الگوی رفتاری والدین مهم است؛
آسیب‌پذیری کودکان در مواجهه با اخبار خشونت‌بار
پژوهشگر ارتباطات اجتماعی و رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی با اشاره به نفوذ اخبار جنگ و بحران از رسانه‌ها به خانه‌ها و آسیب‌پذیری کودکان در مواجهه با اخبار خشونت‌بار، گفت: آموزش گسترده سواد رسانه‌ای برای خانواده‌ها «واکسنی ذهنی برای کودک» در برابر آلودگی‌های رسانه‌ای است.
ایران آنلاین: میلاد زارعی روز جمعه در گفت‌وگو با خبرنگار گروه جامعه ایرنا با تأکید بر لزوم ارتقای سواد رسانه‌ای والدین در زمان جنگ و بحران، خواستار توجه جدی‌تر خانواده‌ها، رسانه‌ها و نهادهای آموزشی به سلامت روانی کودکان و نوجوانان در برابر بمباران اطلاعاتی شد و افزود: در روزهایی که بحران و جنگ به‌سرعت در رسانه‌ها بازتاب می‌یابد، کودکان نباید قربانی خاموش این فضای رسانه‌ای شوند.
وی معتقد است: والدین باید نقش «تنظیم‌گر روانی و رسانه‌ای» را در خانواده بر عهده بگیرند، زیرا این مهارت همانند واکسنی ذهن کودک را در برابر آلودگی‌های اطلاعاتی مقاوم می‌کند.
زارعی تاکید کرد: به گزارش یونیسف (۲۰۲۵)، کودکانی که مکرر در معرض اخبار خشونت‌آمیز قرار دارند، حتی در صورت نداشتن واکنش‌های بیرونی اغلب دچار علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می‌شوند.
وی با توضیح اینکه مطالعاتی در مجله بین‌المللی روان‌شناسی کودک نیز تأیید کرده‌اند که سکوت کودک همیشه نشانه سلامت نیست، تصریح کرد: گاهی کودک فقط شنیده، اما اثر را عمیقاً دریافت کرده است.
این پژوهشگر ارتباطات اجتماعی و فعال حوزه مدیریت رسانه، تأکید کرد: کودکان حتی بدون مشاهده مستقیم اخبار، از گفت‌وگوهای خانوادگی، تصاویر پراکنده در شبکه‌های اجتماعی، صدای تلویزیون یا مکالمات بزرگ‌ترها، تأثیر می‌پذیرند. در واقع، آنها بحران را حس می‌کنند.
وی اضافه کرد: پژوهشی در ژورنال Family Psychology نشان داده است که حتی شنیدن اخبار در پس‌زمینه نیز می‌تواند سطح هورمون استرس (کورتیزول) در کودکان را افزایش دهد.
زارعی افزود: برای آن‌که کودک دچار آشفتگی شناختی نشود، باید محتوای خبری متناسب با سن و زبان او بازسازی شود. کودک نیازی به دانستن جزئیات ندارد، اما حق دارد با زبانی ساده و امن از اصل ماجرا مطلع شود.
وی گفت: گفت‌وگو با کودک بهتر است در قالب بازی، نقاشی، داستان‌سازی یا نمایش انجام شود. پژوهش‌های یونسکو تأکید کرده‌اند که شیوه‌هایی مانند قصه‌گویی، گفت‌وگوهای خلاقانه و مشارکت کودک در روایت، می‌تواند اضطراب او را تا ۳۰ درصد کاهش دهد.
عضو انجمن صنفی مدیران رسانه ایران تاکید کرد: نتایج تحقیق YO-MEDIA در اروپا نشان داد کودکانی که از طریق ابزارهای تعاملی با بحران‌ها آشنا شده‌اند، درک عمیق‌تری از مفاهیم خطر و امنیت داشته‌اند. در بسیاری از کشورها، از این روش‌ها به عنوان بخشی از آموزش سواد رسانه‌ای در مدارس استفاده می‌شود.
والدین باید به «خاموشی رسانه‌ای» آگاهانه نیز توجه داشته باشند
زارعی افزود: والدین باید به «خاموشی رسانه‌ای» آگاهانه نیز توجه داشته باشند. یعنی اختصاص ساعاتی در شبانه‌روز به فضای بدون خبر.
