشور حکومت طالبان در کابل و نقاط دیگر برگزار شد اما جز یک آتش‌بس چند ماهه نتیجه دیگری نداشت.
به تازگی نیز TTP با انتشار بیانیه‌ای به اعضای این گروه دستور داد که ضمن پایان دادن به آتش‌بس با دولت اسلام‌آباد، حملات خود را به سراسر پاکستان گسترش دهند. بیانیه تهدیدآمیز TTP در حالی منتشر می‌شود که پاکستان همچنان از بحران سیاسی رنج می‌برد و فرمانده جدید این کشور مأموریت خود را آغاز کرده است. از طرفی استعفا و بازنشستگی زودهنگام ژنرال «فیض حمید» رئیس سابق سرویس امنیت پاکستان که مذاکره با تحریک طالبان پاکستان را آغاز کرده بود، یکی دیگر از دلایل ناامیدی TTP از روند مذاکره می‌تواند باشد.
عامل تحریک طالبان پاکستان تأثیر زیادی بر روابط حکومت طالبان با حکومت پاکستان دارد و با افزایش حملات TTP احتمالاً این روابط بیشتر از قبل چالشی شود. به هر حال پاکستان با وجود نارضایتی از عدم تعهد دولت افغانستان برای جلوگیری از افزایش حملات TTP و سایر اختلاف‌ها، رابطه با طالبان را حفظ می‌کند اما این دوستی دیگر رنگ و بوی گذشته را نخواهد داشت. طالبان هم نمی‌خواهد رابطه با پاکستان را از دست بدهد اما حاضر نیست مطیع محض اسلام‌آباد باشد.