محمدعلی طالبی، سند تحرک بخشی توسعه استان را تشریح کرد؛
«کرمان برفراز» راهبرد توسعه ۴ ساله
استان کرمان با وجود همه ظرفیت‌ها و رشد و توسعه در بخش‌های صنعت و معدن و گردشگری و کشاورزی، دچارعقب‌ماندگی‌های زیادی هم در این حوزه‌هاست. رشد نامتناسب و نامتوازن این استان، شکاف‌های توسعه‌ای را بین شمال و جنوب و شرق و مرکز این استان ایجاد کرده است.
محمد رضا عزیزی – بیتا میر عظیمی - گروه ایران زمین: «کرمان بر فراز» عنوان طرحی است که به گفته محمد علی طالبی استاندار، این استان پهناور در حاشیه کویر را در یک برنامه زمانی چهار ساله متحول می‌کند. این برنامه تحرک جدی و هدفمند در استان کرمان را پیگیری می‌کند. استاندار کرمان در گفت‌و‌گویی تفصیلی با روزنامه ایران تأکید می‌کند برای تحقق این هدف، تمرکز بر اولویت‌های واقعی استان در دستور کار قرار گرفته است تا از پراکنده‌کاری و اتلاف منابع جلوگیری شود. سازو کارهای اجرایی «سند تحرک‌بخشی توسعه استان کرمان»، چالش‌ها و فرصت‌ها و جزئیات اهداف تعیین شده در برنامه، موضوع گفت‌و‌گوی ما با محمد علی طالبی است که از نظرتان می‌گذرد:
آقای استاندار، اجازه دهید برگردیم به یک سال پیش و زمانی که مسئولیت استانداری کرمان را عهده‌دار شدید. در آن زمان با توجه به ظرفیت‌ها و واقعیت‌های موجود در استان، چه الگوی توسعه‌ای را برای کرمان ترسیم کردید و تمرکز اصلی شما بر کدام محورهای راهبردی معطوف بوده است؟
مسئولیت امور اجرایی استان برای من فرصتی بود تا مطالعاتی دقیق روی ظرفیت‌ها، اسناد توسعه‌ای، گزارش‌های عملکردی و چالش‌های موجود در استان کرمان داشته باشم. نکته بسیار برجسته از همان ابتدا، وجود ظرفیت‌های عظیم و متنوع در استان کرمان بود که متأسفانه آن‌گونه که باید، مورد توجه قرار نگرفته‌اند. در بررسی‌های اولیه، با فرصت‌های مغفول‌مانده‌ای مواجه شدم که جای تعجب داشت. برای مثال، در حوزه گردشگری با وجود پتانسیل‌های بی‌نظیر، جایگاه استان کرمان در سطح ملی و بین‌المللی آن‌چنان که باید، تثبیت نشده بود. یا در زمینه سرمایه‌گذاری، ظرفیت‌های گسترده‌ای وجود داشت؛ علاوه بر آن در بسیاری از حوزه‌ها، بویژه صنایع کوچک و متوسط با ضعف‌های ساختاری و اجرایی مواجه بودیم.
از سوی دیگر، با وجود همه ظرفیت‌های موجود و فعالیت بنگاه‌های بزرگ اقتصادی فعال در حوزه‌های صنعتی و معدنی و جایگاه قابل‌توجه استان در برخی شاخص‌های اقتصادی، تحرک و پویایی لازم در سطح استان مشاهده نمی‌شد. از همین رو، تمرکز اصلی من از روز اول، بر تحرک‌بخشی به فرآیند توسعه استان کرمان قرار گرفت. در مراسم معارفه نیز تأکید کردم فعال‌سازی ظرفیت‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی استان را در دستور کار دارم. بر همین اساس، تدوین یک برنامه جامع را آغاز کردیم که به‌عنوان «سند تحرک‌بخشی توسعه استان کرمان» یا «کرمان بر فراز» شناخته می‌شود. این سند، مبنای حرکت‌های اصلی توسعه‌ای استان برای چهار سال قرار گرفته است.
