جام ملت‌ها در کشور جام جهانی

حامد جیرودی/ هجدهمین دوره جام ملت‌های آسیا از ساعت 19:30 فردا جمعه با برگزاری دیدار افتتاحیه میان قطر، میزبان این رقابت‌ها و لبنان یکی از تیم‌های حاضر در گروه A این تورنمنت آغاز می‌شود. مسابقاتی که میان برترین تیم‌های فوتبال این قاره هر چهار سال یک بار برگزار می‌شود و قهرمان آن می‌تواند راهی جام کنفدراسیون‌های آسیا شود و با قهرمانان سایر قاره‌های جهان برای کسب عنوان قهرمانی جهان رقابت کند. جام‌ ملت‌های ۲۰۲۳ قرار بود به میزبانی چین برگزار شود اما به علت شیوع دوباره ویروس کرونا در این کشور، کنفدراسیون فوتبال آسیا به‌صورت رسمی خبر انصراف چین از میزبانی این مسابقات را اعلام کرد و پس از بررسی‌های AFC، میزبانی این مسابقات به قطر رسید تا این کشور بعد از برگزاری عالی جام جهانی 2022، میزبانی مهم‌ترین تورنمنت ملی قاره کهن را بر عهده بگیرد. این دوره از مسابقات که پس از جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۹ امارات برگزار می‌شود، قرار بود در اواخر بهار و اوایل تابستان برگزار شود که به دلیل گرمای شدید قطر در این بازه زمانی از سال، به زمستان موکول شد تا جام ملت‌های 2023 در اوایل سال 2024 برگزار شود!

میزبان و مدافع عنوان قهرمانی
تعداد تیم‌های شرکت‌کننده این دوره از مسابقات ۲۴ تیم است که شامل قطر میزبان و ۲۳ کشور آسیایی دیگر خواهد بود. جالب اینکه در این مسابقات قطر علاوه بر میزبانی، مدافع عنوان قهرمانی نیز خواهد بود. قطر اولین بار در نهمین دوره این مسابقات در سال 1988 میزبان بود که با قهرمانی عربستان به پایان رسید. این کشور در سال 2011 نیز میزبان جام ملت‌ها بود که آن دوره با قهرمانی ژاپن پایان یافت و حالا قطری‌ها برای سومین بار میزبان این تورنمنت هستند تا بیشترین میزبان این مسابقات لقب بگیرند. کشور‌های ایران، تایلند و امارات هر کدام با دو میزبانی، در رده‌های بعدی هستند و سایر کشورهای میزبان تنها یک بار از این امتیاز بهره‌مند شده‌اند. لازم به ذکر است که میزبانی دوم تایلند به صورت مشترک با سه کشور دیگر (مالزی، اندونزی و ویتنام) بوده‌ است.
 
برگزاری از سال‌های زوج به فرد
این جام از سال 1956 تا 2004 هر چهار سال یک بار و در سال‌های زوج برگزار می‌شد ولی به دلیل همزمانی این جام با جام ملت‌های اروپا و المپیک، کنفدراسیون فوتبال آسیا تصمیم گرفت تا دوره این بازی‌ها را تغییر دهد و در سال‌های فرد برگزار کند تا در سطح جهان به این جام توجه بیشتری شود. بعد از جام ملت‌های آسیا ۲۰۰۴، این جام با فاصله سه سال در سال ۲۰۰۷ برگزار شد اما از این پس باز هم هر چهار سال یک‌بار برگزار شد.

قدرت‌های قاره
قدرت‌های اول آسیا سالیان سال بر این جام حکمفرمایی می‌کردند، تیم‌های ژاپن و کره‌جنوبی از شرق و تیم‌های ایران و عربستان‌سعودی از غرب آسیا، همواره در میان یکی از تیم‌های دیدار پایانی بوده‌اند. در میان تیم‌های دیگری که در این جام موفق بوده‌اند می‌توان به عراق، امارات، کویت و چین اشاره کرد. استرالیا آخرین کشوری است که به این جام اضافه شده است. هر چند در دوره‌های قبلی جام ملت‌های آسیا ۱۶ تیم برای کسب عنوان قهرمانی به رقابت با یکدیگر می‌پرداختند اما در هفدهمین دوره که سال ۲۰۱۹ برگزار شد، برای اولین بار تعداد تیم‌های حاضر در این جام به ۲۴ تیم افزایش یافت و در این دوره نیز با همین تعداد برگزار می‌شود.

