با این مقدمه، ایام محرم و صفر که روزهای مهمی برای شیعیان محسوب میشوند و مجالس وعظ و عزای حسینی در هر کوی و برزن به راه است، فرصتی فراهم آورده است تا این عزاداران در کنار بهرهمندی از شور حسینی، عقلانیت عاشورایی را در پرتوی قیام حسینی تقویت کنند. بدین جهت در نوشته امروز اشارهای به برخی از کتابهایی خواهیم داشت که افراد را با زوایای مهمی از عاشورا، قیام امام حسین(ع) و تاریخ حضرت سیدالشهدا آشنا خواهد کرد.
محمد اسفندیاری را باید یکی از عاشوراپژوهان مبرز و مدقق در عصر کنونی دانست. او سه کتاب ارزنده با عناوین «کتابشناسی عاشورا»، «حقیقت عاشورا» و «عاشوراشناسی» دارد که به خوبی بذل جهد او در این زمینه را نشان میدهد. در کتاب خواندنی «حقیقت عاشورا» نگارنده عهدهدار بررسی نهضت امام حسین(ع) است؛ از حماسه آن حضرت تا کوشش او برای جلوگیری از جنگ، از ستمستیز بودن امام حسین(ع) تا عقلانی بودنش و پرهیزش از افراطگرایی و از چیستی ماهیت تقابل در عاشورا تا تحریفهای فرقهگرایانه پیرامون این واقعه تاریخی. اسفندیاری ضمن اینکه سعی کرده است مؤلفههای اصلی عاشورا را که بعضاً مورد غفلت قرار گرفتهاند برجسته سازد، تلاش دارد حواشی و فروعات عاشورا که به شکل کاریکاتوری جای اصول و متن را گرفتهاند بازنمایی کرده و نوعی آسیبشناسی عاشورایی انجام دهد.
دهههای ۴۰ و ۵۰ شمسی برای شیعیان و بالاخص ایرانیان به این دلیل که دوران ظهور و درخشش نسل جدیدی از متفکران اسلامی است، قابل توجه و اهمیت است. بیشک سید موسی صدر را باید از آن نخبگان دینی و اجتماعی دانست که سعی داشت با ارتباطگیری فراگیر عمومی ضمن بازنمایی مسائل کلیدی دینی، کارکرد دین برای امروز جامعه بشری را برجسته سازد. کتاب سفر شهادت حاوی سخنرانیها، پیامها و مقالات امام موسی صدر درباره واقعه عاشوراست. در این گفتارها امام موسی صدر به تبیین هدف امام حسین(ع) از این حرکت پرداخته است. همچنین گفتنی است او مثل سایر همفکران خودش در آن عصر مثل شهید مطهری به مسائل مربوط به آسیبشناسی سوگواری و عزا پرداخته است و برخی زواید زیانآور در این زمینه را گوشزد میکند. امام موسی صدر از درسهای این واقعه برای حل مشکلات جامعه، انسانسازی و تربیت انسان بهرهها برده، همچنین به نقشِ زنان بویژه حضرت زینب(س) در این واقعه پرداخته است.