نمایش، هنری است که مخاطب خاص دارد و تماشاگران آن معدود به طیفی مشخص هستند. با این حال هر وقت شکلی متفاوت و تازه از این هنر عرضه شده، با اقبال فراوان مردم همراه بوده است. نمونهاش نمایشهای میدانی است که سال 1401 در فضای باز اجرا شدند و اتفاقاً مخاطب بسیاری پیدا کردند. از جمله این نمایشها میشود به «جهانبانو» و «روشنای شب تار» اشاره کرد که هر دو نیمه اول سال اجرا رفتند. «روشنای شب تار» محصول مشترک سازمان اوج و بنیاد فرهنگی رودکی بود که تیرماه، پیش روی اهل تئاتر قرار گرفت و مخاطبان نظارهگر بزرگترین رویداد هنری نمایشی درباره حضرت علی(ع) بودند. این نمایش به کارگردانی حسن بزرا و تهیهکنندگی علی اسماعیلی همزمان با عید سعید قربان یکشنبه 19تیرماه در محوطه بوستان ولایت تهران اجرا داشت. نمونه دیگر «جهانبانو» است. این نمایشی 360درجه و محصول مؤسسه فرهنگی اوج بود و خردادماه در فضای باز بوستان ولایت اجرا شد و مخاطبان را با سرنوشت بانوان تأثیرگذار تاریخ دنیا آشنا میکرد؛ بانوانی که هر کدام یک «جهان بانو» بودند. البته متولیان نمایش گفته بودند این نمایش قرار است با زبان هنر راه را از بیراهه نشان داده و بقیه دریافتها با فطرت مخاطب است و در هرکدام از شخصیتهای نمایش یک اتفاق ویژه الهی وجود دارد. از «سینمایش» به کارگردانی کوروش زارعی که به قول سینماییها پروژهای «بیگپروداکشن» بود و در سالن میلاد اجرا رفت هم نباید گذشت و البته نمایش «سرباز» به کارگردانی حسین پارسایی که هر دو اثر به روایت زندگی سردار شهید حاج قاسم سلیمانی میپرداختند و همگی محصول سال 1401 هستند.
جلسه هماندیشی تئاتریها
خردادماه سال 1401 جلسه هماندیشی مدیر کل هنرهای نمایشی با مدیرکل همکاریهای فرهنگی و سمنهای مرکز دیپلماسی عمومی وزارت امور خارجه با حضور رئیس اداره همکاریهای دینی، فرهنگی و ورزشی وزارت امور خارجه، مدیر بخش بینالملل اداره کل هنرهای نمایشی و دبیران دوازدهمین دوره بینالمللی تئاتر صاحبدلان، چهل و یکمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر، نوزدهمین جشنواره بینالمللی نمایش عروسکی تهران – مبارک- هم برگزار شد. در این جلسه درباره بخش بینالملل جشنوارهها بر مواردی از این قبیل تأکید شد: تسهیل بخشیدن در روند برقراری ارتباط و همکاری بینالملل با سفارتخانههای جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور به جهت همکاری و برگزاری بخش بینالملل جشنوارهها. همکاری مستقیم و مستمر رایزنیهای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کشورهای خارجی که برقراری این ارتباطها با محوریت رویکرد دبیران جشنوارهها و اهداف آنان صورت میپذیرد. اطلاعرسانی گسترده فراخوانهای جشنوارهها توسط وزارت امور خارجه به صورت مستمر و پیگیر در کشورهای خارجی و هدف. گستردگی حمایتهای معنوی از طرف وزارت امور خارجه با رویکرد تحکیم روابط فرهنگی و هنری اداره کل هنرهای نمایشی با کشورهای خارجی. تسهیل در روند صدور روادید ورودی میهمانان خارجی جشنوارههای مختلف تئاتر کشور.
بزرگترین رویداد تئاتر کودک
شکلگیری تماشاخانهها، فعالیتهای این بخش در همدان به شکل گستردهای دنبال شد و این اتفاق با پیروزی انقلاب اسلامی رشد بیشتری نیز پیدا کرد. در همین راستا نیز تصمیم گرفته شد که رویدادی در عرصه کودک و نوجوان شکل داده شود، بنابراین در اوایل دهه 70 و با تصویب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، رویدادی با عنوان جشنواره «امید» رقم خورد که در ابتدا بهصورت ملی بود اما بعدها وجهه بینالمللی پیدا کرد. این جشنواره سال 1401 هم در عرصهای وسیع و با حضور هنرمندان تراز اول نمایشی کشور در عرصه کودک و نوجوان بیست و هفتمین دوره خود را به میزبانی استان همدان تجربه کرد. افتتاحیه این جشنواره روز 31 خردادماه، به شکل یک برنامه شاد پیمایی و با حضور گروههای عروسکی و نمایشی از استانهای مختلف کشور، از آرامگاه بوعلی به سمت میدان حضرت امام خمینی(ره) شروع شد و رسماً کار خود را آغاز کرد. در این دوره، 60 اثر نمایشی از کشورهای مختلف هم به جشنواره ارسال شد که از بین آنها 9 اثر خلاقانه و خوب نیز انتخاب شدند اما به دلیل جابهجاییهای زمانی، بسیاری از گروهها نتوانستند در جشنواره شرکت کنند، تا در نهایت 3 اثر نمایشی در بخش ملل شرکت داشته باشند.