این سند چه اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدتی را دنبال می‌کند و تمرکز اصلی آن بر کدام محورهای کلیدی توسعه‌ای قرار دارد؟
درباره اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت این سند راهبردی، باید عرض کنم که این سند دارای محورهای متعددی است. هدف اصلی ما ایجاد یک تحرک جدی و هدفمند در استان کرمان بود. برای تحقق این هدف، تمرکز بر اولویت‌های واقعی استان را در دستور کار قرار دادیم تا از پراکنده‌کاری و اتلاف منابع جلوگیری شود. استان کرمان به واسطه وسعت جغرافیایی و تنوع ظرفیت‌ها، نیازمند جهت‌گیری‌های روشن و مشخص است؛ در غیر این صورت، انرژی سیستم اداری و اجرایی استان تحلیل خواهد رفت. در این چهارچوب، موضوعاتی را شناسایی کردیم که می‌توانند منجر به تحرک اقتصادی و ارتقای شاخص‌های توسعه‌ای استان شوند. این موضوعات در محورهای مختلف استخراج و اولویت‌بندی شدند. به‌عنوان نمونه، در حوزه صنعت و معدن، فعال‌سازی معادن جنوب استان یکی از محورهای مغفول مانده و بسیار مهم بود. عدم توجه به این حوزه، موجب محرومیت مزمن در جنوب استان و پایین بودن سطح معیشت مردم شده بود. در حالی که معادن غنی و ارزشمندی در این مناطق وجود دارد که کمتر مورد بهره‌برداری قرار گرفتهاند. ما در این زمینه برنامه‌هایی را در حوزه اکتشاف مواد معدنی آغاز کرده و همچنین فرآیند واگذاری معادن از طریق مزایده به شرکت‌های ذی‌صلاح را با جدیت دنبال کردیم. نکته مهم این بود که در واگذاری‌ها الزام به ایجاد واحدهای فرآوری را نیز لحاظ کردیم تا اشتغالزایی مستقیم در منطقه جنوب استان محقق شود و ارزش افزوده حاصل از استخراج، در همان منطقه باقی بماند.
برای رسیدن به این هدف چه اقداماتی انجام دادید؟
ایجاد اشتغال در جنوب استان کرمان یکی از محورهای جدی برنامه‌های ما بود. در همین راستا، یکی از اقدامات مهمی که بویژه در جنوب استان انجام شد، آغاز فرآیند خلعید از معادنی بود که سال‌ها در اختیار افراد یا شرکت‌های مختلف قرار داشتند اما غیرفعال مانده بودند. هدف ما این بود که این معادن از وضعیت رکود خارج شده، وارد چرخه تولید شوند و به ایجاد ارزش افزوده در منطقه کمک کنند. این رویکرد در قالب برنامه «کرمان بر فراز» به طور جدی دنبال شد.
در مسیر توسعه صنایع کوچک، چه طرح‌ها یا پروژه‌هایی را عملیاتی کردید؟
در حوزه توسعه صنایع کوچک و متوسط با وجود ظرفیت‌های بسیار مطلوب، استان کرمان در مقایسه با جمعیت و تنوع اقتصادی خود، یکی از ضعیف‌ترین استان‌ها در این حوزه به شمار می‌رفت. از این رو، ایجاد زنجیره‌های تولیدی متنوع در دستور کار قرار گرفت. توسعه شهرک‌های صنعتی جدید بر مبنای مزیت‌های نسبی استان از جمله ایجاد زنجیره صنایع مس، زنجیره صنایع معدنی-شیمیایی، واحدهای وابسته به پتروشیمی و صنایع فرآوری و تبدیلی در بخش کشاورزی از جمله محورهای اصلی این برنامه بود.
چه سازوکارهایی برای سنجش اثربخشی این رویدادها در جذب گردشگر داخلی و خارجی، افزایش سرمایه‌گذاری و ارتقای برند گردشگری استان کرمان در نظر گرفته شده است؟
در حوزه گردشگری، فعال‌سازی ظرفیت‌های بی‌نظیر استان با هدف قرار گرفتن کرمان در میان استان‌های پیشتاز کشور در جذب گردشگر داخلی و خارجی به طور جدی پیگیری شد. استان کرمان با دارا بودن بیشترین تعداد آثار ثبت شده جهانی، تنوع اقلیمی کم‌نظیر، جاذبه‌هایی چون کویر و زیرساخت‌هایی مانند پنج فرودگاه فعال که هم‌اکنون پروازهای مستقیم از تهران دارند، ظرفیت‌هایی دارد که در هیچ استان دیگری به این شکل متمرکز دیده نمی‌شود. در همین راستا، برنامه‌ای ویژه تحت عنوان «لبخند دنیا به کرمان ۱۴۰۵» طراحی شد. هدف این برنامه، قرار دادن کرمان در کانون توجه ملی و بین‌المللی، رونق گردشگری و فعال‌سازی ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی استان است. محور اصلی این برنامه، رویدادمحوری است؛ به‌گونه‌ای که رویدادهای متنوع فرهنگی، اجتماعی، گردشگری و سرمایه‌گذاری در سطح استان برگزار خواهد شد. در قالب این برنامه، ۲۵ شهرستان استان به صورت فعال درگیر خواهند شد تا ظرفیت‌های بومی خود را به نمایش بگذارند. اجرای این برنامه می‌تواند زمینه‌ساز اتفاقات مثبت و تأثیرگذار در آینده استان باشد؛ از جمله جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید و افزایش توجه ملی و بین‌المللی به کرمان.
