گزارش «ایران» از اقبال مخاطبان به فیلم‌های تازه اکران
سینمای اجتماعی نفس تازه کرد
در روزهایی که مخاطب، بیش از همیشه تشنه تصویرهای صادقانه و روایت‌های معنادار است، سینمای اجتماعی ایران نفس تازه کرده و نشانه‌های روشنی از بازگشت به روزهای اوج را به نمایش گذاشته است.
نرگس عاشوری - گروه فرهنگی: آمار امیدوارکننده فروش دو فیلم «پیرپسر»، «زن و بچه» در کنار فیلم طنز «مرد عینکی» نه‌تنها از رونق دوباره سالن‌ها خبر می‌دهد، بلکه حکایت از بازتعریف ذائقه مخاطب ایرانی دارد؛ مخاطبی که با وجود سلطه سال‌های اخیر کمدی‌های گیشه‌محور، هنوز هم برای فیلم اجتماعی خوب، بلیت می‌خرد، صف می‌کشد و سالن را پر می‌کند.
این روزها چرخه اکران سینمای ایران با سه فیلم متفاوت، اما مکمل، به تعادل تازه‌ای رسیده است؛ «پیرپسر»، فیلمی اجتماعی با تم روان‌شناختی که بیش از یک ماه است با استقبال پیوسته مخاطبان روی پرده مانده؛ «زن و بچه»، تازه‌ترین اثر سعید روستایی، فیلم‌سازی که با «متری شیش و نیم» پیش‌تر رکورد پرفروش‌ترین فیلم اجتماعی را در کارنامه‌اش ثبت کرده بود و «مرد عینکی»، کمدی تازه‌ای از کریم امینی با بازی بهرام افشاری، بازیگر پول‌ساز گیشه که پیشنهاد تازه‌ای به علاقه‌مندان طنز را به سبد اکران افزوده است.
نکته قابل توجه، اقبال همزمان و رقابت نزدیک دو فیلم اجتماعی با یک فیلم کمدی در روزهای آغازین مردادماه است؛ به طوری که در روز پنجشنبه دوم مرداد، سینمای ایران پرفروش‌ترین روز سال را تجربه کرد و با مجموع فروش بیش از ۱۴ میلیارد تومان، رکورد فروش روزانه حتی در ایام نوروز را شکست. از این میزان، حدود ۱۲ و نیم میلیارد تومان سهم سه فیلم یادشده بود که نشان می‌دهد این به تعبیر رسانه‌ها «مثلث طلایی گیشه» چگونه بازار را در قبضه خود گرفته‌اند.
این استقبال مردمی از فیلم‌های اجتماعی، پیام روشنی برای سینماداران، پخش‌کنندگان و سرمایه‌گذاران دارد: اگر فیلم خوب، صادقانه و دارای قصه ساخته شود، مخاطب هست. در واقع، سیطره فیلم‌های کمدی بر گیشه طی سال‌های اخیر، نه از سر تغییر سلیقه مخاطب، بلکه ناشی از فقدان فیلم اجتماعی قابل‌دفاع در چرخه اکران بوده است.
در این میان، دو تحلیل متفاوت نسبت به همزمانی اکران «پیرپسر» و «زن و بچه» نیز شکل گرفته است. امیرحسین علم‌الهدی، تحلیلگر حوزه اکران، این همزمانی را نه نتیجه سیاست‌گذاری تعادلی در اکران، بلکه ناشی از رقابت میان صاحبان آثار برای حضور در فرآیند انتخاب نماینده ایران در اسکار ارزیابی می‌کند. به باور او، این رقابت فشرده، هرچند در ظاهر منجر به تنوع در گیشه شده، اما برگرفته از انگیزه‌هایی بیرون از نیاز واقعی چرخه اکران است و ممکن است تعادل بازار را در ادامه بر هم بزند.
در مقابل، برخی سینماداران از جمله سجاد نوروزی، همزمانی این دو فیلم اجتماعی را یک تصمیم هوشمندانه برای ایجاد شوک در گیشه پس از بحران رکود و افت مخاطب می‌دانند و معتقدند این انتخاب توانسته چراغ امید را در سالن‌ها روشن کند. با این حال، او نیز بر یک نکته هشدار می‌دهد: این استقبال نباید به معنای تمرکز یک‌سویه بر تولید درام اجتماعی تلقی شود. تجربه دهه ۹۰ نشان داده که چنین رویکردی در نهایت منجر به دلزدگی مخاطب و بازگشت نوسانی به سینمای کمدی خواهد شد. به اعتقاد او راه‌حل، باز هم تنوع ژانر است و این تنوع باید از مرحله فیلمنامه و تولید آغاز شود، نه فقط در جدول اکران.
