گزارش «ایران» درباره ضرورت سرمایه‌گذاری در تئاتر کودک
هم نمایش، هم آموزش
کارشناسان و فعالان حوزه تئاتر کودک و نوجوان نسبت به روند رو به رشد اولویت یافتن «گیشه» بر «محتوای آموزشی و تربیتی» در این عرصه ابراز نگرانی کرده و زنگ خطر را برای آینده آن به صدا درآورده‌اند.
گروه فرهنگی ایران آنلاین: منتقدان معتقدند که تمرکز بیش از حد بر نمایش‌های شادی‌آور و سطحی، در کنار ورود ابزارهایی چون هوش مصنوعی به چرخه تولید آثار، کیفیت و غنای محتوایی تئاتر کودک را به طور جدی تهدید می‌کند.
بر اساس تحلیل‌ها، تئاتر کودک پتانسیل بالایی در پرورش خلاقیت، تفکر و ارتقای جنبه‌های تعلیمی و تفریحی کودکان دارد اما متأسفانه جذابیت‌های زودگذر و سرگرمی‌های بی‌وقفه در سال‌های اخیر بر رویکردهای آموزشی غلبه کرده است. این رویکرد، با فاصله گرفتن از عمق فکری و آموزشی که از رسالت‌های اصلی این هنر محسوب می‌شود، باعث شده تا آثار کم‌مایه در اولویت قرار گیرند.
به اعتقاد کارشناسان یکی از عوامل مؤثر در این افت کیفی، کمبود نظارت دقیق و سیاست‌گذاری‌های نادرست در نهادهای متولی هنرهای نمایشی است. این خلأ نظارتی، بستری را فراهم آورده تا تولیدات بی‌کیفیت به راحتی در دسترس مخاطبان کودک قرار گیرد و فضای تئاتر را به سمت جذب صرف مخاطب با نمایش‌های شاد و سرگرم‌کننده سوق دهد.
از سوی دیگر ورود هوش مصنوعی به عرصه تولید آثار هنری، بویژه در حوزه تئاتر کودک نیز یکی دیگر از نگرانی‌های جدی مطرح شده است. کارشناسان این پدیده را نشانه‌ای از کاهش توجه به کیفیت و غنای محتوایی دانسته و معتقدند که اتکای روزافزون به این ابزارها، بدون در نظر گرفتن جنبه‌های خلاقانه و انسانی، می‌تواند به افت کیفی آثار و فاصله گرفتن از رسالت اصلی هنر منجر شود. این رویکرد، بیشتر به سمت جذابیت‌های سطحی گرایش پیدا کرده و از عمق محتوایی فاصله می‌گیرد. این نکته هم حائزاهمیت است که فشار برای دستیابی به گیشه موفق، باعث شده تا بسیاری از فعالان این عرصه، دغدغه اصلی خود را بر بستن قراردادهای اقتصادی قوی متمرکز کنند تا ارائه آموزش صحیح و محتوای ارزشمند به مخاطب. این اولویت‌بندی اقتصادی، در نهایت به زیان کیفیت و محتوای تربیتی تئاتر کودک تمام می‌شود و ذائقه مخاطب را نیز به سمت انتخاب آثار کم‌مایه سوق می‌دهد.
نمونه‌هایی از تئاترهایی که با وجود مضمون ارزشمند و تلاش برای ارائه کیفیتی متفاوت، به دلیل اولویت یافتن نمایش‌های شادتر در سبد انتخاب مخاطب، نتوانسته‌اند به موفقیت گیشه دست یابند، گواه این مدعاست. این وضعیت، لزوم توجه جدی مسئولان به سیاست‌گذاری‌های حمایتی، نظارت کیفی و همچنین تلاش برای فرهنگ‌سازی در میان خانواده‌ها و کودکان را بیش از پیش نمایان می‌سازد تا تئاتر کودک بتواند به رسالت اصلی خود در پرورش نسل آینده ادامه دهد.
سرگرمی بر آموزش اولویت پیدا کرده است
احسان مجیدی، کارگردان تئاتر کودک و نوجوان، به تشریح وضعیت اسفناک این حوزه پرداخته و می‌گوید: «تئاتر کودک فقط یک سرگرمی نیست، بلکه یک ابزار تربیتی بسیار قوی است. ما می‌توانیم از طریق تئاتر، مفاهیم ارزشمندی را به کودکان آموزش و خلاقیت آنها را پرورش دهیم و به آنها کمک کنیم تا دنیای اطراف خود را بهتر درک کنند. متأسفانه، در سال‌های اخیر، این جنبه مهم تئاتر کودک نادیده گرفته شده و بیشتر به دنبال نمایش‌های شادی‌آور و سطحی بوده‌ایم.»
کمبود نظارت‌های کیفی بر نمایش‌ها
او در پاسخ به این سؤال که چه عواملی باعث این وضعیت شده است، می‌گوید: «عوامل متعددی در این موضوع دخیل هستند. یکی از مهم‌ترین عوامل، کمبود نظارت کیفی و سیاست‌گذاری‌های نادرست است. متأسفانه در این سال‌ها به جای اینکه به دنبال تولید آثار باکیفیت و محتوای غنی باشیم، بیشتر به دنبال کمیت و آمار بوده‌ایم. نتیجه این می‌شود که آثار بی‌کیفیت و تکراری در بازار تئاتر کودک عرضه می‌شوند و مخاطبان هم چاره‌ای جز انتخاب از بین همین آثار ندارند.»
