انحراف آژانس؛ مشروعیت‌بخشی به تجاوز

این مذاکرات که طی سال‌های اخیر به‌طور مفصل دنبال شده بود، عمدتاً پیرامون مکان‌های ادعایی از سوی غرب- که از چهار مکان مورد ادعا به دو مکان محدود شده بود-، نصب و نظارت دوربین‌های آژانس و همچنین نحوه فعالیت بازرسان متمرکز بود. در تمامی این موارد، ایران سطح بالایی از همکاری و تعامل را از خود نشان داده بود تا زمینه حل‌ و فصل اختلافات فراهم شود. در این میان، در حالی که انتظار می‌رفت کشورهای دارای نفوذ در آژانس و عرصه دیپلماسی با بهره‌گیری از ظرفیت‌های فرادیپلماتیک مانع از تشدید تنش‌ها شوند و اجازه ندهند روند امور به نقطه جنگ و درگیری سوق یابد، گروسی مسیری متفاوت را برگزید. او با تهیه گزارشی که وجه سیاسی آن بر جنبه‌های فنی و حقوقی غلبه داشت، عملاً بستر تصویب قطعنامه‌ای را در شورای حکام فراهم ساخت که به توجیهی مضاعف و کاذب برای حملات رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران بدل شد. البته نمی‌توان این قطعنامه را علت‌العلل حملات نظامی دانست، اما بدون تردید نقشی کلیدی در تندتر شدن فضای سیاسی و حقوقی علیه ایران در شورای حکام ایفا کرد و فضا را برای تحرکات خصمانه بیش از پیش مهیا ساخت.
در این میان، رویکردها و گرایش‌های شخصی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اهمیتی بسزا دارد. در دوره‌های پیشین، مدیرانی همچون هانس بلیکس، محمد البرادعی و یوکیا آمانو، هرچند با چالش‌های متعددی روبه‌رو بودند اما رویکردی متعادل‌تر و حرفه‌ای‌تر در قبال همکاری‌های ایران و آژانس اتخاذ کردند. در مقابل، گروسی با گرایش‌های آشکار و عمیق به سمت غرب، به‌ویژه در عملکرد و ایفای مسئولیت‌های خود به‌عنوان مدیرکل آژانس از مسیر بی‌طرفی که لازمه این جایگاه است فاصله گرفت. این گرایش‌ها چنان در اقدامات و گزارش‌های او تأثیرگذار بود که عملاً نقش آژانس را از یک نهاد فنی و حقوقی به ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاسی غرب تنزل داد.
گروسی به‌روشنی از این واقعیت غفلت ورزید که جایگاه و عملکرد او و لحن گزارش‌هایش می‌تواند نقشی سرنوشت‌ساز در مسائلی به اهمیت صلح و جنگ ایفا کند و چه‌بسا زمینه‌ساز اقدامات مغایر با حقوق بین‌الملل و تجاوزات نظامی گردد. متأسفانه، او هیچ اعتنایی به این مسئولیت خطیر نداشت و عملاً آژانس را به ابزاری برای مشروعیت‌بخشی به اقدامات خصمانه و غیرقانونی رژیم صهیونیستی علیه جمهوری اسلامی ایران تبدیل کرد. این واقعیت اکنون بیش از پیش بر روابط میان ایران و آژانس سایه افکنده و چشم‌انداز همکاری‌های آینده را تیره ساخته است.