فاصله گرفتن از خام‌فروشی و ایجاد زنجیره ارزش در بخش‌های معدن و کشاورزی بیش از هر چیزی نیاز به جذب سرمایه و تشویق سرمایه‌گذاران برای ورود به این حوزه‌ها دارد در این زمینه تا چه حد موفق بودید؟
نکته‌ای که باید به آن اشاره کنم این است که ما در استان کرمان، حداقل چهارماه پیش از آنکه سال‌جاری به‌عنوان «سال سرمایه‌گذاری برای تولید» نامگذاری شود، فعالیت‌های خود را در این حوزه آغاز کرده بودیم. گفتمان سرمایه‌گذاری در کرمان، پیش از اعلام رسمی این شعار، شکل گرفته بود. بسیاری از دوستان، به شوخی و جدی، می‌گفتند که گویا از قبل خبر داشتید چنین نامگذاری‌ای در راه است؛ در حالی‌که چنین نبود. آنچه باعث شد تمرکز ما بر حوزه سرمایه‌گذاری قرار گیرد، درک نیاز کشور و استان به این موضوع بود. نتیجه این تمرکز، فعال‌سازی بسیاری از پروژه‌هایی بود که سال‌ها بدون استفاده یا معطل مانده بودند. به‌عنوان نمونه، پروژه منطقه ویژه جازموریان که بیش از ۲۰ سال از تصویب آن گذشته و کاملاً تعطیل شده بود، اکنون فعال شده است. سازمان مسئول این منطقه را تغییر دادیم و پروژه به مرحله واگذاری زمین و صدور مجوزهای لازم رسیده است. علاوه بر آن، گره‌های پروژه تولید پنل‌های خورشیدی را که چند سال به‌دلیل مسائل حقوقی و حاشیه‌ای متوقف مانده بود، باز کرده و به مرحله اجرا رساندیم. این پروژه ظرفیت تولید چندین مگاوات پنل خورشیدی را در خود استان کرمان دارد که می‌تواند در سطح کشور مورد استفاده قرار گیرد. همچنین کارخانه‌هایی نظیر سیمان عنبرآباد و لاستیک جیرفت کلنگ‌زنی شده و پروژه‌هایی مانند تولید ورق گالوانیزه پس از دو سال توقف، فعال شده و اکنون در مسیر فعال‌سازی قرار گرفتهاند. سرمایه‌گذاری‌های جدیدی در حال شکل‌گیری است؛ بویژه در جنوب استان که معادن ارزشمندی دارد. این معادن به‌دلایل مختلف از جمله تعارضات اجتماعی یا مسائل امنیتی، معطل مانده بودند.
برای رفع موانع موجود، «کمیته امنیت سرمایه‌گذاری» را در استان تشکیل داده‌ایم. این کمیته با هماهنگی میان دستگاه‌های امنیتی، قضایی و انتظامی، موانع موجود در مسیر سرمایه‌گذاری را شناسایی و رفع می‌کند. این اقدام، یکی از ابتکارات ویژه استان در مسیر تسهیل سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. در این مسیر، دولت را در جایگاه تسهیلگر می‌بینیم، نه تصدی‌گر. این رویکرد، خوشبختانه در میان مدیران استان نیز نهادینه شده است. اما مهم‌ترین اقدام در مسیر تسهیلگری، ایجاد یک گفتمان مشترک در حوزه سرمایه‌گذاری میان ارکان مختلف حاکمیت و نهادهای مؤثر بر توسعه استان کرمان بوده است. اگر از نزدیک بررسی کنید، هماهنگی و تعامل میان این ارکان در استان کرمان به اعتقاد من بی‌نظیر است. ما توانستیم میان تمامی دستگاه‌هایی که ممکن بود مانعی برای سرمایه‌گذاری باشند، یک فهم مشترک ایجاد کنیم.
