ایده اولیه شکلگیری گروه «بریکس» زیر سایه تحولاتی شکل گرفت که سالها پیش در رویارویی کشورهای غیرغربی با کشورهای بزرگ بلوک غرب به وجود آمده بود؛ مواجههای که سبب شد این دسته از کشورهای خارج از بلوک غرب درصدد ایجاد نهادی مستقل و بینالمللی برآیند که از رهاورد آن بتوانند اهداف اقتصادی و سیاسی خود را در مسیری خلاف رویکرد یکجانبه گرایانه امریکا و شرکای اروپاییاش دنبال کنند. کشورهای عضو «بریکس» به عنوان یک ائتلاف فراقارهای کوشیدهاند ساختاربندی جدیدی را برای اقتصاد و سیاست جهانی فراهم کنند.
از همین رو جمهوری اسلامی ایران نیز که با آغاز به کار دولت سیزدهم به ریاست شهید رئیسی گسترش ارتباطات و همکاری با همسایگان و کشورهای مستقل از غرب را دنبال میکرد، توانست در شهریور ماه 1402 به صورت رسمی، به عضویت دائمی گروه اقتصادی بریکس درآید. فارغ از تحولات رو به پیشرفتی که در مناسبات دوجانبه جمهوری اسلامی با قریب به اتفاق کشورهای منطقه خاورمیانه و بازیگران بزرگ و کوچک آسیا رقم خورده، پیوستن به سازمان همکاری و منطقهای «شانگهای»، فعال شدن در سازمان منطقهای «اکو» و فراهم شدن زمینه عضویت ایران در «بریکس» نیز از جمله نشانههای ملموس دیپلماسی چندجانبهگرا و فعال دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی بوده است.
منافع ایران در بریکس
یکی از مهمترین دلایل اهمیت گروه بریکس که پتانسیل بالایی برای تأثیرگذاری بر اقتصاد جهانی دارد، رشد پرشتاب اقتصادی و نفوذ آن در امور جهانی است که به واسطه دارا بودن نیمی از جمعیت جهان و بین ۲۵ تا ۲۸ درصد از ظرفیت اقتصاد جهانی و همچنین منابع انسانی و طبیعی غنی حاصل آمده است؛ به باور کارشناسان این ائتلاف قدرتمند جهانی که بدون مشارکت اروپا و امریکا تشکیل شده و این ظرفیت را دارد تا صدایی قوی در مجامع و مباحث مهم اقتصادی و سیاسی بینالمللی باشد، میتواند سیطره نظم مسلط فعلی را به چالش بکشد.
از طرفی دیگر، مهمترین مزایای پیوستن به بریکس برای ایران که تحت تحریمهای غرب قرار دارد، بانک کشورهای بریکس است که «بانک توسعه نوین» نام دارد. این بانک، که یک بانک توسعه چندملیتی توصیف شده، سامانه اعلام پرداختی دارد برای کشورهای عضو که جایگزینی است برای سوئیفت؛ سامانه مالی ارتباطات بینبانکی جهانی. همچنین هدف بریکس انفصال از دلار به عنوان ارز معیار تجارت بینالمللی است و به گفته روسیه، تشکیل صندوق «ذخیره ارزی بینالمللی» براساس ارز کشورهای عضو نیز در جریان است.