هوش مصنوعی و کاهش کیفیت تولیدات نمایشی
مجیدی در ادامه، به نقش مخرب هوش مصنوعی در تئاتر کودک اشاره کرده و تأکید می‌کند: «ورود هوش مصنوعی به عرصه تولید آثار هنری، زنگ خطری جدی برای تئاتر کودک است. هوش مصنوعی می‌تواند به راحتی متن، موسیقی، پوستر و حتی اجرای یک نمایش را تولید کند. اما آیا این به معنای تولید یک اثر هنری باکیفیت است؟ قطعاً نه. هوش مصنوعی فقط می‌تواند کپی‌برداری کند و هیچ خلاقیتی از خود ندارد. تئاتر کودک نیازمند خلاقیت، نوآوری و ایده‌های جدید است و هوش مصنوعی نمی‌تواند این نیازها را برآورده کند.» این کارگردان تئاتر با انتقاد از رویکرد اقتصادی حاکم بر تئاتر کودک، خاطرنشان می‌کند: «متأسفانه، تئاترهای کودک و نوجوان در حال حاضر بیشتر به دنبال بستن قراردادهای اقتصادی قوی برای خود هستند تا ارائه آموزش صحیح به مخاطب. این رویکرد باعث شده تا کیفیت آثار فدای گیشه شود و تئاتر کودک به یک تجارت صرف تبدیل شود. ما باید به این نکته توجه داشته باشیم که تئاتر کودک یک رسالت فرهنگی و تربیتی دارد و نباید آن را فقط به چشم یک منبع درآمد نگاه کنیم.»
بچه نهنگ تجربه‌ای متفاوت با رویکرد آموزشی
مجیدی در ادامه گفت‌وگو، به تجربه نمایش بچه نهنگ اشاره کرده و می‌گوید: «بچه نهنگ یک نمایش متفاوت و با مضمون بود که به بررسی رفتارهای خیر و شر انسان می‌پرداخت. این نمایش با استقبال نسبتاً خوبی از سوی مخاطبان روبه‌رو شد، اما به دلیل تعطیلی‌های اخیر اجرای آن کمی به وقفه افتاد. البته، هدف اصلی ما از تولید این نمایش، گیشه نبود، بلکه فرهنگ‌سازی برای دیدن نمایش‌های باکیفیت بود.»
او در پاسخ به این سؤال که چه راهکارهایی برای بهبود وضعیت تئاتر کودک وجود دارد، تأکید می‌کند: «راهکارهای متعددی وجود دارد. اولین و مهم‌ترین راهکار، تغییر سیاست‌گذاری‌های کنونی است. ما باید به دنبال تولید آثار باکیفیت و محتوای غنی باشیم و از تولید آثار بی‌کیفیت جلوگیری کنیم. همچنین، باید نظارت دقیقی بر عملکرد تئاترها داشته باشیم و با تئاترهایی که به دنبال گیشه هستند و کیفیت را فدای کمیت می‌کنند، برخورد کنیم.» مجیدی در ادامه، بر اهمیت فرهنگ‌سازی در میان خانواده‌ها و کودکان تأکید کرده و می‌گوید: «ما باید به خانواده‌ها و کودکان آموزش دهیم که چگونه یک نمایش باکیفیت را از یک نمایش بی‌کیفیت تشخیص دهند. باید آنها را تشویق کنیم که به دنبال دیدن نمایش‌هایی با مضمون و محتوای ارزشمند باشند و از دیدن نمایش‌های سطحی و تکراری خودداری کنند. همچنین باید به کودکان کمک کنیم تا خودشان بتوانند یک نمایش را نقد کنند و نقاط قوت و ضعف آن را تشخیص دهند.» او از مسئولان خواست تا به تئاتر کودک توجه جدی‌تری داشته باشند و از آن حمایت کنند.
تئاتر کودک نیاز به سرمایه‌گذاری بلندمدت دارد
احسان مجیدی، کارگردان تئاتر در ادامه صحبت‌هایش خاطرنشان می‌کند: «تئاتر کودک یک سرمایه‌گذاری بلندمدت است. اگر ما امروز به تئاتر کودک توجه و آن را تقویت کنیم، در آینده نسلی خواهیم داشت که از نظر فرهنگی و هنری غنی‌تر و پویاتر خواهد بود. مسئولان باید به این نکته توجه داشته باشند و تئاتر کودک را در اولویت برنامه‌های فرهنگی خود قرار دهند. ما باید تلاش کنیم تا تئاتر کودک دوباره به جایگاه اصلی خود بازگردد و بتواند به رسالت اصلی خود در پرورش نسل آینده ادامه دهد. فعالیت‌های تئاتر کودک باید از لحاظ کیفیت مورد توجه قرار گیرد تا آثار با محتوای غنی و آموزشی تولید شوند.»
انتهای پیام/