عبور دوباره مذاکرات از پل مسقط- رم

گروه سیاسی: سیدعباس عراقچی، رئیس هیأت مذاکره ‌کننده ایران، در پایان این گفت‌وگوها با بیان اینکه در دور پنجم، یکی از حرفه‌ای‌ترین ادوار مذاکراتی را تجربه کردیم، به پیشنهادهایی که از سوی عمان برای عبور از موانع موجود مطرح شده بود، اشاره کرد و گفت: «فضای این دور از مذاکرات، احتمال دستیابی به پیشرفت را تقویت کرده است.»

اظهارات او، اگرچه هنوز از دست‌اندازهای مسیر حکایت می‌کرد اما نشان داد که احتمالی از باز شدن فضای مانور دیپلماتیک پدیدار شده است. «سید بدر البوسعیدی»، وزیر خارجه عمان که کشورش نقش میانجی را در این گفت‌وگوها ایفا می‌کند نیز در پیامی که بلافاصله در پایان مذاکرات روز گذشته منتشر کرد، امیدوارانه خبر داد: «دور پنجم مذاکرات ایران و آمریکا با مقداری پیشرفت، اما بدون نتیجه‌گیری نهایی به پایان رسید.» او تصریح کرد که در روزهای آینده، باید مسائل باقی‌مانده روشن شود تا دو طرف بتوانند به هدف مشترک خود، یعنی دستیابی به توافقی پایدار و محترمانه نزدیک‌تر شوند.

در همین حال، «اسماعیل بقائی»، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز بلافاصله پس از پایان نشست، در پیامی رسمی، جو حاکم بر مذاکرات را «آرام و حرفه‌ای» توصیف کرد. او توضیح داد که وزیر خارجه عمان مجموعه‌ای از راهکارها و ایده‌ها را برای عبور از موانع موجود ارائه داده است که رئوس و محورهای آنها در این دور از مذاکرات بررسی شد.

به گفته بقائی، مقرر شد این ایده‌ها به‌موازات بررسی‌های بیشتر در پایتخت‌ها، از سوی عمان نیز با جزئیات بیشتری دنبال شود و نسخه تکمیلی آن در اختیار دو طرف قرار گیرد. زمان و مکان دور بعدی مذاکرات تعیین و اعلام خواهد شد.
 
پیام صریح تهران در آستانه نشست رم
پنجمین دور مذاکرات ایران و آمریکا، در فضایی متفاوت از ادوار پیشین آغاز شد؛ فضایی که نه‌ تنها از حساسیت‌های فنی، بلکه از پیچیدگی‌های سیاسی و تقابل‌های رسانه‌ای نیز رنگ گرفته بود. این‌بار تهران تصمیم گرفت سطح هیأت خود را در حد دیپلمات‌ها نگه دارد و از اعزام کارشناسان فنی خودداری کند؛ نشانه‌ای روشن از آن‌که انتظار پیشرفت فنی در این مرحله وجود نداشت یا دست‌کم فضا برای آن فراهم نبود. این تصمیم در حالی اتخاذ شد که در روزهای منتهی به مذاکرات، تنش کلامی میان تهران و واشنگتن رسانه ای شد.

ادعای مقام‌های آمریکایی مبنی بر لزوم رسیدن به «غنی‌سازی صفر» به‌عنوان خط قرمز واشنگتن، عملاً آتش اختلاف را شعله‌‌ور کرد؛ موضعی که در تهران با تردید و واکنش تند مواجه شد. آمریکایی‌ها با مطرح کردن این دیدگاه که در چهارچوب مذاکرات هیچ حقی برای غنی‌سازی ایران قائل نیستند، فضا را وارد مرحله‌ای کردند که برای بسیاری از ناظران، یادآور خطوط قرمزی بود که دیپلماسی را به لبه پرتگاه می‌برد.

این چنین بود که عراقچی در آستانه شروع گفت‌وگوها در رم، با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی «ایکس» پیام صریحی ارسال کرد که به‌ وضوح نشانه‌ای از اراده تهران برای دفاع از اصول خود بود. او نوشت: «غنی‌سازی ما با توافق و یا بدون آن، ادامه پیدا می‌کند.» این جمله همچون یک هشدار به آن سوی میز مذاکرات بود که عبور از خط قرمز ایران، یعنی اصرار بر توقف غنی‌سازی، چیزی جز بن‌بست نخواهد بود.
 