قهرمانان گذشته جام
کره جنوبی در سال ۱۹۵۶ و ۱۹۶۰ قهرمان اولین و دومین دوره این جام شد. رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۶۴ قهرمان این جام شد. در دوره‌های بعدی نیز به ترتیب در سال‌های ۱۹۶۸، ۱۹۷۲ و ۱۹۷۶ ایران قهرمان این جام شد. در سال ۱۹۸۰ کویت، ۱۹۸۴ و  ۱۹۸۸ عربستان، ۱۹۹۲ ژاپن، ۱۹۹۶ عربستان، ۲۰۰۰ و ۲۰۰۴ ژاپن، ۲۰۰۷ عراق، ۲۰۱۱ ژاپن، در سال ۲۰۱۵ استرالیا و در سال 2019 قطر قهرمان این جام شدند.

پرافتخارترین تیم آسیا
گر چه تیم ملی ایران تا ۱۹۹۶ صاحب این عنوان بود ولی در این سال عربستان و در سال ۲۰۰۴ ژاپن با سه قهرمانی به رکورد ایران رسیدند. از سال ۲۰۱۱ تاکنون نیز ژاپن با چهار قهرمانی (۱۹۹۲، ۲۰۰۰، ۲۰۰۴، ۲۰۱۱) پرافتخارترین تیم آسیا است.

دایی بهترین گلزن جام
علی دایی با 14 گل زده در جام ملت‌های آسیا، بهترین گلزن ادوار این رقابت‌ها محسوب می‌شود. در دوره قبلی این تورنمنت، معز علی مهاجم قطر با 9 گل زده به عنوان آقای گلی رسید و از رکورد دایی که در جام ملت‌های 1996 امارات، هشت گل زده بود، عبور کرد.

جوایز جام
مجموع جوایز این مسابقات ۱۴میلیون و 800 هزار دلار امریکا است. قهرمان پنج میلیون دلار، نایب قهرمان سه میلیون دلار و بازنده‌های نیمه نهایی یک میلیون دلار دریافت خواهند کرد. همه ۲۴ تیم شرکت کننده نیز ۲۰۰ هزار دلار امریکا دریافت خواهند کرد.

 لوگو و شعار
لوگوی رسمی مسابقات در طول قرعه‌کشی نهایی در ۱۱ مه ۲۰۲۳ راه‌اندازی شد. این لوگو تصویری از جام جام ملت‌های آسیا را با خطوط جام الهام گرفته از پرهای شاهین و گلبرگ‌های گل نیلوفر آبی نشان می‌دهد. بالای لوگو به رنگ ملی قطر که عنابی است، رنگ‌آمیزی شده است، در حالی که دم لوگو دارای یک نقطه عربی است. شعار این مسابقات(حیا آسیا)، که به معنای بیایید به آسیا برویم است، در ۵ اکتبر ۲۰۲۳ در رویدادی به مناسبت ۱۰۰ روز تا آغاز مسابقات آشکار شد.

توپ مسابقات
توپ رسمی مسابقات، VORTEXAC23  ساخته شده توسط کلمه، در ۱۰ آگوست ۲۰۲۳ رونمایی شد. طراحی توپ‌ها به رنگ‌ عنابی، هویت این کشور را بازتاب می‌دهد و نماد قهرمانی را در مرکز آن منعکس می‌کند. ارزیابی‌های فنی، عملکرد توپ را به شدت مورد آزمایش قرار داده‌اند و دوام، کیفیت و آمادگی آن را تضمین می‌کنند. در ۲۰ دسامبر ۲۰۲۳، توپ رسمی مسابقه فینال، VORTEXAC23+، رونمایی شد.
 