وی ادامه داد: سازمان جهانی بهداشت (WHO) توصیه کرده روزانه دست‌کم ۲ ساعت خانه باید از هرگونه نمایشگر خبری خالی باشد تا سلامت روانی خانواده حفظ شود.
عضو انجمن صنفی مدیران رسانه ایران خاطرنشان کرد: والدین می‌توانند از ابزارهای فناوری نوین مانند فیلترهای محتوای نامناسب، تنظیمات کنترل والدین در اپلیکیشن‌ها و الگوریتم‌های مدیریت محتوا بهره بگیرند.
زارعی گفت: پژوهش‌ها در دانشگاه MIT نشان داده کودکانی که در معرض محیط‌های رسانه‌ای کنترل‌شده قرار دارند، اضطراب کمتری تجربه می‌کنند.
الگوی رفتاری والدین بسیار اثرگذارتر از کلمات آن‌هاست
این پژوهشگر حوزه ارتباطات اجتماعی سلامت یادآور شد: الگوی رفتاری والدین بسیار اثرگذارتر از کلمات آن‌هاست. اگر والدین با ترس، خشونت کلامی یا اضطراب به اخبار واکنش نشان دهند، کودک به شکل ناخودآگاه می‌آموزد که خبر، مساوی با خطر است.
وی با اشاره به اینکه پژوهش فنلاندی منتشر شده در Journal of Media Literacy نشان داد کودکانی که والدینشان اخبار را به‌شکل تحلیلی و مقایسه‌ای بررسی می‌کردند، در آینده مصرف‌کنندگان نقاد و مسئول‌تری در فضای رسانه شدند.
یکی از اشتباهات رایج والدین، انکار احساسات کودک است
زارعی تأکید کرد: یکی از اشتباهات رایج والدین، انکار احساسات کودک است. عباراتی مانند «نترس» یا «بچه‌بازی نکن» باعث شرم‌زدگی کودک می‌شود. در دانشگاه کالیفرنیا مطالعه‌ای نشان داد کودکانی که احساسات آنها توسط والدین تأیید شده، ۵۰ درصد کمتر از دیگران دچار اضطراب‌های مزمن شده‌اند.
رسانه‌ها باید در بازنمایی بحران، نگاه انسانی و همدلانه داشته باشند
عضو انجمن صنفی مدیران رسانه در ادامه تصریح کرد: رسانه‌ها نیز باید در بازنمایی بحران، نگاه انسانی و همدلانه داشته باشند، نه صرفاً نمایش خشونت و غم.
وی تاکید کرد: در مطالعه‌ای در مؤسسه European Media Observatory نشان داد رسانه‌هایی که با زبان امن و احترام به شخصیت کودک به پوشش بحران پرداختند، در ارتقای حس امنیت روانی بسیار موفق‌تر از دیگران بودند.
گفت‌وگو با کودک درباره بحران باید با پایانی امن همراه باش
این فعال ارتباطات و رسانه ها با تاکید بر لزوم استمرار ارتباط والدین با کودکان گفت: گفت‌وگو با کودک درباره بحران باید با پایانی امن همراه باشد. اگر کودک پس از صحبت تنها گذاشته شود، اضطرابش باقی می‌ماند. روان‌شناسان کودک توصیه می‌کنند بعد از گفت‌وگوی جدی، والد با نوازش، قصه‌گویی یا بازی، حس امنیت را بازسازی کند.
والدین باید مراقب اخبار جعلی باشند
زارعی هشدار داد: والدین باید مراقب اخبار جعلی باشند. در شرایط بحرانی، شایعات سریع‌تر از واقعیت منتشر می‌شوند و کودکان توانایی تشخیص آنها را ندارند. مطالعه‌ای در مجله بین‌المللی ارتباطات (۲۰۲۵) نشان داد آموزش سواد رسانه‌ای به والدین، شانس کودک برای تشخیص اخبار نادرست را تا ۷۳ درصد افزایش می‌دهد.
کافی است شنونده خوبی باشیم
پژوهشگر حوزه بلاکچین در رسانه، در ادامه به اهمیت روایت‌های انسانی اشاره کرد و گفت: تجربه مادری که پس از حمله هوایی با دخترش نقاشی کشید و ترسش را تصویر کرد، نشان می‌دهد که نیازی به درمانگر بودن نیست؛ کافی است شنونده خوبی باشیم.