جشنواره تئاتر استانی با حضور 3563 هنرمند
جشنوارههای تئاتر استانی با هدف گسترش هنرهای نمایشی و ایجاد امکان برای شناسایی هنرمندان و استعدادهای سراسر کشور، از سال 1368 در بیش از 15 استان آغاز شد و طی سالیان بعد بهمرور همه استانها به این رویداد ملی و سراسری پیوستند.این جشنوارهها در هر استان و با اعتبارات استانی و حمایت مادی و معنوی اداره کل هنرهای نمایشی برگزار شده و هرساله حدود 15 اثر از برگزیدگان این جشنوارههای استانی وارد جشنواره بینالمللی تئاتر فجر میشوند و در بخشهای مختلف آن در کنار گروههای دیگری که به شکلهای گوناگون وارد شدهاند، به رقابت میپردازند. سال 1401 هم سیوچهارمین دوره جشنوارههای تئاتر فجر استانی، با مشارکت 31 استان برگزار شد که در نهایت این جشنوارههای استانی برگزیدگان خود را برای شرکت در جشنواره تئاتر فجر منطقهای معرفی کردند و هفته پایانی آذرماه با برگزاری آیین اختتامیه، این جشنواره به کار خود پایان داد و همگی مهیای حضور در جشنواره منطقهای تئاتر شدند. در جشنواره تئاتر استانی 244 گروه نمایشی و 3563 هنرمند و 36020 تماشاگر با حضور در سالنهای نمایشی سراسر کشور به تماشای آثار اجراشده نشستند.
جشنواره تئاتر منطقهای، پس از ۹سال
راهاندازی دوباره جشنواره تئاتر منطقهای، پس از ۹ سال تعطیلی اتفاق مبارکی برای همه تئاتریهایی بود که طی سالهای اخیر کمتر فرصت دیده شدن داشتند. کاظم نظری مدیرکل هنرهای نمایشی هم در نشست خبری مربوط به این رویداد گفته بود که «با اشاره به تعطیلی جشنوارههای منطقهای تئاتر در 9 سال گذشته، پس از اعلام مطالبات هنرمندان استانها، ادارهکل هنرهای نمایشی تصمیم بر این گرفت تا این جشنوارهها را بار دیگر راهاندازی کند.» و این جشنواره به میزبانی چهار استان برگزار شد و از هر استان، سه یا چهار گروه نمایشی در جشنواره منطقهای شرکت کردند که برگزیدگان نهایی، به جشنواره بینالمللی تئاتر فجر، معرفی شدند.
چهلویکمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر
این جشنوارهها پیشنیازی بود برای برگزاری چهلویکمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر کشور که بهمنماه با حضور 68 گروه نمایشی در سه بخش جایزه بزرگ صحنهای، بینالملل و میهمان ویژه کار خود را آغاز و به پایان برد. با نگاهی به جدول اجراهای صحنهای این دوره از جشنواره، کمتر گوشهای از ایران را میشد پیدا کرد که جایی در این رویداد بزرگ نمایشی نداشته باشند. همچنین حضور هنرمندانی از کشورهای عربی عراق، عمان، اردن و تونس در کنار شرکتکنندگانی از روسیه، ارمنستان و اسپانیا، نشاندهنده گستره جهانی جشنواره چهلویکم تئاتر فجر بود؛ این وسعت تا آنجاست که یک گروه از برزیل در امریکای جنوبی هم که دورترین نقطه جهان به کشورمان است، خود را به ایران رساند تا در این همایش بزرگ تئاتری، حاضر باشند. در بخش صحنهای 34 نمایش از تهران و دیگر استانهای کشور به رقابت پرداختند که با توجه به جدول برنامههای جشنواره هنرمندان شهرستانهای مختلف سراسر کشور سهم قابلتوجهی در بخش جایزه بزرگ صحنهای ایفا کردند. در همین بخش به عنوان نمونه30 اثر نمایشی از شهرستانهای مختلف سراسر کشور و 4 اثر از تهران جدول برگزاری این بخش را به خود اختصاص دادند.
هماندیشی اتحادیه تئاتر جهان اسلام
بهمنماه نشست هماندیشی اتحادیه تئاتر جهان اسلام هم در حاشیه دهمین روز از چهل و یکمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر با حضور و سخنرانی حسن رحیمپور ازغدی در سالن مشاهیر مجموعه تئاتر شهر برگزار شد. عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی جمهوری اسلامی ایران که بهعنوان سخنران ویژه در این مراسم حضور داشت، با بیان اینکه این نخستین باری است که نشست هماندیشی بینالمللی اتحادیه تئاتر جهان اسلام برگزار میشود، گفت: «در مورد مفهومشناسی نشست اتحادیه تئاتر جهان اسلام باید گفتوگو انجام شود زیرا اولین باری است که ما دور هم جمع شدهایم. تا زمانی که دانشکدههای تئاتر و سینما در سراسر جهان اسلام کاری جز ترجمه ندارند و آثاری که ترجمه میشوند، بدون منبع هستند، چیزی به نام تئاتر جهان اسلام نداریم.»