آیا در سال‌های قبل، این سطح از تعامل در میان مدیران استانی وجود نداشت؟
خیر؛ این سطح از تعامل، پیش‌تر وجود نداشت و امروز به‌وجود آمده است. نمی‌خواهم ادعا کنم که این تحول صرفاً به‌واسطه حضور من بوده، اما واقعیت این است که اتفاقی مهم در استان رخ داده است. همه دستگاه‌ها به این باور رسیده‌اند که کرمان نیازمند تحرک جدی و ویژه در حوزه اقتصادی و سرمایه‌گذاری است. تیم مدیریتی فعلی استان با باور به خدمتگزاری و توسعه اقتصادی، در مسیر خدمت به مردم قرار گرفتهاند. بسیاری از مسائل حاشیه‌ای، سیاسی و مواردی که می‌توانست موجب تفرقه و شکاف شود، کنار گذاشته شده‌اند. تمرکز ما بر اصل موضوعی است که باید برای کرمان رقم بخورد. این باور جمعی که امروز در استان شکل گرفته، اینکه توسعه یک ضرورت است و همه در پی تحقق آن هستند، احساس مسئولیتی را در میان مدیران و نهادها ایجاد کرده که خود را جزئی از این روند بدانند و در مسیر توسعه حرکت کنند.
اجازه دهید صریح بگویم: متأسفانه در دوره‌ای برخی سازمان‌ها مانع بودند، اما امروز، با تغییر رویکرد و ایجاد گفتمان مشترک، این سازمان‌ها نیز در مسیر توسعه قرار گرفتهاند. من ابایی از بیان این نکته ندارم، چراکه این تحول، حاصل یک اراده جمعی و هم‌افزایی بی‌سابقه در استان کرمان است. اولین ذهنیتی که معمولاً در مواجهه با موضوع سرمایه‌گذاری شکل می‌گیرد، این است که برخی سازمان‌ها ممکن است محدودیت‌هایی ایجاد کنند. اما در استان کرمان، امروز چنین فضایی را شاهد نیستیم. در کرمان، سازمان بازرسی نه‌تنها مانع نیست، بلکه پیشقدم در رفع گره‌هایی است که فراروی سرمایه‌گذاران قرار دارد. پرونده‌هایی وجود دارد که با همکاری مستقیم این سازمان، موانع سرمایه‌گذاری برطرف شده‌اند. اداره اطلاعات، سپاه و دستگاه قضایی نیز همین رویکرد را دارند. این سطح از هماهنگی و تعامل، واقعاً کم‌نظیر است. من پیش‌تر نیز در مسئولیت استانداری تجربه داشته‌ام و از تعاملات گذشته رضایت داشتم، اما وضعیت امروز کرمان را باید بی‌نظیر دانست. این هماهنگی در کل استان وجود دارد و همه در یک مسیر مشترک حرکت می‌کنند.
در جنوب استان چطور؟ با توجه به تفاوت‌های اقلیمی، پایه معیشت و بافت اجتماعی جنوب و شمال کرمان آیا این هماهنگی در جنوب هم به وجود آمده است؟
در جنوب استان کرمان، تنها مانعی که تا حدی در مسیر توسعه احساس می‌شود، تعارضات اجتماعی است؛ اول اینکه مردم جنوب هنوز طعم توسعه را آن‌گونه که در شمال استان یا دیگر مناطق کشور تجربه شده، نچشیده‌اند. دوم اینکه بافت اجتماعی منطقه عمدتاً عشایری است و عرصه‌های منابع طبیعی در اختیار عشایر قرار دارد. در مناطقی که محل چرای دام بوده‌اند، اجرای طرح‌های معدنی یا صنعتی با چالش‌هایی مواجه است. اما بجز این مورد، مانع جدی دیگری برای توسعه فعالیت‌ها در جنوب استان وجود ندارد. تعامل و هماهنگی میان دستگاه‌ها در جنوب نیز همانند سایر نقاط استان برقرار است. در خصوص طرح‌های توسعه‌ای، دو دغدغه مهم مطرح است: یکی مسائل زیست‌محیطی، بویژه در حوزه معادن، از جمله جاده‌های دسترسی، انفجارها و آثار تخریبی و دیگری بحران آب و کم‌آبی،؛ لذا ما تلاش کرده‌ایم تا همه موارد را درنظر گرفته و زمینه همخوانی طرح‌ها با وضعیت اقلیمی و منابع آبی استان را فراهم کنیم.