نکته امیدوارکننده دیگر، نقش سازمان سینمایی در حمایت از اکران فیلم‌های اجتماعی است. در شرایطی که تجربه توقیف یا تأخیر در نمایش فیلم‌های جدی، هنوز در حافظه جمعی سینما زنده است، حضور فعال سازمان سینمایی و ایستادن پای اکران فیلم‌هایی چون «پیرپسر» و «زن و بچه»، نشانه‌ای از بازگشت اعتماد به نفس نهادی و چشم‌انداز روشن‌تری برای آینده سینمای اجتماعی ایران است.
در این میان، فیلم «مرد عینکی» نیز، با بهره‌گیری از چهره‌ای محبوب و سبک کمدی مردمی، به تعادل سبد اکران کمک کرده و شرایطی پدید آورده است که برای هر نوع سلیقه‌ای در گیشه نماینده‌ای باشد. ترکیبی هوشمندانه که باعث شد همزمان با آغاز نمایش این دو فیلم تازه (زن و بچه و مرد عینکی) در روز چهارشنبه یکم مرداد، شاهد تکانه‌ای معنادار در گیشه باشیم.
در نهایت، نمی‌توان از بستر فرهنگی‌ای که این اکران موفق در آن شکل گرفته چشم پوشید؛ پس از روزهای سخت بحران جنگ و آسیب‌های روحی ناشی از آن، مردم نیازمند فضایی جمعی برای همدلی و بازآفرینی روحیه‌اند. سینما، بار دیگر نشان داد که می‌تواند پناهگاهی باشد برای بازسازی روان جمعی، به شرط آنکه در آن، حقیقت دیده شود. سینمای اجتماعی، اگر صادقانه روایت کند، هنوز برای مخاطب ایرانی زنده است و امروز، بیش از هر زمان، نشانه‌های این زنده بودن در صف‌های بلیت، سالن‌های پر و چراغ‌های روشن پرده نقره‌ای دیده می‌شود.
سجاد نوروزی، مدیر سینما آزادی: مخاطب تعیین می‌کند؛ نه ژانر، نه گیشه، نه سالن‌دار
در روزهایی که فروش فیلم‌های تازه‌اکران‌شده رکوردشکنی کرده است گفت‌وگو با مدیران سالن‌های مهم سینما می‌تواند تصویری روشن‌تر از آنچه در چرخه اکران ایران می‌گذرد به دست دهد. سجاد نوروزی، مدیر سینما آزادی، در این گفت‌وگو نگاهی واقع‌بینانه و منتقدانه به مسأله استقبال مخاطب، تغییر ذائقه عمومی، سیاست‌گذاری در اکران و نقش فیلم‌های اجتماعی در بازگشت رونق به سینما دارد.
اقبال تماشاگر محسوس و واقعی بود
نوروزی درباره رشد محسوس فروش و استقبال مخاطب در روزهای ابتدایی اکران سه‌گانه «پیرپسر»، «زن و بچه» و «مرد عینکی» می‌گوید: «استقبال مخاطب در این دو، سه روز کاملاً محسوس بود؛ فروش سالن‌های سینما نسبت به یک هفته پیش تقریباً دو برابر شده؛ این رشد قابل توجهی است و نمی‌شود نادیده‌اش گرفت.»
تأثیر اکران دو فیلم اجتماعی پرفروش در نقطه تعادل گیشه
سینمای ایران در سال‌های گذشته تحت سیطره کمدی‌ها بوده است. حالا اما دو فیلم اجتماعی در کنار یک کمدی پرفروش، ترکیب متعادلی در گیشه ایجاد کرده‌اند. اما با اکران همزمان دو فیلم اجتماعی که پتانسیل جذب مخاطب را دارند، حفظ تعادل در کل سال چه می‌شود؟ نوروزی در ارزیابی این وضعیت، از تصمیم اکران همزمان این دو فیلم دفاع می‌کند: «واقعیت این است که ما از ابتدای سال وضعیت مطلوبی از نظر مخاطب نداشتیم. بعد هم بحران جنگی اضافه شد که اوضاع را بحرانی‌تر کرد. در این شرایط، اکران همزمان دو فیلم غیرکمدی – نمی‌گویم اجتماعی – تدبیر خوبی بود. قبلاً دو فیلم کمدی با هم اکران می‌شد. حالا دو فیلم جدی همزمان روی پرده است، به نظرم با توجه به شرایط، اکران همزمان این دو فیلم تصمیم مثبت و سنجیده‌ای بود.»
