چگونه طالبان تریاک را در افغانستان سرکوب کردند و چرا تا جشن گرفتن زمان کمی باقی مانده است؟ 1
وندا فلباب براون2 مدیر ابتکار گروهک‌های مسلح غیردولتی و عضو ارشد مؤسسه بروکینگز
گزارش پیش رو گزارشی از مؤسسه بروکینگز می‌باشد که توسط پایگاه تایم منتشر شده است. نکته جالب توجه این گزارش استدلالهایی است که اتاق فکرها و اندیشکده‌های غربی به آنها چنگ می‌آویزند تا حتی از کاهش 90 درصدی مواد مخدر توسط طالبان، چماقی علیه طالبان بسازند!
سال‌ها، جامعه جهانی تلاش کرد و نتوانست اقتصاد مواد مخدر افغانستان را که در سال 2021 حداقل 14 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور بود مهار کند. اما به نظر می‌رسد طالبان که در ماه اوت پس از خروج ایالات متحده به قدرت رسید، اکنون کشت خشخاش را تا حدود 90 درصد سرکوب کرده است. در ظاهر، این یک پیشرفت قابل توجه است. تولید گسترده و غیرقانونی مواد مخدر، فساد، وحشی‌گری غارتگرانه و بی‌قانونی را تشدید کرد و به سقوط جمهوری افغانستان که از سوی ایالات متحده حمایت می‌شد، کمک کرد؛ البته نرخ بالای اعتیاد را نیز افزایش داد. اما سرکوب تولید تریاک بدون ارائه جایگزین‌های اقتصادی، آسیب‌های جدی اجتماعی و اقتصادی برای مردم افغانستان ایجاد می‌کند و جهان را با عواقب بسیار بدتری برای سلامت عمومی آماده می‌کند.
به گفته دیوید منسفیلد از شرکت مشاوره آلسیس، اجرای ممنوعیت تولید مواد مخدر در سال 2021 توسط طالبان، کم و بیش کشت خشخاش را در هلمند و ننگرهار، دو منطقه عمده تولید، از بین برد. به نظر می‌رسد کاهش در سراسر کشور با ممنوعیت بسیار مؤثر خشخاش توسط طالبان در سال 2000 برابری می‌کند و درست مانند آن زمان، پیامدهای اقتصادی و اجتماعی این ممنوعیت شدید است.
طالبان در حفظ تجارت سریع و صادرات مواد معدنی حیاتی، تثبیت اقتصاد افغانستان، کاهش قابل توجه فساد در مالیات و گمرکات، و ایجاد حدود 2 میلیارد دلار عواید سالانه موثر بوده است - همان کاری که جمهوری افغانستان در زمان سخاوتمندانه بین المللی انجام داد. اما طبق برآورد منسفیلد، ممنوعیت فعلی تریاک به اقتصاد افغانستان 1.3 میلیارد دلار و 450000 شغل تنها در سطح مزرعه خسارت وارد کرده است، و این شامل خسارات بالای اقتصادی پایین دستی نمی‌شود. علاوه بر این، بیشتر بودجه طالبان برای تأمین مالی دستگاه‌های نظامی و امنیتی آن استفاده می‌شود و چیزی برای مردم افغانستان باقی نمی‌گذارد. همانطور که «بیل برد»3، اقتصاددان می‌گوید، ثبات اقتصادی طالبان یک «تعادل قحطی» است. با توجه به اینکه 90 درصد مردم در فقر گیر کرده اند، چیزی که افغان‌ها را از گرسنگی دور نگه داشته کمک‌های بشردوستانه است. با این حال، این کمک‌ها در سال جاری به سرعت در حال کاهش بوده است - حداقل یک میلیارد دلار از 3 میلیارد دلار ارائه شده در سال 2022.
کسانی که معیشت تریاک خود را از دست داده اند، بیشتر نمی‌توانند جایگزین‌های اقتصادی برای تغذیه خانواده‌های خود، از جمله در سرویس‌های امنیتی، مانند زمان جمهوری افغانستان بیابند. گندم هرگز محصول جایگزین خوبی نبوده است و اقتصاد شهرهای افغانستان نیز رو به کاهش است. اساساً، زمانی که ذخایر حاصل از تریاک تابستان 2022 که طالبان اجازه برداشت را داده بود، تمام شود؛ بسیاری از خانوارها کاهش قابل توجهی را در توانایی خود برای خرید غذا، اجاره زمین، نگهداری مسکن و دریافت مراقبت‌های پزشکی تجربه خواهند کرد. مانند ممنوعیت‌های قبلی تریاک در افغانستان، بسیاری از خانواده‌ها حتی بیشتر در بدهی قرار می‌گیرند و مجبور می‌شوند دختران خود را در سن بسیار پایین ازدواج کنند. مهاجرت به خارج از افغانستان افزایش خواهد یافت.