طرح‌ها و برنامه‌هایی که در قالب برنامه «کرمان بر فراز» تدوین شده تا چه حد تغییر شرایط اقلیمی و کمبود آب را در نظر داشته و متناسب با آن تنظیم شده است؟ آیا این طرح‌ها تقاضای جدید آب را ایجاد نمی‌کند؟
در پاسخ به این سؤال باید گفت که استان کرمان میزبان بزرگ‌ترین طرح انتقال آب کشور است؛ طرحی که از خلیج فارس آغاز شده و به مجموعه گل‌گوهر سیرجان، سرچشمه و سپس مجتمع‌های صنعتی در یزد می‌رسد. بخش عمده سرمایه‌گذاری این خط لوله توسط کرمان انجام شده و منابع آبی پایداری را برای صنایع سیرجان و رفسنجان فراهم کرده است. علاوه بر این، برای پروژه‌های آینده بویژه در حوزه مس، طرح‌های جدید انتقال آب تعریف شده‌اند. همچنین طرح‌هایی برای انتقال آب از دریای عمان، چه در داخل استان و چه از خارج حوزه، پیش‌بینی شده‌اند که هنوز به مرحله اجرا نرسیده‌اند. نکته دوم، بهره‌وری از منابع آب موجود است. با توجه به ارزش افزوده‌ای که صنعت و معدن ایجاد می‌کنند و در مقابل، هدررفت منابع آب در برخی فعالیت‌های کشاورزی کم‌بازده، موضوع استفاده بهینه از آب را مطرح کرده‌ایم و در حال اجرای آن هستیم. هدف ما کاهش سطح کشاورزی نیست بلکه ارتقای ارزش اقتصادی آن است. در حال حاضر، استان کرمان سالانه حدود ۶ میلیارد متر مکعب آب مصرف می‌کند؛ در حالی‌که ۴۰ درصد اشتغال استان در بخش کشاورزی است، اما سهم این بخش در تولید ناخالص داخلی تنها حدود ۲۰ درصد است که رقم مطلوبی نیست.
برای تأمین آب در بخش کشاورزی تغییر الگوی کشت، افزایش بهره‌وری و توسعه گلخانه‌ها از جمله راهکارهای ماست. برخی گلخانه‌هایی که شخصاً در استان افتتاح کرده‌ام، تا ۹۰ درصد مصرف آب را کاهش داده‌اند. این اقدامات در کنار هوشمندسازی مصرف آب، می‌توانند منابع آبی موردنیاز برای طرح‌های صنعتی و معدنی با ارزش افزوده بالا را تأمین کنند.
رفع نگرانی‌های زیست‌محیطی ناشی از فعالیت‌های معدنی چه جایگاهی در برنامه‌های توسعه‌ای استان دارد؟
با توجه به اقلیم استان کرمان، در بسیاری از نقاط امکان تأمین آب برای طرح‌های معدنی وجود دارد. معادنی که ارزش اقتصادی بالایی دارند، توجیه کافی برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های انتقال آب را فراهم می‌کنند. امروزه هزینه انتقال و استحصال هر مترمکعب آب به حدود ۴ یورو رسیده و سرمایه‌گذاری‌ها در این حوزه به مرز میلیارد دلار یا یورو نزدیک شده‌اند؛ این خود نشان‌دهنده ارزش بالای فعالیت‌های معدنی و صنعتی در استان است. البته رعایت مسائل زیست‌محیطی برای ما بسیار مهم است و در برنامه‌های توسعه‌ای به آن توجه ویژه داشته‌ایم. برخی طرح‌های توسعه‌ای در حوزه معدن، به‌دلیل ضوابط زیست‌محیطی متوقف شده‌اند و این توقف مورد حمایت ماست. شخصاً در مواردی که سرمایه‌گذاران پیگیر اجرای طرح‌ها بوده‌اند، بر رعایت کامل ضوابط محیط‌‌زیستی تأکید کرده‌ام.
در خصوص برخی معادن مس که مورد ایراد سازمان محیط زیست قرار گرفتهاند، باید عرض کنم که با توجه به حجم عظیم ذخایر مس در استان کرمان، ضرورتی ندارد که سرمایه‌گذاری‌ها را در مناطقی متمرکز کنیم که با چالش‌های زیست‌محیطی مواجه‌اند. در عوض، می‌توانیم سراغ مناطقی برویم که فاقد این چالش‌ها هستند و ظرفیت‌های معدنی قابل‌توجهی نیز دارند. از سوی دیگر، معادن و صنایع بزرگ استان، تعهداتی در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی، بویژه در زمینه محیط زیست، پذیرفته‌اند و اقدامات مؤثری نیز در این راستا انجام شده است. به‌عنوان نمونه، در پارک ملی «خَلق»، یکی از شرکت‌های بزرگ معدنی سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی برای حفاظت از این منطقه حفاظت‌شده انجام داده که نمونه‌ای موفق از ایفای مسئولیت اجتماعی در حوزه محیط زیست است.
