محافظت از کودکان در برابر قلدری
راضیه خوئینی
خبرنگار
قلدری مشکلی اساسی و ریشه‌دار در برخی افراد است که به اشکال مختلفی ظاهر می‌شود، سن و سال هم نمی‌شناسد و ممکن است در هر شرایط و محیطی به چشم بخورد. این مشکل جدی فقط به دوران کودکی و مدرسه خلاصه نمی‌شود. این پدیده را می‌توان در محیط کار، خانه، مهدکودک و حتی بیمارستان و فضای مجازی مشاهده کرد. سخن درباره دلایل زورگویی و قلدر شدن بسیار است، اما یکی از اساسی‌ترین عوامل به کمبودها و نداشتن اعتماد‌به‌نفس فرد بازمیگردد. در برخی جوامع این مسأله زیاد به چشم می‌خورد که اشخاص مسن‌تر به جوانان، جوانان به نوجوانان و نوجوانان به کودکان زور می‌گویند، چرخه‌ای که اگر با آن مقابله نشود ادامه می‌یابد. مثلاً این ماجرا از تقسیم محبت والدین در محیط کوچک خانواده شروع می‌شود، بخصوص در خانواده‌های چند‌فرزندی. گاهی والدین عدالت را رعایت نمی‌کنند و به بچه‌ای که از بقیه قلدرتر است توجه بیشتری می‌کنند، به این ترتیب خانواده و والدین ناخواسته مزیت رفتارهای زورگویانه را به فرزندشان می‌آموزند. زورگوها عادت می‌کنند با شیوه‌های مختلف، یعنی توسل به زور و مجبور کردن دیگران امتیازاتی بیش از حق خود دریافت کنند. کودک زورگو بزرگ می‌شود و وارد اجتماعات بزرگ‌تر می‌شود و دود آن در چشم جامعه می‌رود!
چگونه فرزندتان قربانی قلدرها نشود
نگذارید فرزندتان همان بزدلی باشد که قلدر دوست دارد. قلدرها اغلب به افراد ضعیف و ترسو نزدیک می‌شوند. تمسخر، تحقیر، شایعه‌پراکنی و ناسزاگویی از لذت‌های همیشگی و عادت قلدر است. اگر دیدید فرزندتان زیادی درون خود کز می‌کند، نگاه‌هایش هراسان است، صدایش درنمی‌آید و وحشت تمامی وجودش را پر کرده، بدانید قربانی یک زورگو و باجگیری‌هایش شده است. او می‌هراسد کلامی به زبان آورد هر چند تحمل شرایط برای قلب کوچک آنها بسیار سخت است. اگر شما هم از چنین وضعیتی درباره فرزند خود رنج می‌برید، همین حالا وقت آن است که جلوی آنها محکم بایستید. به فرزندتان یاد بدهید چطور با زورگوهای مهدکودک، مدرسه و مکان‌های دیگر زیرکانه و هوشمندانه مقابله کند.
چگونه می‌توان فهمید کودک مورد آزار و اذیت قرار گرفته است؟
اکثر کودکان وقتی مورد آزار و اذیت قلدرها قرار می‌گیرند، جرأت ندارند مسأله را به والدین یا بزرگ‌ترها بگویند، بنابراین مهم است که والدین همیشه مراقب فرزندان خود و تغییر رفتارهایشان باشند، پای صحبت آنها بنشینند و با دقت گوش دهند. نشانه‌هایی هست که با کمی دقت می‌توان تشخیص داد کودک در حال تجربه شرایطی بد از سوی یک قلدر است.
علائم کودک رنج‌دیده از قلدر
اگر می‌بینید علاقه و انگیزه فرزندتان به مدرسه رفتن کاهش یافته و اصلاً دلش نمی‌خواهد صبح‌ها از منزل بیرون برود، یعنی زنگ خطر به صدا درآمده است. اگر در لاک خود فرو می‌رود و درونگرا شده است به ماجرا شک کنید. گاهی حس می‌کنید در حال پنهانکاری است و منزوی شده است، در این مواقع سعی کنید دلیل آن را متوجه شوید. اگر فرزندتان غمگین و ناراضی یا عصبی به نظر می‌رسد، دائم می‌گوید حس خوبی ندارد یا بیمار است و نمراتش بی‌دلیل کاهش می‌یابد، باید به جو پرتلاطم برای او در مدرسه شک کنید. بدخواب شدن او یا رسیدنش با لباس‌های کثیف، پاره و خاکی نشانه وجود فرد قلدر در اطراف اوست. فرزندتان از برقراری ارتباط با دیگر کودکان اجتناب می‌کند، مشتاق انجام فعالیت‌های گروهی نیست، اضطراب، ترس و بی‌اعتمادی در او موج می‌زند، اصلاً علاقه‌ای به حرف زدن درباره همکلاسی‌ها و کارهایش در مدرسه ندارد، هر نوع مسیر انحرافی را انتخاب می‌کند تا مسیر معمولی را طی نکند یا می‌خواهد خیلی زود یا خیلی دیر به مدرسه برسد تا با دانش‌آموزان دیگر در راه مدرسه یا هنگام بازی و صف بستن چشم‌درچشم نشود، اگر متوجه چنین مواردی در فرزند خود شدید سریع واکاوی کنید که دلیل آن چیست.