احتمالاً مخالفت با حفظ این ممنوعیت در سال دوم و شاید سوم افزایش خواهد یافت، از جمله در میان حوزه‌های انتخابیه کلیدی طالبان، مانند خانواده‌های زمین‌دار در مناطق اکثریت پشتون‌نشین کشور و در میان فرماندهان طالبان. بسیاری از آنها سال‌هاست که از سود تریاک به جنگجویان و دسته‌های حامی خود کمک مالی کرده اند. اصطکاک‌ها و تنش‌ها حتی در سطوح بالای طالبان ممکن است تشدید شود. دلیل تداوم ممنوعیت مواد مخدر به این دلیل است که در واقع با محروم کردن فرماندهان طالبان از بودجه مستقل برای حمایت، به منافع رهبر عالی هیبت الله آخوندزاده خدمت می‌کند. با این حال هرگونه تمرکز بیشتر قدرت در دستان آخوندزاده بد است.
پیامدهای بهداشت عمومی جهانی نیز همینطور است. اگر این ممنوعیت حفظ شود و تا یک سال دیگر اروپا شروع به تجربه خشکسالی هروئینی کند که هنوز احساس نشده، احتمالاً اپیدمی فنتانیل4 افزایش خواهد یافت. برخلاف دوران ممنوعیت خشخاش در سال 2000، فنتانیل امروزه یک داروی نادر نیست. تنها در آمریکای شمالی، مرگبارترین اپیدمی مواد مخدر را در تاریخ ایجاد کرده است. کارتل‌های مکزیکی، قاچاقچیان کلیدی فنتانیل به آمریکای شمالی، شبکه‌های قاچاق و خرده فروشی جدید و همچنین مراکز تولید مواد مخدر مصنوعی در اروپای غربی ایجاد کرده اند. تا کنون، آزمایشگاه‌ها متامفتامین5، قوی‌ترین مت‌آمفتامین در جهان را تولید کرده‌اند، اما می‌توانند به راحتی به فنتانیل روی آورند. به دلیل نسبت قدرت بالای فنتانیل به وزن، قاچاقچیان چینی همچنین می‌توانند مستقیماً فنتانیل را به اروپا ارسال کنند. یا می‌توانند به شبکه‌های مشارکتی خود، مانند گروه‌های جنایتکار ایتالیایی، تکیه کنند.
علاوه بر این، فنتانیل بسیار ارزان و آسان تولید می‌شود که می‌تواند بازارهای دیگر را که معمولاً توسط هروئین افغانستان عرضه می‌شود، مانند پاکستان و حتی خود افغانستان، سرازیر کند. همانطور که گفته شد، این امکان وجود دارد که هروئین از میانمار و به مرور زمان آسیای مرکزی یا پاکستان، هر دو مکان‌هایی که قبلاً در آنها کشت می‌شد، خلأ را پر کند.
در هر صورت، واضح است که قطع عرضه منجر به قطع استفاده نهایی نمی‌شود. این فقط افراد مبتلا به اختلال مصرف مواد و بدون درمان را مجبور می‌کند به داروهای خطرناک تر یا تامین کنندگان جدید روی بیاورند. به این دلایل، طالبان را نباید به خاطر ممنوعیت مواد مخدر ستایش کرد یا تشویق کرد که در ممنوعیت مواد مخدر پافشاری کنند. مطمئناً رژیم طالبان نباید برای آن به رسمیت شناخته شود. اما جامعه جهانی باید کمک‌های بشردوستانه را افزایش دهد و تقویت اقتصاد روستایی افغانستان را از طریق سرمایه گذاری محلی بررسی کند. چنین رویکردی قبل از اجرای ممنوعیت مواد مخدر بسیار منطقی بود - اکنون حتی فوری تر است. مانند 20 سال گذشته، جریان هروئین به خارج از افغانستان از طریق توسعه اقتصادی و مقابله با قاچاق مواد مخدر در خارج از افغانستان به بهترین وجه قابل حل است.