طرح E۱؛ ضربه نهایی به تشکیل دولت فلسطین

ایران آنلاین: طرح شهرک‌سازی E۱ یکی از جنجالی‌ترین و خطرناک‌ترین پروژه‌های استعماری اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی فلسطین است که از دهه ۱۹۹۰ مطرح شده و در سال‌های اخیر به‌ویژه در دوره دولت‌ راست‌گرای افراطی به رهبری «بنیامین نتانیاهو» و با حمایت «بتسلئیل اسموتریچ» وزیر دارایی و مسئول امور مدنی در کرانه باختری با شتاب بیشتری دنبال می‌شود.

به گزارش ایرنا، این طرح که در منطقه‌ای استراتژیک بین شهرک معالیه ادومیم و قدس شرقی قرار دارد، فراتر از یک پروژه عمرانی است و بخشی از استراتژی بلندمدت رژیم صهیونیستی برای تغییر بافت جغرافیایی، جمعیتی و سیاسی اراضی فلسطین به‌منظور تحکیم سیطره بر قدس و نابودی امکان تشکیل دولت فلسطینی مستقل است.

پروژه E۱ با اتصال سه مجموعه شهرک‌سازی اصلی شامل معالیه ادومیم در شرق، جفعات زئیف در شمال و جوش عتصیون در جنوب به قدس، عملا ارتباط جغرافیایی بین شهرهای فلسطینی رام‌الله در شمال و بیت‌لحم در جنوب را قطع می‌کند

مختصات پروژه استعماری افراطی‌های اسرائیل

طرح E۱ در منطقه‌ای به مساحت حدود ۱۲ کیلومتر مربع (۱۲هزار دونم) در کرانه باختری اشغالی بین شهرک‌های یهودی‌نشین معالیه ادومیم و بسگات زئیف واقع شده است. این منطقه که در محدوده تحت کنترل کامل نظامی و مدنی اسرائیل قرار دارد در مجاورت مناطقی است که همگی بخش‌هایی حیاتی از بافت شرق قدس را تشکیل می‌دهند.

اهمیت استراتژیک این منطقه به دلیل موقعیت آن به‌عنوان حلقه اتصال بین قدس شرقی و شهرک‌های اطراف است که امکان تسلط جغرافیایی بر کرانه باختری را فراهم می‌کند.

هدف اصلی طرح E۱ ایجاد پیوستگی جغرافیایی بین شهرک معالیه ادومیم و قدس شرقی از طریق ساخت هزاران واحد مسکونی، مناطق صنعتی، هتل‌ها، پارک‌های تفریحی و زیرساخت‌های شهری است. این طرح بخشی از پروژه کلان‌تر «قدس بزرگ» (Greater Jerusalem) است که قصد دارد محدوده قدس را به ۶۰۰ کیلومتر مربع (معادل ۱۰ درصد از مساحت کرانه باختری) گسترش دهد.

این پروژه با اتصال سه مجموعه شهرک‌سازی اصلی، شامل معالیه ادومیم در شرق، جفعات زئیف در شمال و جوش عتصیون در جنوب به قدس، عملا ارتباط جغرافیایی بین شهرهای فلسطینی رام‌الله در شمال و بیت‌لحم در جنوب را قطع می‌کند. این اقدام امکان تشکیل یک دولت فلسطینی متصل و قابل‌حیات را به شدت تضعیف می‌کند و قدس شرقی را به‌عنوان پایتخت بالقوه فلسطین از دسترس خارج می‌سازد.

تاریخچه E۱

ریشه‌های تاریخی و آغاز طرح

ریشه‌های طرح E۱ به استراتژی‌های استعماری اسرائیل پس از اشغال کامل قدس در جنگ ۱۹۶۷ (جنگ شش‌روزه) بازمی‌گردد.

در سال ۱۹۷۵ «اسحاق رابین» نخست‌وزیر وقت اسرائیل، شهرک معالیه ادومیم را تأسیس کرد که به یکی از بزرگ‌ترین و استراتژیک‌ترین شهرک‌های یهودی‌نشین در شرق قدس تبدیل شد. این شهرک با هدف قطع ارتباط جغرافیایی فلسطینیان کرانه باختری با قدس و ایجاد عمق استراتژیک برای اسرائیل ایجاد شد. موقعیت معالیه ادومیم که در فاصله کمی از قدس شرقی قرار دارد، آن را به نقطه‌ای کلیدی برای کنترل منطقه تبدیل کرد.

