بازتعریف افق جدید روابط ایران و بلاروس

ایران آنلاین: این سفر که پس از دیدار پزشکیان با نخست‌وزیر ارمنستان و ایرانیان مقیم ایروان انجام شد، مقصدی کلیدی داشت: مینسک، جایی که ایران پیام روشنی به غرب فرستاد؛ تأکید بر حق حاکمیت، رد یکجانبه‌گرایی و گسترش روابط مستقل. در نشست سران، پزشکیان از مواضع قاطع لوکاشنکو در محکومیت حملات اسرائیل و آمریکا ستایش کرد و هشدار داد: «تجاوز غرب، استقلال همه کشورها را تهدید می‌کند.» او با اشاره به ظرفیت‌های اقتصادی، فناوری و فرهنگی، از عزم تهران برای تدوین سندی جامع و راهبردی سخن گفت. لوکاشنکو نیز بلاروس را «شریکی قابل اعتماد» خواند و با تأکید بر دوستی دیرینه، قول داد موانع همکاری‌ها را برطرف کند.

عباس عراقچی وزیر امور خارجه هم از رشد ۱۴ درصدی تجارت دوجانبه و اهمیت لغو روادید گفت و هدف سفر را بازنگری در نقشه راه روابط و ارتقای آن به مشارکت جامع دانست. این سفر، فراتر از تقویت پیوندهای دوجانبه، پیامی جهانی داشت: ایران و بلاروس، با حمایت از چندجانبه‌گرایی و ایستادگی برابر تحریم‌ها، جایگاه خود را در اتحادیه اوراسیا، سازمان همکاری شانگهای و بریکس مستحکم می‌کنند. موضوعی که پژوهشگران حوزه غرب آسیا در بلاروس نیز بر آن صحه گذاشتند.

درهای بلاروس  به روی  ایران باز است

نینو کوِرنادزه، کارشناس ارشد در مرکز تحقیقات خاورمیانه مینسک: سفر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران به بلاروس، آن هم تنها یک روز پس از دیدار مهم با نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان در ایروان، پیامی روشن برای اروپا و ایالات متحده دارد.
سفر پزشکیان به ارمنستان در شرایطی انجام شد که قفقاز جنوبی تحت‌تأثیر امضای توافق صلح میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان قرار داشت و هم‌زمان بحث‌هایی درباره افزایش نفوذ ایالات متحده در منطقه و تضعیف نقش بازیگران سنتی مطرح بود. این سفر نشان‌دهنده موضع قاطع ایران بود مبنی بر اینکه «هرگونه تغییر در نقشه ژئوپلیتیکی قفقاز جنوبی غیرقابل‌پذیرش است.» از این منظر، سفر او به مینسک را می‌توان مکمل سفر به ایروان دانست.
تصمیم رئیس‌جمهوری ایران برای سفر رسمی به بلاروس، ادامه منطقی سیاست خارجی ایران است؛ سیاستی که بر چندقطبی بودن جهان، حفظ حاکمیت ملی، استقلال و مقاومت در برابر اجبار تأکید دارد. باید توجه داشت که این سیاست به طور کامل از سوی بلاروس نیز پشتیبانی می‌شود.
اگرچه سفر پزشکیان به مینسک در ابتدا برای ۲۶ تا ۲۷ ژوئن ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شده بود؛ سفری که قرار بود او در جریان آن در رویدادهای مرتبط با اتحادیه اقتصادی اوراسیا شرکت کند اما به دلیل تشدید درگیری با اسرائیل به تعویق افتاد. با این حال، انجام این سفر در نهایت بیانگر اهمیت تقویت روابط برای هر دو کشور است.
همان‌طور که الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهوری بلاروس گفته است: «باید به جایی رفت که انتظار دارند و درها به رویت باز است.» شاید همین ایده در نگاه پزشکیان بازتاب یافته و او را متقاعد کرده باشد که علی‌رغم لغو سفر قبلی، بار دیگر تصمیم به سفر به بلاروس بگیرد؛ سفری که می‌تواند افق تازه‌ای در روابط میان دو کشور بگشاید. روابط ایران و بلاروس در طول بیش از 30 سال گذشته، دوره‌هایی از فعالیت و رکود را تحت تأثیر عوامل داخلی و خارجی پشت سر گذاشته است. 
در سال ۲۰۲۳ با امضای «نقشه راه همکاری جامع برای سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۶»، جهش تازه‌ای در روابط دوجانبه ایجاد شد. در آن زمان، رئیس‌جمهوری لوکاشنکو تأکید کرد که در روابط ایران و بلاروس «وقفه‌ای» وجود داشته که با موفقیت پشت سر گذاشته شد.
این نقشه راه شامل همکاری در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، کنسولی، علمی و فنی و همچنین در زمینه‌های آموزش، فرهنگ، هنر، رسانه و گردشگری بود. در نتیجه، روابط دوجانبه به‌طور واقعی چندبُعدی شد و بسیار فراتر از همکاری‌های سنتی تجاری و اقتصادی گسترش یافت. 
با توجه به نزدیکی ایدئولوژیک و دیدگاه‌های مشابه دو کشور درباره تحولات بین‌المللی (به‌ویژه در خاورمیانه)، ایران و بلاروس در مجامع و سازمان‌های بین‌المللی مهمی مانند بریکس، سازمان همکاری شانگهای و سازمان ملل از یکدیگر حمایت می‌کنند. هر دو کشور دیدگاهی مشترک و ثابت دارند مبنی بر اینکه فشار از سوی دیگر کشورها با هدف محدود کردن حاکمیت ملی و دخالت در امور داخلی کشورهای مستقل غیرقابل‌ قبول است.
اهمیت ویژه‌ای به همکاری‌های نظامی ـ فنی داده شده است. در ژوئیه ۲۰۲۳، «ویکتور خرنین» وزیر دفاع بلاروس و همتای ایرانی او «محمدرضا آشتیانی» یادداشت تفاهمی درباره همکاری‌های نظامی امضا کردند. در سال ۲۰۲۴، نیروهای نظامی بلاروس در رزمایش ضدتروریسم در ایران شرکت کردند و امسال نیز برای اولین‌بار دفتر وابسته نظامی ایران در مینسک افتتاح شد.
دو کشور همچنین در حوزه‌های انسانی به‌طور فعال همکاری می‌کنند. تبادل دانشجو، پروژه‌های تحقیقاتی مشترک و راه‌اندازی پروازهای مستقیم میان ایران و بلاروس در دستور کار قرار دارد. همچنین روند گسترش مطالعات ایران‌شناسی در بلاروس رو به رشد است.