تعادل در اکران از کجا آغاز می‌شود؟
با توجه به این وضعیت تازه در گیشه، از نوروزی جویا می‌شویم که آیا می‌توان به حفظ این تعادل تا پایان سال امیدوار بود؟ پاسخ نوروزی برای حل این بحران برنامه‌ریزی ریشه‌ای و ساختاری است: «اکران، نقطه آخر مسیر است. ما همه بحث‌ها را فقط روی اکران متمرکز می‌کنیم، در حالی‌که باید از مقدمات تولید صحبت کرد. تا زمانی که به تنوع ژانر در تولید نرسیم، به تعادل در اکران هم نمی‌رسیم. اینکه حالا همه روی گونه خاصی مثل درام تمرکز کنند و مد شود، دوباره ما را به همان بی‌تعادلی قبلی می‌رساند.»
نگاه سالن‌دار تعیین‌کننده نیست؛ مخاطب تصمیم می‌گیرد
با توجه به موفقیت دو فیلم اجتماعی، این پرسش پیش آمد که اقبال مخاطب به فیلم‌های اجتماعی مثل «پیرپسر» و
«زن و بچه» چه تأثیری بر سیاست‌های سالن داران در تخصیص سانس و سالن دارد؟ سجاد نوروزی پاسخ روشنی دارد: «واقعیت این است که مخاطب تعیین می‌کند، نه سالن‌دار. این تصور اشتباهی است که برخی فکر می‌کنند ما سیاست خاصی در تخصیص سانس داریم. سالن‌دارها عمدتاً تابع تقاضای مخاطب‌اند. چه کمدی، چه اجتماعی؛ اگر فیلم خوب باشد، فروش می‌کند. سالن و سانس هم مطابق فروش تنظیم می‌شود.»
تنوع ژانر، کلید تعادل در اکران
در ادامه، ارزیابی این سینمادار را از حفظ رونق نسبی گیشه جویا می‌شویم و او توضیح می‌دهد: «همه‌چیز به سیاست‌گذاری تولید برمی‌گردد؛ چه در بخش دولتی، چه بخش خصوصی. تنوع ژانر کلید تعادل در اکران است.
بدون آن، باز هم دچار نوسان خواهیم شد. سیاست‌گذاری تولید ما چه در بخش حکومتی و نهادهایی که فیلم تولید می‌کنند و چه سیاست گذاری‌های صنفی در بخش غیرحاکمیتی می‌توانند این تعادل را شکل بدهند.
باز برمی‌گردم به همان بحث تنوع ژانر. تا تنوع ژانر نباشد ما دچار بی‌تعادلی در اکران هستیم.»
و حالا آیا این اقبال مخاطب در این چند روز می‌تواند پیام معناداری برای این نهادها باشد؟ نوروزی پاسخ می‌دهد: «ما در دهه ۹۰ هم پیام‌های معنادار زیادی گرفتیم، اما چطور پاسخ دادیم؟ آن‌قدر به اقبال مخاطب به فیلم اجتماعی به شکل انحرافی پرداختیم که در نهایت مخاطب فقط برای فیلم کمدی به سینما آمد.
بعد هم کمدی را در سه سال اخیر آن‌قدر معیوب کردیم که آن را هم پس زد. امیدوارم این گونه نباشد که با اقبال مخاطب به سینمای غیرکمدی به شکل اغراق آمیزی صرفاً بر تولید فیلم درام تمرکز کنیم. این مسأله دلایل عمیق‌تری دارد که باید مفصل به آن پرداخت.»
نوروزی به صورت تیتر وار این دلایل عمیق را در این عبارات خلاصه می‌کند: «آلفرد هیچکاک گفته بود سینما سه چیز است: فیلمنامه، فیلمنامه، فیلمنامه. تا فیلمنامه درست نشود، هیچ‌چیز درست نمی‌شود. من با استناد به این جمله باز به همان مسأله تنوع در تولید تأکید می‌کنم یعنی بازگشت به تنوع ژانر از نقطه صفر؛ از نوشتن.»
امیر حسین علم الهدی کارشناس فروش سینما: فرامتن در فروش فیلم نقش دارد
اگر از منطق معادلات اقتصادی سینما بخواهیم اکران فیلم «زن و بچه» را تحلیل کنیم دقیقاً در این زمان اوج فروش «پیر پسر» باید به این نتیجه برسیم که هیچ منطق اقتصادی پشت نیت سازندگان فیلم نبوده است و تنها دلیل اکران فیلم به حضور فیلم در اسکار سال ۲۰۲۶ مرتبط می‌شود.