یکی از چالش‌های اصلی در جنوب استان کرمان که مانع افزایش بهره‌وری کشاورزی شده، تعداد بالای بهره‌برداران نسبت به سطح زیر کشت است. این موضوع عمدتاً ناشی از قانون ارث و فرهنگ حاکم در منطقه است که موجب خرد شدن اراضی کشاورزی در طول نسل‌ها شده و در نتیجه، بهره‌وری را کاهش داده است. برای رفع این مشکل چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
برای عبور از این چالش، ما به‌دنبال اجرای الگوهای مشارکتی هستیم. به این معنا که در مناطقی که کشاورزی فعال است، اراضی را به‌صورت تجمیعی و با مشارکت سرمایه‌گذاران بزرگ ساماندهی و اصلاح الگوی کشت را در مقیاس وسیع اجرا کنیم. این مدل، مشابه تجربه موفقی است که در برخی مناطق کشور، از جمله توسط شرکت هواپیمایی ماهان، اجرا شده است. علاوه براین، توسعه گلخانه‌های کشاورزی را با جدیت دنبال می‌کنیم. استقبال بسیار خوبی از این طرح‌ها صورت گرفته و در حال حاضر، استان کرمان رتبه اول کشور را در کشت گلخانه‌ای به‌دست آورده است. در کنار آن، ایجاد زنجیره‌های لازم برای جمع‌آوری، صادرات، فرآوری و صنایع تبدیلی محصولات گلخانه‌ای بویژه در جنوب استان در دستور کار قرار دارد. این اقدامات اصلاحی، قطعاً در سال‌های آینده نتایج ملموسی به همراه خواهد داشت.
یکی از چالش‌های مهم در حوزه صادرات محصولات کشاورزی جنوب استان، نبود زیرساخت‌های مناسب از جمله پایانه صادراتی است. این کمبودها چه تأثیری بر زنجیره تأمین، کیفیت نگهداری و رقابت‌پذیری محصولات کشاورزی صادراتی در بازارهای هدف برجای گذاشته است؟
به سؤال خوبی اشاره کردید؛ پایانه صادراتی جیرفت، با وجود ظرفیت‌های بالقوه، نتوانسته آن‌گونه که انتظار می‌رفت، محصولات کل جنوب استان را برای صادرات تجمیع کند. چند هفته پیش بازدیدی از این پایانه داشتم و راهکارهایی برای فعال‌سازی آن در دست اقدام است. یکی از اقدامات مهمی که باید در جنوب استان انجام شود، ایجاد «منطقه ویژه کشاورزی» است. این منطقه می‌تواند شامل پایانه‌های صادراتی، مراکز سورتینگ محصولات کشاورزی و بهره‌گیری از ظرفیت فرودگاه جیرفت برای حمل هوایی (کارگو) باشد. این برنامه‌ها در حال پیگیری هستند و امیدواریم بتوانند نقش مؤثری در تسهیل صادرات محصولات کشاورزی جنوب استان ایفا کنند.
برای رفع عقب‌ماندگی‌ها در شهرها و مناطق شرقی استان کرمان چه برنامه‌هایی در نظر دارید؟
در حوزه توسعه شهری بویژه در مناطقی که نسبت به مرکز استان عقب‌ماندگی دارند، برنامه‌های مشخصی در حال اجراست. در شرق استان، پروژه بزرگی در قالب ایجاد منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید بم انجام شده است. دراین منطقه، صنایع خودروسازی مستقر شده‌اند و ما در حال ایجاد زنجیره تأمین قطعات و نیازهای این صنایع هستیم. هدف این است که برخی از واحدهای اقتصادی در شهرستان‌های مجاور بم مستقر شوند. به‌عنوان مثال، احداث کارخانه لاستیک‌سازی در یکی از این شهرستان‌ها که بتواند نیاز صنایع خودروسازی را تأمین کند. همچنین، ظرفیت‌های گردشگری شرق استان بویژه کویر ریگان که دومین تپه شنی مرتفع دنیا را در خود جای داده، مورد توجه قرار گرفته است. با صدور مجوز کمپ‌های کویرنوردی و توسعه زیرساخت‌های اقامتی، در حال فعال‌سازی این ظرفیت‌ها هستیم.
