آنچه درباره سیمین بهبهانی نمی‌دانیم

صفیه رجایی - ایران آنلاین: شعر نخستین و برجسته‌ترین هنر ایرانی‌هاست و آثار شعرای کلاسیک همچون حافظ، سعدی، خیام، مولوی، عطار و…  نه تنها در ایران بلکه در دنیا شناخته شده‌اند و شعرایی چون سیمین بهبهانی که علاوه بر سرودن غزل در ترانه‌سرایی و ساختن آثار عاشقانه مهارت چشمگیری داشتند نیز  جزو هنرمندان محبوب کشور به مشار می‌روند.

بهبهانی جزو چهره‌های درخشان عرصه‌ی غزل‌سرایی است که توانست نگرش جدیدی را وارد ادبیات معاصر کند.

او با نوآوری‌ و خلاقیت در افزودن ابعاد زنانه و در عین حال اجتماعی و انسانی به شعر فارسی از خود تصویری بی‌بدیل در ذهن مخاطب به یادگار گذاشت.

بهبهانی از معدود شاعران معاصری است که به قالب غزل متعهد ماند و نوعی تازه از غزل را در شعر فارسی به وجود آورد که حاکی از تجربیات و رنج‌های او بود و به خاطر سرودن غزل فارسی در وزن‌های بی‌سابقه به «نیمای غزل» معروف شد.

تولد: سیمین خلیلی که پس از ازدواج با حسن بهبهانی نام‌خانوادگی او را برای  خود انتخاب کرد، در سال ۱۳۰۶ هـجری شمسی در تهران متولد شد. پدر سیمین، عباس خلیلی (۱۲۷۲ نجف - ۱۳۵۰ تهران) به دو زبان فارسی و عربی شعر می‌‌گفت و ۱۱۰۰ بیت از ابیات شاهنامه فردوسی را به عربی ترجمه کرده بود و رمان‌ نویس هم بود. مادر او فخرعظمی ارغون (۱۲۷۷ ه.ش- ۱۳۴۵ ه.ش) دختر مرتضی قلی ارغون (مکرم السلطان خلعتبری) بود. فخرعظمی ارغون فارسی و عربی و فقه و اصول را در مکتبخانه خصوصی خواند و با متون نظم و نثر آشنایی کامل داشت و زبان فرانسه را نیز زیر نظر یک مربی سوئیسی آموخت.

جدایی پدر و مادر: پدر و مادر سیمین که در سال ۱۳۰۳ ازدواج کرده بودند، در سال ۱۳۱۰ از هم جدا شدند و مادرش با عادل خلعتبری (مدیر روزنامه آینده ایران) ازدواج کرد. زیستن در خانواده‌ای فرهنگی باعث شد تا زمینه‌ علاقه‌ سیمین به شعر و شاعری فراهم شود.

انتشار اولین شعر در ۱۴ سالگی: سیمین بهبهانی دوره دبستان را در مدرسه ناموس و دوره دبیرستان را در مدرسه حسنات گذراند. از همان ایام كودكی مادرش كه خود دستی در شعر و شاعری داشت، سیمین را به شاعر شدن تشویق کرد. در چهارده‌سالگی نخستین شعر سیمین در روزنامه «نوبهار» (مجله نوبهار توسط محمد تقی بهار (ملک‌الشعرا) منتشر می‌شد. این روزنامه در دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی، ابتدا در مشهد و سپس در تهران منتشر می‌شد و به عنوان یکی از روزنامه‌های سیاسی و اجتماعی شناخته می‌شد. ) منتشر شد.

اخراج از مدرسه: سیمین تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در مدرسه «ناموس» و «حسنات» تهران گذراند، سپس در سال ۱۳۲۴ وارد آموزشگاه عالی مامایی و در سال ۱۳۲۶ فارغ‌التحصیل شد، اما هیچ علاقه‌ای به این رشته نداشت و پس از دو سال نوشتن نامه‌ای اعتراض‌آمیز توسط شخصی ناشناس در انتقاد از رئیس آموزشگاه و انتساب آن به سیمین سبب اخراج او شد. پس از آن اتفاق، سیمین هدف شعر خود را مبارزه با ستم و بیان آزادی زنان قرار داد و آزادگی را شرط شاعری خود دانست.

همسر سیمین بهبهانی: سیمین بهبهانی در سال ۱۳۲۵ با حسن بهبهانی ازدواج کرد، او از این ازدواج دو پسر با نام‌های علی و حسین و یک دختر به نام امید دارد. ابوالحسن تهامی نژاد دوبلور و صداپیشه ایرانی، داماد اوست.

ورود به دانشکده حقوق: سیمین بهبهانی در سال ۱۳۳۷ وارد دانشکده حقوق شد، حال آنکه در رشته ادبیات نیز قبول شده بود.

عضویت در شورای شعر و موسیقی و کانون نویسندگان: سیمین در ۱۳۴۸ به عضویت شورای شعر و موسیقی در آمد. او تا پیش از این، چهار کتاب به نام‌های سه تار شكسته، جای پا، چلچراغ و مرمر را منتشر کرده بود. سیمین بهبهانی، هوشنگ ابتهاج، نادر نادرپور، یدالله رویایی، بیژن جلالی و فریدون مشیری شورای شعر و موسیقی را که زیر نظر اداره فرهنگ و هنر بود، اداره می‌کردند. او همچنین، در سال ۱۳۵۷ عضویت در کانون نویسندگان ایران را پذیرفت.

