شناسایی مانع غیرسیاسی رونق بورس

بهرام گروسی، کارشناس بازار سرمایه/گروه بورس: شرکت‌های بزرگ پتروشیمی و فولادی حتی سود ریالی فصل بهار پارسال را نیز تکرار نکرده‌اند، در حالی که دلار نیمایی ۶۰ درصد رشد کرده است. نسبت قیمت به درآمد بورس تهران اکنون حدود ۵ است؛ پایین‌تر از میانگین بلندمدت، اما نسبت به دوره‌های پرریسک مشابه که تا حوالی ۴ واحد نیز کاهش می‌یافت هنوز بالاست. بنابراین، بورس تهران برای رشد علاوه بر آنکه نیازمند قابل پیش‌بینی شدن فضای غیراقتصادی است، مستلزم تغییر در ریل سیاست‌گذاری‌های اقتصاد کلان است به طوری که مسیر سرمایه‌گذاری را از انحراف مبتنی بر «توسعه یارانه‌ای» خارج کند.

در چند دهه اخیر، بازار سهام ایران هرگز تا این حد مشابه کلیت اقتصاد کشور نبوده است. برخلاف کشورهای توسعه‌یافته که بورس‌شان بازتابی از کل اقتصاد است، در ایران سهم بالایی به صنعت اختصاص دارد و بخش‌هایی چون خدمات، کشاورزی و نفت و گاز بالادستی سهم اندکی دارند. در دهه هشتاد با سرمایه‌گذاری در نفت و گاز و وفور انرژی، صنایع انرژی‌بر شکل گرفتند. ارزان بودن انرژی و تأمین مالی، دلیل اصلی رشد این صنایع شد. اما در سال‌های اخیر با افزایش قیمت انرژی، سود واقعی کاهش یافته است. سودهای بالا در گذشته، موجب تقسیم سود حداکثری و شروع پروژه‌های بدون توجیه اقتصادی شد که به زیان سهامداران انجامید.

در حال حاضر، صورت‌های مالی شرکت‌ها نشان‌دهنده کاهش سودآوری است؛ روندی که از سال ۱۴۰۲ آغاز شده و ادامه دارد. با رشد دلار نیما از آبان گذشته، بازار نیز بیش از ۶۰ درصد رشد کرد؛ اما این رشد بدون پشتوانه سودآوری، پایدار نبوده است. تا زمانی که تغییراتی از سوی سیاست‌گذار صورت نگیرد، فشار فروش ادامه خواهد داشت. محرک کوتاه‌مدت بازار، افزایش نرخ ارز نیما و نزدیک شدن آن به ارز آزاد است. در صورت رشد ۲۰ درصدی ارز نیمایی، شاخص ممکن است به ۳ میلیون واحد برسد؛ در غیر این صورت، در محدوده ۲.۴ تا ۲.۵ میلیون نوسان خواهد کرد.

برش

بورس هنوز با کف ارزندگی فاصله دارد
شکی در اینکه ریسک‌های سرمایه‌گذاری بالاست وجود ندارد و نه تنها دغدغه‌های غیراقتصادی پررنگ است، بلکه حتی در نبود اینها ناترازی‌های متعدد مانند انرژی با هیچ دوره‌ای در اقتصاد کشور قابل قیاس نیست. بررسی‌ها نشان می‌دهد در دوره‌هایی که ریسک بالا است مانند شهادت سردار سلیمانی و وعده صادق یک و هم‌‌زمان نرخ بهره هم بالا می‌ماند ارزشگذاری بورس به محدوده نسبت قیمت به درآمد (P/E) ۴ واحد تنزل می‌یابد. اما اکنون هنوز سطح ارزشگذاری بازار بالاتر از این ارقام و حوالی ۵ مرتبه است؛ پس با اینکه می‌توان گفت بورس تهران مشابه سال ۹۹ یا دوران‌های اوج خود حبابی نیست، اما هنوز تا کف ارزندگی هم فاصله دارد و بخشی از فشار فروش‌ها در بازار سهام به همین دلیل قابل توضیح است. کل شرکت‌های فعال در بورس تهران سال ۱۴۰۳ حدود ۱۳۵۰ هزار میلیارد تومان (همت) سود ساخته‌اند و برای امسال رشدی حدود ۳۰ درصدی برای آن پیش‌بینی می‌شود. حال آنکه افزایش تورم در همین مدت حوالی ۴۰ درصد بوده است. پس رشد سود شرکت‌ها حتی اندازه تورم نیز نبوده است.

گزارش کامل را اینجا بخوانید.