آهنگ رسمی
آهنگ رسمی مسابقات، با عنوان «هدف»توسط حمود الخضر و فهد الحجاجی، در اول ژانویه ۲۰۲۴ منتشر شد.

فروش بلیت
اولین دسته از بلیت‌های مسابقات از ۱۰ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد و بیش از ۱۵۰ هزار بلیت تنها در یک هفته فروخته شد. هوادارانی از قطر، عربستان سعودی و هند اکثر بلیت‌های ارائه شده را خریداری کرده‌اند. قیمت بلیت‌های مسابقه از (تقریباً ۶٫۸ دلار امریکا) شروع می‌شود تا امکان دسترسی بیشتر برای میلیون‌ها هوادار فراهم شود. در ۲۰ نوامبر ۲۰۲۳، کمیته سازماندهی محلی (LOC) مسابقات اعلام کرد که درآمد حاصل از فروش بلیت را برای حمایت از کمک‌های اضطراری برای فلسطین، در بحبوحه جنگ اسرائیل و حماس، اهدا خواهد کرد.

مسابقات ورزش‌های الکترونیک
در کنار این تورنمنت، این مسابقات ورزش الکترونیکی همزمان با آغاز مسابقات و در کنسول PS5 و بازی ویدیویی Konami - eFootball 2024 برگزار می‌شود. این اولین باری است که چنین مسابقاتی توسط AFC برگزار می‌شود. در مسابقات ورزش‌های الکترونیکی که در دوحه برگزار می‌شود، ۲۰ اتحادیه عضو کنفدراسیون فوتبال آسیا که در جام ملت‌های آسیای ۲۰۲۳ رقابت می‌کنند، حضور خواهند داشت.

ایران رکورددار ضربات پنالتی
در ادوار جام ملت‌های آسیا تکلیف ۲۳ بازی در ضربات پنالتی مشخص شده‌ است که تیم ملی ایران با هشت بار حضور در ضربات پنالتی در جام ملت‌های آسیا در این زمینه رکورددار است. عربستان و عراق به ترتیب چهار و سه بار تکلیف‌شان در ضربات پنالتی مشخص شده‌ که همیشه تیم برنده ضربات پنالتی بوده‌اند.
 

رکوردداران بازی در مراحل حذفی
۱۹ تیم موفق شده‌اند حداقل برای یک مرتبه از مرحله گروهی صعود کرده و در مراحل حذفی جام ملت‌های آسیا حاضر شوند. ایران با انجام ۲۳ بازی در مراحل حذفی جام ملت‌های آسیا رکورددار است. ژاپن نیز با ۱۵ بار موفقیت (صعود) در مراحل حذفی رکورددار موفقیت در این مراحل است.

پوکر و هت‌تریک‌ها برای ایران
در ادوار جام ملت‌های آسیا شاهد ۵ پوکر و ۱۳ هت‌تریک بوده‌ایم. ایران تنها کشوری است که دو بازیکنش موفق به ثبت پوکر در جام ملت‌های آسیا شده‌ است. یک پوکر هم توسط بازیکنانی از کشورهای قطر، بحرین و اردن در جام ملت‌ها ثبت شده‌ است. سریع‌ترین پوکر توسط علی دایی در سال ۱۹۹۶ در بازی ایران و کره‌جنوبی در مدت زمان ۲۳ دقیقه ثبت شده‌ است. در هت‌تریک‌ها هم ایران با ثبت چهار هت‌تریک بهترین عملکرد را داشته و سه هت‌تریک نیز برای ژاپن ثبت شده‌ است. دو هت‌تریک هم توسط بازیکنان هر یک از تیم‌های کره‌جنوبی و چین به ثبت رسیده‌ است. سریع‌ترین هت‌تریک توسط علی جباری در سال ۱۹۷۲ در بازی ایران و بنگلادش در مدت زمان ۵ دقیقه ثبت شده‌ است. در دوازدهمین دوره جام ملت‌های آسیا شاهد ثبت چهار هت‌تریک بوده‌ایم. همچنین در هفتمین دوره جام ملت‌ها سه هت‌تریک ثبت شده‌ است.