گاهی فکر می‌کنید بچه شما بیش از حد احساس حقارت می‌کند و گاه با حرف‌هایی خودش را تحقیر می‌کند، مثلاً می‌گوید: در مدرسه اصلاً شاگرد خوبی نیستم و دیگران از من بهتر هستند؛ اگر وسایل شخصی‌اش مانند ظرف غذا، تنقلات، کلاه، کارت‌های بازی و... را گم می‌کند یا می‌گوید آنها را دزدیده‌اند، در این صورت حتماً دنبال بررسی دلایل بیشتر باشید که حتماً مشکلاتی وجود دارد که کودک احتمالاً جرأت گفتنش را ندارد و اینکه او قربانی یک زورگیر است.
بــــرش
چگونه به کودک رنجیده از قلدری کمک کنیم؟
اگر فرزندتان مشکلی را با شما درمیان می‌گذارد که احساس می‌کنید همکلاسی یا اطرافیانش او را تهدید کرده یا شک دارید که او از سوی فردی قلدر آزار می‌بیند، منتظر نمانید و فوری اقدام کنید. اول سعی کنید با پرسیدن سؤالاتی از جزئیات ماجرا از آن سر درآورید، اما این کار را آرام و محتاطانه انجام دهید، زیرا کودک شما نیاز به احساس آرامش و امنیت خاطر دارد. بگذارید ماجرا را با هر سرعتی که دوست دارد تعریف کند و راحت حرف دلش را بزند. او را قضاوت نکنید و نگویید باید یا نباید چه کاری انجام دهد. فقط بخواهید شرایط را با جزئیات کامل برای شما تعریف کند. به او نشان دهید که همراهش هستید و امنیت و آرامش حق واقعی او و همه است. اطمینان دهید که کمکش خواهید کرد و بهترین راه‌حل را پیدا می‌کنید. به او بفهمانید که این شرایط را باید جدی بگیرد و این نوع رفتارها پذیرفتنی نیست.
شرایط را با همراهی خودش ارزیابی و تحلیل کنید. برای مثال ببینید آیا می‌تواند با بیانی روشن همه محدودیت‌های خود را توضیح دهد و با وجود آن، شرایط را تغییر دهد؟ آیا دوست یا متحدانی دارد که آنها هم از رفتار فرد قلدر ناراحت باشند؟ رعب و وحشت را تا کجا می‌خواهد پیش ببرد؟ اما مهم‌ترین نکته این است که تحت هیچ شرایط، او را به رفتارهای خشونت‌آمیز تحریک نکنید. از فرزندتان بخواهید نامی را که احساس می‌کند، بیان کند. روی نقاط قوت او تمرکز کنید. او حتماً قدرت ارزیابی دارد و درک می‌کند که چقدر به فرد قلدر اهمیت می‌دهد و باید چه تغییراتی ایجاد کند.
او را تشویق کنید تا وضعیت را به معلم خود گزارش بدهد. توضیح دهید که با گزارش دادن این نوع رفتارهای خشن و شرایط حاد، مشکلی ایجاد نخواهد شد، بلکه برعکس این کار از خودش و سایر دانش‌آموزان برابر قلدر محافظت می‌کند. علاوه بر این والدین حتماً با مدرسه تماس بگیرند و شرایط را به مدیریت اطلاع دهند. آنها باید آرامش خود را حفظ کنند و به اطرافیان و دیگر والدین در این زمینه هشدار ندهند وسعی نکنند خودشان مستقیماً با کودک قلدر یا والدین او برخورد کنند و از حضور میانجی مانند مدیر مدرسه بهره ببرند.