«بازنگری در نهاد علم»چگونه امکان پذیر می شود؟

ایران آنلاین: در این بیانیه با اشاره به اینکه «نهاد علم در ایران نیازمند بازنگری» است، برخی از این بازنگری‌ها اینطور بیان شد: بازنگری در کیفیت آموزش و پژوهش، حل چالش‌های حوزه علم و فناوری، تحول در مدیریت منابع انسانی نهاد دانشگاه و بازنگری و بازبینی نقش وزارت علوم در حکمرانی علمی.  
اما مسأله این است که تحول در راهبردهای وزارت علوم به عنوان متولی نهاد علم، فقط یک گام ضروری در این باره است. در مقابل، گام‌ها و الزامات دیگری هم وجود دارد. این الزامات که از سوی اساتید دانشگاه‌ها بیان می‌شود، بیانگر ضعف‌ها، کاستی‌ها و شکاف‌های سیاست‌گذارانه‌ای بود که تاکنون در مسیر نهاد علم وجود داشته است. 

5 راهبرد استفاده از ظرفیت نخبگان در فناوری دفاعی

مهدی اسلامی،عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد: در مسیر پیشرفت علمی و دفاعی کشور، نخبگان سرمایه انسانی راهبردی، نقش محوری در تقویت اقتدار ملی و توسعه فناوری دارند. تبدیل این ظرفیت بالقوه نیازمند نظام‌سازی دقیق، فرهنگی، نهادی و فناورانه است.

نخست، باید تقویت هویت ملی و دینی نخبگان در صدر سیاست‌گذاری‌ها قرار گیرد.

دوم، ضروری است از نگاه صرفاً اقتصادی یا بخش‌ خصوصی‌محور به نخبگان پرهیز شود

سوم، باید نظامی طراحی شود که مازاد ظرفیت‌های علمی و فناورانه بخش دفاعی را در اختیار بخش غیرنظامی قرار دهد.

چهارم، شکل‌گیری پیوند مؤثر میان نهادهای دفاعی و دانشگاهی حیاتی است.

 پنجم، باید نظام جامع شناسایی، پرورش و هدایت نخبگان با تمرکز بر اولویت‌های راهبردی کشور ایجاد شود.

  دانشگاه؛ از نهادی تقلیدی تا موتور محرک پیشرفت تمدنی

زهرا ابوالحسنی،مدیر گروه پیشرفت پژوهشکده فناوری: از نگاه نظری، دانشگاه‌ها در ابتدا نهادهایی برای تولید دانش پایه و نظری بودند. اما با‌ گذار به نسل‌های جدید، کارکرد آنها توسعه یافت. نسل سوم دانشگاه‌ها به سمت کارآفرینی و نوآوری حرکت کردند و نسل چهارم، مهارت‌آموزی مادام‌العمر و پیوند با نیازهای اجتماعی را دنبال می‌کند.

در دوره پهلوی، دانشگاه به‌عنوان نهادی جدا از بستر فرهنگی و اجتماعی کشور شکل گرفت. با وقوع انقلاب اسلامی، دانشگاه دیگر نهادی بریده از بوم و مردم نبود، بلکه به تدریج به مرکز تربیت نخبگان متعهد به آرمان‌های انقلاب اسلامی و نیازهای ملی بدل شد.

با شکل‌گیری شرکت‌های دانش‌بنیان، پارک‌های علم و فناوری و نهادهای نوآور، دانشگاه توانست نقش مؤثرتری در پیشرفت کشور ایفا کند

 دفاع ملی مبتنی بر علم و فناوری است

سید جواد کاظمی‌تبار، دانشیار دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل: اصرار بر نگهداشتن زنجیره تولید در داخل، معمولاً سودآوری کمتری خواهد داشت.

ارتباط این مسأله با جنگ تحمیلی اخیر، این است که دشمن صهیونیستی از ادواتی استفاده کرد که لزوماً ساخته خود آن رژیم نبودند. از این مسأله دو نتیجه می‌توان گرفت: ایران در این جنگ، نه با یک کشور بلکه با چند کشور پیشرفته همزمان در حال جنگ بود. دومین نتیجه، اینکه بدون تعامل با دیگر کشورها، توسعه کشور و رقابت با جهان سخت و پرهزینه خواهد بود.

نمی‌توان از صنعتگر انتظار داشت همه اقلام مورد نیاز فناوری را در داخل تولید کند. یا نمی‌توان از یک دانشگاه یا استاد انتظار داشت بدون ارتباط با دانشگاهیان دیگر کشورها با آنان رقابت کند. محدودشدن راه‌های ارتباطی علمی و فناوری زمینه عقب رفت کشور را فراهم خواهد کرد.

بازسازی اعتماد میان دانشگاه و نظام تصمیم سازی

شهروز شریعتی، استاد علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس: تحول علم و فناوری در دانشگاه‌های ایران، بیش از آن‌که مستلزم سیاست‌گذاری‌های کلان یا تزریق منابع مالی گسترده باشد، به بازسازی بنیادین اعتماد میان دانشگاه و نظام حکمرانی نیاز دارد.

هر بار پس از یک بحران، رابطه‌ای کوتاه‌مدت میان این دو نهاد پدید می‌آورد؛ بی‌آن‌که به ریشه‌های بی‌اعتمادی متقابل پرداخته شود.
نهاد علم، با فرمان و بخشنامه نمی‌جوشد و سفارشی نیست؛ باید از دل اعتماد، شفافیت، مشارکت آزاد و استقلال ساختار علمی بجوشد و تا زمانی ‌که دانشگاه در ایران تابعی از معادلات سیاسی باقی بماند و تنها در شرایط اضطرار احضار شود، هیچ تحول پایدار و اصیلی در علم و فناوری رخ نخواهد داد.