«پیرپسر» در حالی توانست به لطف دهباشی و رسایی و فراستی اوج فروش خود را طی هفته‌های گذشته شاهد باشد که با اکران فیلم «زن و بچه» شاهد کاهش فروش ۵۰ درصدی شد و خب طبیعی است که این کاهش فروش سینمای اجتماعی(هردو فیلم) حاصل عدم‌تعامل مالکان فیلم‌ها برای رونق بخشی اقتصاد این سینما است! و بازهم نشان داد که مسائل فرامتنی همیشه بر معادلات بازار عرضه و تقاضای طبیعی سینمای ایران غلبه داشته است.
کاهش ۳.۵ میلیون نفری سینما طی ۴ ماه گذشته امسال به نسبت مدت زمان مشابه سال گذشته نشان از ضرورت برنامه‌ریزی دقیق برای حفظ فروش سال گذشته (۴ ماهه سال گذشته حدود ۱۱ میلیون نفر سینما رفته‌اند و امسال کمی بیش از ۷ میلیون نفر) در امسال دارد و خب طبیعی است که حرف از تعادل در این بازار بی‌ثبات خیلی دارای منطق نیست!
القصه خوشحالی خود را کتمان نمی‌کنم از اکران دو فیلم پربحث سینمای اجتماعی در امسال که طی چندسال گذشته این سینما را به یغما برده بودند و بی‌شک رقابت اصلی نه در بازار اقتصادی و فضای اجتماعی اکران این دو فیلم بلکه رقابت اصلی در کمیته انتخاب اسکار امسال سینمای ایران خواهد بود! جایی که معادلات آن دیگر براساس تحلیل بازار داخلی نیست.یادآوری می‌کنم فیلم قبلی سعید روستایی که در سینمای ایران اکران شد «متری شیش‌و نیم» بود که نزدیک به ۴ میلیون بلیت فروخت و پیش‌بینی فروش «زن و بچه» را بین ۱ تا ۱.۵ میلیون بلیت ارزیابی می‌کنم و این ارزیابی را خیلی نمی‌پسندم با توجه به کمیت فروش فیلم‌های او، اما واقعیات بازار فروش سینما امسال همانگونه که عرض کردم واقعیات دردناکی است و البته «پیر پسر» هم که تا اینجای کار بیش از ۸۰ میلیارد فروش داشته است و نزدیک ۱ میلیون بلیت فروخته را هم در نهایت در همین حدود ارزیابی می‌کنم(نهایت ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار بلیت) شاید هم بیشتر از فیلم روستایی در پایان اکران هر دو فیلم.
«پیر پسر» صدرنشین فروش هفتگی
روزهای پایانی هفته گذشته و همزمان با آغاز مردادماه سه فیلم تازه به چرخه اکران اضافه شدند. از میان فیلم‌های تازه اکران دو فیلم «زن و بچه» و «مرد عینکی» رقابت نزدیک به هم داشتند. فیلم تازه سعید روستایی نزدیک به ۱۰ میلیارد تومان فروش داشت و تازه‌ترین تجربه کارگردانی کریم امینی هم مرز فروش ۹ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان را رد کرد. اما فیلم کمدی «جزایر قناری» با وجود اینکه یک روز زودتر از این دو فیلم، اکران خود را آغاز کرد افتتاح قابل قبولی برای یک کمدی تجاری نداشت و فقط ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون فروخت.در میان سایر فیلم‌های روی پرده، فیلم تحسین‌شده اکتای براهنی صدرنشین فروش هفتگی است. «پیر پسر» با وجود حاشیه‌سازی‌ها در هفته پایانی تیرماه، انتخاب اول مخاطبان بود و فروش هفتگی نزدیک ۳۰ میلیارد تومانی را تجربه کرد. این فیلم از ابتدای اکران (۲۱ خردادماه) تا زمان تنظیم گزارش (ظهر روز جمعه سوم مردادماه) ۹۴۱ هزار و ۴۵۳ مخاطب را به سینما کشانده و در مرز فروش ۸۶ میلیارد تومان قرار دارد.در جدول فروش سالانه تا هفته اول مردادماه، فیلم «دایناسور» مسعود اطیابی صدرنشین است. این فیلم که از هفته اول اسفندماه سال گذشته اکرانش آغاز شده به مجموع فروش بیش از ۱۵۱ میلیارد تومان دست یافته است، «صددام» پدرام پورامیری هم که از ۱۷ اردیبهشت‌ماه بر پرده سینما نشسته در رتبه دوم این جدول قرار دارد. این فیلم با حضور رضا عطاران ۱۱۸ میلیارد تومان فروش داشته است. فیلم «پیر پسر» در کمتر از ۲ ماه رتبه سوم را از آن خود کرده است.
انتهای پیام/