در نشست تحلیل رصد آسیبهای اجتماعی در ایران مطرح شد:
تغییر اجتماعی آسیب نیست
آسیبهای اجتماعی از الگو و مدل خاصی پیروی نمی‌کنند. اما مهمترین عوامل رشد و ترقی هر پدیده‌ای، شناسایی آسیب‌ها و رفع آنها برای تداوم حیات است.
سمیه افشین‌فر _ خبرنگار گروه اجتماعی: درمان یا پیشگیری از گسترش و پیدایش آسیبهای اجتماعی ضروری است، البته آنچه جوامع مختلف را در این مورد از هم متفاوت می‌کند، نوع نگرش این جوامع به علل به وجود آورنده آسیب‌ها و راهکارهای اصلاح و بهبود آن است.
در نشست تخصصی از سلسله نشست‌های حوزه سلامت اجتماعی با عنوان «تحلیل رصد آسیبهای اجتماعی در ایران» که در سازمان بهزیستی برگزار شد، کارشناسان این حوزه به بازتعریف جدیدی از آسیب‌ها پرداختند. بازتعریفی که از سوی تقی آزادارمکی جامعه‌شناس به نحوه مداخله در امور اجتماعی اشاره دارد.
او از فعالان این حوزه خواست تلاش کنند تا مداخله کم‌تری در امور اجتماعی داشته باشند. از دیدگاه این جامعه‌شناس جوامعی در مسائل اجتماعی موفق بوده‌اند که کمتر مداخله و بیشتر امور را به جامعه مدنی واگذار کرده‌اند.
تقی آزاد ارمکی، جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران، با بیان این که مداخله‌گری بدون وجود یک سازه بزرگ نظریِ آزمون‌شده، به دردسر منجر می‌شود، گفت: «در کشور مشاهده کرده‌ایم که هر جا بیشتر مداخله کرده‌ایم، بیشتر باخته‌ایم. باید تلاش کنیم مداخلاتی کم‌هزینه، کم‌آسیب و مبتنی بر واگذاری امور به جامعه مدنی انجام بدهیم؛ چرا که جوامعی موفق بوده‌اند که کمتر در امور مداخله کرده‌اند.»
عضو هیات علمی دانشگاه تهران مشکلات اجتماعی را فقدان درک جامع در باب جامعه ایرانی عنوان کرد که نتوانسته وضعیت دیروز و امروز را توضیح دهد، او گفت: «در دانش اجتماعی، دانش‌های پیشینی و به همراه آن توسعه وجود دارد، تاریخ، مردم‌شناسی، ادبیات و تاریخ اجتماعی اساسا فرهنگی است.
اگر بخواهیم در مورد ایران سیاستی قرار دهیم، باید از این دانش‌ها برخوردار باشیم.» این جامعه‌شناس با اشاره به این که جامعه ایران همواره در طول تاریخ بر چهار پایه دین، دولت، خانواده و جامعه مدنی استوار بوده است، تاکید کرد: «اگر شرایط جامعه ایران را در دوره‌های مختلف در نظر بگیرید متوجه می‌شوید که چرا در دوره‌هایی که باید سقوط می‌کردیم سقوط نکردیم، ما هیچ وقت کشور متجاوزی نبوده‌ایم و در زمان‌هایی که می‌توانستیم رادیکال شویم، این‌گونه نشده‌ایم.»
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با بیان این که اشغال سرزمینی در این کشور چندین بار اتفاق افتاده است، گفت: «اگر از دوران باستان نگاه کنید ، ملل مختلفی در دنیا زندگی می‌کردند و امروز اثری از آنها نیست، اما ایران بر پایه همین چهار رکن مانده است. این نکته بسیار مهمی است که باید به آن توجه کنیم.»
استاد دانشگاه تهران با هشدار نسبت به مهاجرت روستانشینان به شهرها گفت: «توزیع نابرابر امکانات و تمرکز جمعیت در تهران، مشکلات ساختاری ایجاد کرده است. برخی مناطق کشور خالی از سکنه شده‌اند و برخی دیگر با تراکم جمعیتی روبه‌رو هستند. همچنین، توزیع نامتوازن قدرت و منابع اقتصادی، تولید اندیشه را مختل کرده است. برای مثال، کاشان همواره محل فعالیت خیّران مدرسه‌ساز بود، اما اکنون این سازه‌ها فروپاشیده‌اند.»
آزادارمکی مهمترین دلیل این فروپاشی سازه‌ها را مداخله‌های نادرست عنوان کرد: «مداخلات نادرست روابط میان نهادها را تخریب کرده است. متاسفانه به جای ایجاد نهادهای اجتماعی، به تأسیس سازمان‌های بوروکراتیک روی آورده‌ایم. مثلاً در حوزه‌هایی چون کودکان و ازدواج، ده‌ها سازمان وجود دارد که بودجه مصرف می‌کنند، اما خروجی مؤثر ندارند. متاسفانه ایران هنوز مدرسه کافی ندارد؛ این نتیجه جایگزینی سازمان به‌جای نهاد است.»
او با اشاره به تغییرات اجتماعی توضیح داد: «باید تفاوت میان «آسیب اجتماعی» و «تغییر اجتماعی» را درک کنیم. افزایش سن ازدواج یا شکل‌گیری زندگی شبانه در تهران لزوماً آسیب نیست، اما سیاست‌گذاران با تبدیل این تغییرات به آسیب، مشکلاتی مانند ازدواج دیر هنگام یا انزوای جوانان ایجاد کرده‌اند. این مسئله در حوزه دین نیز صدق می‌کند؛ بر اساس مطالعاتی که انجام داده ایم ایرانیان از دیندارترین مردم جهان هستند، اما با خط‌کشی‌های سلیقه‌ای مردم را به خودی و غیرخودی تقسیم کرده‌ایم.»
آزادارمکی گفت: «از آسیب و بحران در نظام خانواده حرف می زنیم چرا خانواده دچار این مسائل شده است؟ زیرا ما می‌خواهیم خانواده را در خدمت بگیریم. وقتی می‌خواهیم چیزی را به خدمت بگیریم، مقاومت شکل می‌گیرد و مقاومت به خودویرانی منجر می‌شود. وقتی در خانواده به کودک توجه نشود، به نافرمانی دست می‌زند، بعد کودکان محله را اذیت می‌کند، حتی ممکن است از خانه فرار کند. به این جا که رسید، می‌گوییم آسیب شکل گرفته در حالی که نهاد خانواده تغییر کرده است و ما خودمان را برای این تغییرات آماده نکرده‌ایم.»
این جامعه شناس با برشمردن هشت مسئله اصلی کشور که عبارت‌اند از فقر، اعتیاد، حاشیه‌نشینی، مسائل خانوادگی، کودکان، زنان، خشونت و خودکشی؛ مهمترین آسیب کشور را فقر و توزیع نابرابر امکانات دانست. او با تأکید بر اینکه کشور در دام «تولید سازمان» برای حل مشکلات افتاده، گفت: به‌جای تأسیس نهادهای جدید (مانند سازمان حوزه سالمندان)، باید نگاه سیاست‌گذاران تغییر کند.
سازمان‌سازی صرفاً هزینه مالی ایجاد کرده و بوروکراسی را سنگین‌تر می‌کند. استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران، ایران را سرزمینی ماندگار و اثرآفرین دانست و تاکید کرد: «ما در منطقه ثابت کرده‌ایم که مردمی دموکراسی‌خواه و عدالت‌طلب هستیم. برای ساختن کشور، باید به جای قهر، راه مقاومت را پیش گیریم.»
ایران آنلاینانتهای پیام/