در اوایل دهه ۱۹۹۰، «آریل شارون» وزیر شهرسازی وقت، طرحی برای گسترش معالیه ادومیم از طریق ساخت ۲۵۰۰ واحد مسکونی، مناطق صنعتی و هتل‌ها ارائه کرد که بعدها به طرح E۱ معروف شد.

این طرح در سال ۱۹۹۴ در دولت اسحاق رابین به‌طور رسمی مطرح شد و هدف آن ایجاد پیوستگی جغرافیایی بین شهرک‌های شمال شرق قدس و شهر قدس بود. در سال ۱۹۹۷، «اسحاق موردخای» وزیر جنگ وقت، این طرح را تأیید کرد و در سال ۱۹۹۹، کابینه اسرائیل نقشه ساختاری آن را به تصویب رساند. در این مرحله، حدود ۱۲ هزار دونم از اراضی فلسطینیان مصادره و به‌عنوان «اراضی دولتی» اعلام شد تا به شهرک معالیه ادومیم ملحق شود.

ریشه‌های طرح E۱ به استراتژی‌های استعماری اسرائیل پس از اشغال کامل قدس در جنگ شش‌روزه بازمی‌گردد

توقف‌ها و فشارهای بین‌المللی

اجرای طرح E۱ در چند مقطع به دلیل فشارهای بین‌المللی متوقف شد. در سال ۱۹۹۲، مذاکرات اسلو که به توافق‌نامه‌ای بین اسرائیل و سازمان آزادی‌بخش فلسطین منجر شد، باعث توقف موقت این طرح شد، زیرا جامعه بین‌المللی آن را مانعی برای صلح می‌دانست.

در سال ۲۰۰۴، «جورج بوش» رئیس‌جمهور وقت آمریکا در نامه‌ای به آریل شارون از پذیرش معالیه ادومیم به‌عنوان بخشی از اسرائیل حمایت کرد، اما همچنان فشارهای بین‌المللی، به‌ویژه از سوی اتحادیه اروپا، اجرای کامل طرح را به تأخیر انداخت.

در سال ۲۰۰۹، دولت «باراک اوباما» که موضعی سخت‌گیرانه‌تر نسبت به شهرک‌سازی داشت، اسرائیل را تحت فشار قرار داد تا اجرای طرح را متوقف کند. با این حال، در نوامبر ۲۰۱۲، پس از اعطای جایگاه «دولت ناظر غیرعضو» به فلسطین در مجمع عمومی سازمان ملل، اسرائیل به‌عنوان اقدامی تلافی‌جویانه، طرح E۱ را دوباره فعال کرد و برنامه‌ریزی برای ساخت هزاران واحد مسکونی جدید را آغاز نمود. این اقدام با محکومیت گسترده بین‌المللی مواجه شد و در سال ۲۰۱۳، تحت فشار آمریکا و اتحادیه اروپا، بار دیگر متوقف شد. با این وجود، اسرائیل به‌طور مخفیانه زیرساخت‌های غیررسمی طرح از جمله جاده‌ها و پایگاه‌های امنیتی را پیش برد.

احیای طرح در سال‌های اخیر

در سال ۲۰۲۰ با اعلام طرح «معامله قرن» توسط «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا، اسرائیل فرصت را برای پیشبرد طرح E۱ مغتنم شمرد. این طرح که الحاق رسمی بخش‌هایی از کرانه باختری را به اسرائیل پیشنهاد می‌کرد، به نتانیاهو اجازه داد تا ساخت ۳۵۰۰ واحد مسکونی در منطقه E۱ را پیش ببرد.

«نفتالی بنت» وزیر آموزش وقت و از حامیان سرسخت شهرک‌سازی، این طرح را گامی به‌سوی الحاق کامل کرانه باختری توصیف کرد. در ژوئیه و اوت ۲۰۲۵، با حمایت اسموتریچ، این طرح به‌طور رسمی و با شتاب بی‌سابقه‌ای تأیید شد. اسموتریچ که مسئول مستقیم مدیریت شهرک‌سازی در کرانه باختری است این طرح را «پاسخی به تحرکات دیپلماتیک فلسطینیان» و «آخرین میخ بر تابوت دولت فلسطینی» دانست.

