طالبان در آسیای مرکزی ساخت کانال «قوشتپه» را دنبال میکند که تکمیل این کانال بر رودخانه آمودریا (پرآبترین رودخانه در منطقه آسیای مرکزی) تأثیر زیادی را بر کشورهای تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان دارد.
شوکت میرضیایف؛ رئیسجمهور کشور ازبکستان در نشست سران صندوق بینالمللی برای نجات دریاچه آرال گفت: حکومت طالبان به عنوان یک نماینده جدید در بهرهبرداری از منابع آبی این منطقه ظاهر شده که هیچ تعهد نامه ای با کشورهای آسیای مرکزی ندارد. وی گفت: این کانال آبی «قوشتپه» میتواند سببساز تغییرات اساسی اقلیمی در منطقه آسیای مرکزی شود. پیش از این در مرداد ماه نیز سه کشور تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان در نشستی مشترک با صدور بیانیهای اعتراض خود را به سیاستهای آبی افغانستان اعلام کرده بودند.
احداث کانال قوشتپه سال2022 آغاز شد. این کانال قرار است بهطول 285 کیلومتر در شمال افغانستان ایجاد شود و میتواند 550 هزار هکتار زمین کشاورزی را آبیاری کند.
افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی_ برخلاف آنچه در مورد ایران و رودخانه هامون وجود دارد_ هیچ توافقنامهای در مورد استفاده از آب آمودریا ندارند و براساس قوانین بینالمللی، افغانستان بهاندازه سه کشور آسیای مرکزی محق استفاده از آب آمودریا است.
پس از تکمیل و بهرهبرداری از کانال قوشتپه، جوامع پاییندستی در ازبکستان و ترکمنستان آسیب زیادی میبینند و ممکن است سهم 15 درصدی این کشورها از آب آمودریا را که اکنون به این دو کشور میریزد از دست بدهند.
کارشناسان هشدار میدهند که با بهرهبرداری از کانال قوش تپه، وضعیت حوضه آبریز منطقه شدیداً آسیب میبیند، این درحالی است که در سالیان اخیر همه کشورهای آسیای مرکزی بهطور فزایندهای کمبود آب را احساس میکنند، این بحران عمیقتر شده و پاییندست این حوضه یعنی ازبکستان و ترکمنستان ممکن است بیشترین آسیب را ببینند.
مقامات کابل قرار نیست تنها به ساخت کانال قوشتپه بسنده کنند و در نظر دارند مجتمع برق آبی بسازند که میتواند بیشتر جریان تابستانی رود پنج (در مرز افغانستان و تاجیکستان) را ذخیره کند. اجرای این دو پروژه نه تنها ممکن است مشکلات اقتصادی و اجتماعی در ازبکستان و ترکمنستان را در پی داشته باشد بلکه ممکن است منجر به یک فاجعه زیستمحیطی در سراسر آسیای مرکزی نیز شود.با توجه به این اقدامات افغانستان، به نظر میرسد کشورهای منطقه درباره اقدامات آبی امارت اسلامی افغانستان نیاز به اجماع منطقهای علیه سیاستهای آبی آن کشور دارند.