به تفاوت‌های جنسیتی در واکنش به بحران توجه شود
وی تصریح کرد:لازم است به تفاوت‌های جنسیتی در واکنش به بحران توجه شود؛ زیرا دختران اغلب اضطراب را درونی می‌کنند (سکوت، گوشه‌گیری) و پسران تمایل بیشتری به بروز بیرونی آن دارند (بی‌قراری، پرخاشگری). این شناخت، به والدین کمک می‌کند تا پاسخ‌های حمایتی مناسب‌تری ارائه دهند همچنین مدارس نیز باید در آموزش سواد رسانه‌ای به‌ویژه پس از وقوع بحران‌ها نقش فعال‌تری ایفا کنند.
زارعی ادامه داد: تجربه کشورهای اسکاندیناوی نشان می‌دهد جلسات گفت‌وگوی خانوادگی پس از بحران، ابزار مؤثری برای کاهش ترس و ارتقای فهم مشترک میان کودک، خانواده و مدرسه است.
وی گفت: نبود نسخه‌های خبری مخصوص کودکان به زبان فارسی، یک خلأ مهم در فضای رسانه‌ای کشور محسوب می‌شود. بسیاری از کشورها نسخه ساده‌سازی‌شده‌ای از اخبار روز برای کودکان تولید می‌کنند؛ مانند BBC Kids News. راه‌اندازی چنین بستری می‌تواند گام مؤثری در جهت محافظت از ذهن کودک ایرانی باشد.
والدین باید منبع خبری معتبر و آرامش‌بخش برای فرزند خود باشند
پژوهشگر حوزه ارتباطات اجتماعی خاطر نشان کرد: کودکان بسیاری از اطلاعات نگران‌کننده را از همسالان خود دریافت می‌کنند، نه رسانه رسمی. بنابراین والدین باید منبع خبری معتبر و آرامش‌بخش برای فرزند خود باشند تا با اصلاح برداشت‌های نادرست، آرامش ذهنی کودک حفظ شود.
زارعی همچنین با استناد به متاآنالیز منتشرشده در مجله Communication Sciences افزود: بیش از ۷۰ درصد نوجوانانی که در خانواده‌هایی با آموزش سواد رسانه‌ای زندگی می‌کردند، در بحران‌ها رفتارهای تحلیلی و کم‌اضطراب‌تری از خود نشان دادند.
وی گفت: سواد رسانه‌ای، واکسنی برای ذهن کودک است؛ نه یک امتیاز اضافی بلکه ضرورتی تربیتی در دنیای امروز. تجربه کشورهای پیشرو نشان می‌دهد استفاده از اپلیکیشن‌های گفت‌وگوی بحران، هوش مصنوعی در داستان‌سرایی، و پلتفرم‌هایی برای تنظیم گفت‌وگو با کودکان، می‌تواند به والدین در مدیریت بهتر شرایط کمک کند.نمونه‌هایی مانند پروژه StoryTime-AI در آلمان، راهکارهای عملی در این زمینه ارائه کرده‌اند.
عضو هیات موسس انجمن صنفی روابط عمومی گفت: آموزش‌های سواد رسانه‌ای به مربیان مهدکودک‌ها، به‌ویژه در کشورهای اسکاندیناوی، در کاهش اضطراب روانی کودکان نقش اثبات‌شده‌ای داشته است. این الگو می‌تواند برای آموزش مربیان در ایران نیز مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: تماشای اخبار خشن در ساعات عصرگاهی می‌تواند خواب کودک را مختل کرده و منجر به کابوس‌های شبانه شود. خانواده‌ها باید ساعات مصرف رسانه را با در نظر گرفتن روان کودک تنظیم کنند و شب را به فعالیت‌هایی مانند قصه‌گویی یا آرام‌سازی اختصاص دهند. نمونه‌هایی مانند CBBC Newsround و Time for Kids نشان داده‌اند که رسانه کودک‌محور می‌تواند هم اطلاع‌رسانی کند و هم از روان کودک محافظت کند. راه‌اندازی چنین رسانه‌ای به زبان فارسی، نه‌تنها نیاز، بلکه یک ضرورت ملی است.
انتهای پیام/