در حوزه کشاورزی شرق استان کرمان اصلاح الگوی کشت در دستور کار قرار گرفته است. محصول غالب این منطقه خرماست و با ترویج شیوه‌های نوین، می‌توان درآمد کشاورزان را افزایش داد. درحال حاضر، عمده فعالیت اقتصادی روی خرما محدود به سردخانه و بسته‌بندی است که نه سرمایه‌بر است و نه اشتغال‌زا. ایجاد واحدهای صنعتی فرآوری محصولات خرمایی می‌تواند تحولی جدی در این حوزه ایجاد کند.
با توجه به آسیب‌پذیری زنجیره صادرات پسته ایران در برابر تصمیمات خلق‌الساعه و نوسانات سیاسی و بازار جهانی، چه سازوکارهای نهادی و سیاست‌گذاری می‌تواند به اصلاحات ساختاری، تنوع‌بخشی بازارهای هدف و افزایش تاب‌آوری صادرات در برابر تحریم‌ها و رقابت جهانی منجر شود؟
ما هم‌اکنون در خصوص محصول استراتژیک پسته با چالش‌هایی در رقابت با کشورهای دیگر از جمله آمریکا و همچنین محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها مواجه هستیم. از سال گذشته تاکنون، جلسات متعددی در شورای عالی پسته و با مسئولان وزارت جهاد کشاورزی برگزار کرده‌ایم. همچنین، جلساتی با وزارت بهداشت برای اخذ تأییدیه‌های لازم جهت صادرات برگزار شده است. این هماهنگی‌ها با هدف عبور از موانع صادراتی و ارتقای جایگاه پسته کرمان در بازارهای جهانی در حال پیگیری است. در حوزه صادرات پسته، هماهنگی‌های لازم با سازمان استاندارد و گمرک انجام شده و تصمیمات مؤثری در سطح استان اتخاذ شده است. طی چندین جلسه با صادرکنندگان پسته، مسائل و چالش‌های موجود بررسی شد و تلاش کرده‌ایم مسیر صادرات این محصول استراتژیک را تسهیل کنیم. خوشبختانه موفقیت‌های قابل توجهی نیز در این زمینه حاصل شده است. بخش عمده‌ای از مشکلات صادرکنندگان، ناشی از دستورالعمل‌ها و الزامات قانونی دستگاه‌های مختلف بود که با پیگیری‌های مستمر، بسیاری از آنها برطرف شد. یکی از چالش‌های مهم، موضوع بازگشت ارز حاصل از صادرات بود.
صادرکنندگان خواستار مهلت بیشتری برای بازگشت ارز بودند. در همین راستا، مکاتباتی انجام داده و مذاکراتی با مسئولان ذی‌ربط صورت گرفت که منجر به اخذ مهلت مناسب برای صادرکنندگان شد. باید اذعان کرد که برخی آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هایی که با توجیهات مختلف تصویب شده‌اند، امروز به موانعی جدی در مسیر صادرات تبدیل شده‌اند و دغدغه‌هایی را برای فعالان این حوزه ایجاد کرده‌اند. امیدواریم اقدامات انجام‌شده ادامه داشته و از بروز چالش‌های جدید جلوگیری شود. متأسفانه گاهی با تصمیمات خلق‌الساعه مواجه می‌شویم؛ برای مثال، در فرآیند صادرات خرما توسط کشاورزان، ناگهان تصمیمی اتخاذ می‌شود که جلوی صادرات گرفته شود. این نوع تصمیمات، تعارض‌آفرین و مانع توسعه هستند و در واقع نوعی خودتحریمی محسوب می‌شوند.