دیدگاه مشترک تهران و مینسک درباره حق توسعه مستقل

الکساندر فیلیپوف، کارشناس ارشد خاورمیانه در دانشگاه فرهنگ و هنر بلاروس: سفر رسمی رئیس جمهوری اسلامی ایران دکتر مسعود پزشکیان به جمهوری بلاروس و دیدار او با رهبر بلاروس الکساندر لوکاشنکو، یک رویداد سیاسی مهم برای هر دو کشور است.
بلاروس و ایران در طول تاریخ خود سابقه همکاری نزدیک در حوزه‌های مختلف دارند. دولت بلاروس از حق ایران برای توسعه مستقل حمایت می‌کند و تحریم‌های اعمال‌شده علیه این کشور را محکوم می‌نماید. دولت ایران نیز همین سیاست را نسبت به بلاروس دنبال می‌کند. بنابراین، این مواضع نزدیک، همکاری متقابل را تقریباً در همه زمینه‌ها – تجارت، تبادل فناوری، سرمایه‌گذاری، ایجاد شرکت‌های مشترک، همکاری‌های فرهنگی و دانشگاهی و حمایت متقابل در عرصه بین‌المللی – طبیعی و سودمند می‌سازد.
در طول این سفر، رهبران بلاروس و ایران بر این ایده تأکید کردند که کشورهایشان هیچ موضوع بسته‌ای برای گفت‌وگو ندارند و آماده‌اند همکاری‌های متقابل را در تمامی ابعاد ممکن تقویت کنند. ماهیت استراتژیک شراکت بین ایران و بلاروس جای بحث ندارد.
بنابراین، این سفر نه تنها اهمیت دوجانبه دارد، بلکه بعد بین‌المللی بسیار قوی نیز دارد. ایران و بلاروس هر دو همکاری نزدیکی با روسیه و چین دارند، ایده توسعه مستقل هر کشور را ترویج می‌کنند، مداخله خارجی در سیاست داخلی کشورها را محکوم می‌کنند و از مفهوم سیاست خارجی چندجهتی حمایت می‌نمایند. تمام این پیام‌ها به‌ویژه در زمینه مذاکرات فعال اخیر بین آمریکا و روسیه، تماس تلفنی اخیر رئیس‌جمهوری سابق آمریکا، دونالد ترامپ با رئیس‌جمهوری لوکاشنکو و پایداری ایران در برابر تجاوز خارجی، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کنند.
هر دو کشور به آمریکا و اروپا نشان می‌دهند که نه آنها و نه روسیه در هیچ انزوایی نیستند و به دنبال تأمین منافع ملی خود خواهند بود؛ موضوعی که باید در اروپا و آمریکا مورد توجه قرار گیرد و همچنین اینکه آنها شرکت‌کنندگان تمام‌عیار در همه فرآیندهای بین‌المللی هستند. نه ایران و نه بلاروس تنها نیستند؛ آنها همان حقوق توسعه و سیاست مستقل را دارند که هر کشور دیگری در جهان دارد.