طلاق از بهبهانی و ازدواج مجدد با منوچهر کوشیار: در سال ۱۳۴۹ از حسن بهبهانی جدا شد و در همان سال با منوچهر کوشیار که در دوران دانشجویی با او آشنا شده ‌بود، ازدواج کرد.

سیمین بهبهانی و تدریس: سیمین با وجود تحصیل در رشته حقوق سیمین بهبهانی سال‌های زیادی از زندگی‌اش را به شغل معلمی گذراند. او سی سال (از سال ۱۳۳۰ تا سال ۱۳۶۰) به تدریس اشتغال داشت و شغلی مرتبط با رشتهٔ حقوق را قبول نکرد.

كارنامه ادبی سیمین بهبهانی: سیمین در طول زندگی‌اش بیش از ۶۰۰ غزل سرود. اولین كتاب شعر او، به همراه برگزیده‌ای از نثر داستانی او با نام «سه تار شكسته» در اسفند ۱۳۲۹ به چاپ رسید. او خودش در این باره گفته: «اولین روزی كه شروع كردم به شعر گفتن، اولین بیت این بوده كه: "ای توده گرسنه و نالان چه می‌كنی/ ای ملت فقیر و پریشان چه می‌كنی؟" این را در ۱۴ سالگی گفتم. حالا شعر اگر آن استحكام اولیه را نداشته، نقص فنی هم نداشته؛ ولی اولین شعر من كه یادم هست نوجوانی بودم، قاعدتاً باید متوجه مسائل عاشقانه یا این كه لطیف‌تر باشد؛ ولی می‌بینید كه با این شروع كردم.» سپس مجموعه اشعار «جای پا» در سال ۱۳۳۵ و «چلچراغ» در سال ۱۳۳۶ از او منتشر شد.

سیمین بهبهانی و موسیقی: ترانه‌های سیمین بهبهانی با صدای خوانندگان مشهوری از جمله همایون شجریان (هوای گریه، چرا رفتی) به گوش مخاطبان آشناست، او همچنین ترجمه فارسی كتاب «شاعران امروز فرانسه» نوشته پیر دوبوادفر را در سال ۱۳۷۳ در كارنامه خود دارد. سیمین بهبهانی در سال ۱۳۹۰ زندگی نامه خود را در كتابی تحت عنوان «با مادرم همراه» منتشر كرده است.

جایگاه سیمین در شعر معاصر: سیمین بهبهانی از موثرترین و پیشروترین شاعران در غزل معاصر محسوب می‌شود. او شاعری را از ابتدای جوانی با سرودن غزل‌ها و چهارپاره هایی كه فرمی كلاسیك و حال و هوایی رمانتیك داشتند،‌ شروع كرد. اشعار او در ابتدا مضامینی عاشقانه داشتند و سرشار از احساس‌های عریان زنانه و دغدغه‌های انسان دوستانه بودند. با گذشت زمان و از حدود دهه سی به بعد با رواج نوگرایی در شعر معاصر، رگه‌هایی از زبان و تخیل خلاقانه و شاعرانه به غزل‌های او راه یافت كه نقطه عطف این تغییرات مجموعه شعر «مرمر» بود كه بعدتر با مجموعه شعر «غزل رستاخیز» به اوج خود رسید و هنر او را در تلفیق روح تغزلی با نگرش دغدغه‌مند اجتماعی به خوبی نشان داد.

درگذشت سیمین بهبهانی: سرانجام سیمین بهبهانی بانوی غزل ایران در ۱۵ مرداد ماه ۱۳۹۳ به کما رفت و در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان بستری شد و در نهایت بامداد سه شنبه ۲۸ مرداد ماه همان سال به علت ایست قلبی و تنفسی درگذشت.

آثار سیمین بهبهانی

سه تار شكسته (۱۳۳۰)

جای پا (۱۳۳۵)

چلچراغ (۱۳۳۶)

مرمر (۱۳۴۱)

رستاخیز (۱۳۵۲)

خطی ز سرعت و از آتش (۱۳۶۰)

دشت ارژن (۱۳۶۲)

گزینه اشعار (۱۳۶۷)

درباره هنر و ادبیات (۱۳۶۸)

آن مرد، مرد همراهم (۱۳۶۹)

كاغذین جامه (۱۳۷۱)

كولی و نامه و عشق (۱۳۷۳)

عاشق تر از همیشه بخوان (۱۳۷۳)

شاعران امروز فرانسه (۱۳۷۳) [ترجمه فارسی از اثر پیر دوبوادفر ، چاپ دوم :۱۳۸۲]

با قلب خود چه خریدم؟ (۱۳۷۵)

یك دریچه آزادی (۱۳۷۴)

مجموعه اشعار (۱۳۸۳)

یكی مثلا این كه(۱۳۸۴) آخرین کتاب سیمین در سن ۷۸ سالگی او نوشته شده است.