رویکرد و تأکید رئیس‌جمهوری برای تفویض اختیار به استانداران تا چه حد توانسته این موانع را برطرف کند؟
دکتر پزشکیان باورمندی جدی نسبت به واگذاری اختیارات دارند و با صداقت و پیگیری، بارها براین موضوع تأکید کرده‌اند. اما آنچه باید در سطح کلی دولت اتفاق بیفتد، هنوز محقق نشده است. بدنه دولت باید بپذیرد که بخشی از اختیارات خودرا به استان‌ها واگذار کند. متأسفانه این واگذاری صورت نمی‌گیرد. مقام معظم رهبری نیز در دیدار با استانداران، بر واگذاری اختیارات تأکید کردند و صراحتاً اشاره کردند که بدنه دولت در برابر این موضوع مقاومت دارد. امیدواریم این روند از حالت شعاری خارج شده و به‌صورت عینی و مؤثر اجرایی شود. اختیاراتی که به استان‌ها واگذار می‌شود، نباید صرفاً در حد تصمیم‌گیری‌های جزئی باشد که صرفاً مانع سفر به تهران شود. این نوع اختیارات تحول‌آفرین نیستند. به‌عنوان مثال اگر اختیارات مربوط به معادن به استان واگذار شود، ما در استان کرمان می‌توانیم تحولی اساسی در حوزه صنعت و معدن رقم بزنیم. این نوع اختیارات واقعی و مؤثر هستند؛ نه آن دسته از اختیاراتی که صرفاً جنبه دل‌خوش‌کنک داشته و تأثیری در توسعه استان‌ها ندارند.
بخشی از چالش‌های موجود در معادن در خصوص بلاتکلیفی مجوزهای راکد است برای ابطال این مجوزها تا چه حد اختیار دارید؟
در خصوص مجوزهای راکد، باید گفت که وقتی در استان یک معدن خلعید می‌شود، برای اجرایی شدن آن باید در شورای عالی معادن در تهران تصویب شود. این فرآیند گاه شش ماه یا بیشتر زمان می‌برد و ممکن است در نهایت نیز به نتیجه نرسد. اما اگر این اختیار در استان باشد، می‌توان بلافاصله مزایده جایگزین را برگزار و سرمایه‌گذار جدید را وارد چرخه تولید کرد.
برخی گله کرده‌اند که چرا سند راهبردی «کرمان بر فراز» تاکنون به صورت شفاف رونمایی نشده؛ آیا مشکلی وجود دارد؟
هیچ مشکلی در رونمایی این سند وجود ندارد؛ تنها منتظر حضور یکی از مقامات ارشد کشور برای رونمایی هستیم. با اینحال چندی پیش شنیدیم که عده‌ای گفته‌اند این سند شفاف نیست.
بله؛ نسخه اولیه و نهایی سند «کرمان برفراز» آماده است. تمامی بخش‌های سند براساس راهبردهای صنعتی تدوین شده و هم‌اکنون در مرحله اجرا قرار دارد و این سند جامع برای ۴ سال هدفگذاری شده است.
بــــرش
دستاوردهای ملموس برنامه «کرمان بر فراز» تاکنون در چه بخش‌هایی بوده است؟
کاهش نرخ بیکاری در شش ماه گذشته یکی از دستاوردهای ملموس برنامه «کرمان بر فراز» به شمار می‌رود. علاوه بر آن، استان کرمان در حال حاضر رتبه نخست کشور را در جذب سرمایه‌گذاری خارجی به خود اختصاص داده است. این موفقیت نیز از نتایج مستقیم همین برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات هدفمند است. در برخی پروژه‌ها نظیر انرژی خورشیدی، استان کرمان اکنون در جایگاه نخست کشور قرار دارد.
سرمایه‌گذاری‌های خارجی جذب شده در استان کرمان، عمدتاً در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، طرح‌های صنعتی و معدنی است. بویژه در بخش معدن، سرمایه‌گذاران از کشورهای همسایه و حوزه خلیج فارس وارد تعامل با استان شده‌اند. همچنین تمرکز ویژه‌ای بر جذب سرمایه ایرانیان خارج از کشور داشته‌ایم که می‌تواند در ادامه تحولات مثبتی را رقم بزند. در خصوص ایجاد زنجیره ارزش نیز در تمامی بخش‌ها به دنبال کاهش خام‌فروشی هستیم. در بخش معدن و کشاورزی جنوب کرمان، خام‌فروشی یکی از چالش‌های جدی و مزمن بوده است. از این‌رو، توسعه زنجیره ارزش در این حوزه‌ها نه‌تنها یک ضرورت، بلکه یکی از نیازهای راهبردی استان برای دستیابی به توسعه پایدار و اشتغال‌زا به‌شمار می‌رود. در حوزه جذب سرمایه‌گذاری نیز اقدام ویژه‌ای را در تهران انجام داده ایم: تأسیس «اتاق مشترک سرمایه‌گذاری و کارآفرینی». این اتاق، محلی است برای طرح مباحث سرمایه‌گذاری، انجام مذاکرات اقتصادی با سرمایه‌گذاران و برگزاری جلسات و نشست‌هایی که می‌تواند به جریان سرمایه‌گذاری در استان کرمان کمک کند.
انتهای پیام/