ایده مسقط روی میز
عراقچی پیش از آغاز مذاکرات روز گذشته، دیداری مفصل با همتای عمانی خود داشت که این روزها بیش از همیشه، نقش یک میانجی بی‌طرف اما پرنفوذ را در معادله پیچیده تهران- واشنگتن ایفا می‌کند.
البوسعیدی در گفت‌وگوهای جداگانه با مذاکره‌کنندگان ارشد ایرانی و آمریکایی، پیام‌ها و مواضع طرفین را منتقل کرد.
از سوی دیگر، استیو ویتکاف، ریاست هیأت مذاکره‌کننده آمریکا را برعهده داشت و «مایکل آنتون»، مسئولیت هیأت فنی را عهده‌دار بود. «ویتکاف»، به دلیل برنامه پروازی از پیش تعیین‌شده، ساعتی پیش از پایان مذاکرات، محل را ترک کرد اما مذاکرات متوقف نشد و تحت هدایت و تسهیل ‌گری البوسعیدی میان دو هیأت ادامه یافت.
به نظر می‌رسد عمان راهکارهایی روی میز گذاشته است، گرچه در پیچ ‌وتاب بررسی‌های پایتخت‌ها قرار خواهد گرفت اما می‌تواند با جلوگیری از قفل شدن مذاکرات نقشی کلیدی ایفا کند. نشانه‌ای دیگر از اینکه گاهی در حاشیه‌های کمتر دیده‌ شده نشست‌ها، مسیرهای تازه‌ای گشوده می‌شود.

احتمال پیشرفت در گفت وگوها وجود دارد

سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در پایان دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در رم، اعلام کرد:
«دور پنجم امروز در رم برگزار شد. می‌توانم بگویم یکی از حرفه‌ای‌ترین ادوار مذاکراتی بود که تا الان داشتیم. ما یک‌بار دیگر مواضع و اصول جمهوری اسلامی ایران را درخصوص مذاکرات بیان کردیم. مواضع ما کاملاً روشن است و ما بر آنها ایستادگی داریم.»
او با بیان اینکه فکر می‌کنم اکنون درک بهتر و روشن‌تری از مواضع ما نزد طرف آمریکایی به وجود آمده است، افزود: «آقای بوسعیدی، وزیر امور خارجه محترم عمان، در این دور تلاش کردند راهکارهایی را معرفی کنند تا موانع موجود برطرف شود و بتوان به هر حال پیشرفت کرد. روی ایده‌های مختلف بحث شد. ایشان ایده‌هایی داشتند که قرار شد کار بیشتری از سوی دو طرف در مورد این ایده‌ها صورت بگیرد و به پایتخت‌ها منتقل شود، بدون اینکه فعلاً هیچ تعهدی برای هیچ‌یک از طرفین ایجاد کند.»
عراقچی ادامه داد: «بنای ما بررسی این راهکارهای جدید و پیشنهاداتی است که می‌تواند احتمالاً راه‌گشا باشد، البته با حفظ اصول و مواضع جمهوری اسلامی ایران. قرار است دو طرف دیدگاه‌های خود را نسبت به این پیشنهادات و راهکارها ارائه دهند و سپس دور بعدی مذاکرات تنظیم و اجرا شود.»
وزیر خارجه با بیان اینکه امیدوار هستم که در دور بعدی، اگر این راهکارها در پایتخت‌ها مورد توجه قرار گیرد، بتوانیم تا حدی وارد جزئیات شویم، تصریح کرد: «بنابراین می‌توان گفت که همچنان پرونده مذاکرات غیرمستقیم باز است و گفت‌وگوها ادامه خواهد داشت. به سؤالات پاسخ داده می‌شود و باید ببینیم که اراده‌ها چه چیزی را نشان خواهد داد.»
عراقچی با تأکید بر اینکه مذاکرات پیچیده‌تر از آن است که با دو یا سه جلسه حل و فصل شود، افزود: «همین‌که اکنون در مسیر معقولی قرار داریم، به نظر من خود یک پیشرفت محسوب می‌شود. امیدوارم که در یکی دو جلسه آینده، با توجه به برداشت بهتری که اکنون نسبت به مواضع جمهوری اسلامی ایران وجود دارد، بتوانیم به راهکارهایی برسیم که در مذاکرات قابل پیشرفت باشد.»
او در نهایت افزود: «ما هنوز در آن مرحله نیستیم، اما ناامید هم نیستیم. به نظر من، امروز، به‌ویژه با توجه به بحث‌هایی که صورت گرفت و راهکارهایی که از سوی عمان برای رفع موانع پیشنهاد شد، احتمال پیشرفت وجود دارد.»