اجرای طرح E۱ در چند مقطع به دلیل فشارهای بین‌المللی متوقف شد. در سال ۱۹۹۲، مذاکرات اسلو که به توافق‌نامه‌ای بین اسرائیل و سازمان آزادی‌بخش فلسطین منجر شد، باعث توقف موقت این طرح شد زیرا جامعه بین‌المللی آن را مانعی برای صلح می‌دانست

دلایل احیای پروژه در سال ۲۰۲۵

احیای طرح E۱ در سال ۲۰۲۵ نتیجه چندین عامل کلیدی است که نشان‌دهنده تغییر در معادلات سیاسی و منطقه‌ای است:

تسلط دولت راست‌گرای افراطی: کابینه کنونی اسرائیل متشکل از ائتلافی از احزاب راست‌گرای افراطی به رهبری نتانیاهو و با حضور چهره‌هایی مانند اسموتریچ و نیز «ایتمار بن‌گویر»، سیاستی تهاجمی برای گسترش شهرک‌سازی و الحاق کرانه باختری دنبال می‌کند. این دولت، برخلاف دولت‌های پیشین، کمتر تحت تأثیر فشارهای بین‌المللی قرار می‌گیرد و شهرک‌سازی را به‌عنوان بخشی از هویت ایدئولوژیک خود می‌بیند.

پاسخ به تحرکات دیپلماتیک فلسطین: در سال ۲۰۲۵، برخی کشورهای غربی از جمله انگلیس، فرانسه و استرالیا اعلام کردند که قصد دارند دولت فلسطین را در مجمع عمومی سازمان ملل به‌رسمیت بشناسند. این تحرکات، اسرائیل را به واکنش واداشت و اسموتریچ صراحتاً اعلام کرد که احیای طرح E۱ پاسخی به این اقدامات است.

تغییر در سیاست‌های آمریکا: در دوره دونالد ترامپ موضع آمریکا نسبت به شهرک‌سازی نرم‌تر شد و وزارت خارجه آمریکا در سال ۲۰۱۹ اعلام کرد که شهرک‌سازی «ناقض قوانین بین‌المللی نیست». اگرچه دولت بایدن این موضع را تا حدی تعدیل کرد و شهرک‌سازی را «مانعی برای صلح» دانست، اما فقدان اقدامات عملی مانند تحریم یا فشارهای دیپلماتیک، به اسرائیل اجازه داده تا با خیال راحت‌تری طرح‌های خود را پیش ببرد.

فشارهای داخلی در اسرائیل: لابی قدرتمند شهرک‌نشینان و احزاب راست‌گرا در اسرائیل، به‌ویژه در شهرک معالیه ادومیم، نقش مهمی در احیای این طرح داشته است. این گروه‌ها طرح E۱ را گامی ضروری برای «حفظ امنیت اسرائیل» و «تقویت حضور یهودیان در سرزمین‌های تاریخی» می‌دانند.

مکانیزم اجرای طرح E۱

اجرای طرح E۱ شامل مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ برای تغییر واقعیت‌های میدانی در منطقه است که به‌صورت سیستماتیک و با برنامه‌ریزی دقیق پیش می‌رود:

مصادره اراضی: اسرائیل حدود ۱۲ هزار دونم از اراضی فلسطینیان در منطقه E۱ را مصادره کرده و به‌عنوان «اراضی دولتی» اعلام کرده است. این اراضی متعلق به شهرهای فلسطینی است. این مصادره با هدف پاکسازی منطقه از حضور فلسطینیان و آماده‌سازی آن برای شهرک‌سازی انجام شده است.

ساخت زیرساخت‌های استراتژیک: اسرائیل شبکه‌ای از جاده‌های استراتژیک را ایجاد کرده است. این جاده‌ها برای جداسازی حرکت فلسطینیان از شهرک‌نشینان طراحی شده‌اند. فلسطینیان مجبور به استفاده از مسیرهای طولانی‌تر و تحت کنترل نظامی هستند، در حالی که شهرک‌نشینان از جاده‌های انحصاری با دسترسی سریع بهره می‌برند.

در سال ۲۰۲۵، برخی کشورهای اروپایی و غیراروپایی مانند انگلیس، فرانسه و استرالیا اعلام کردند که قصد دارند دولت فلسطین را در مجمع عمومی سازمان ملل به‌رسمیت بشناسند. این تحرکات، اسرائیل را به واکنش واداشت و اسموتریچ صراحتا اعلام کرد که احیای طرح E۱ پاسخی به این اقدامات است

ساخت واحدهای مسکونی و تأسیسات: طرح E۱ شامل ساخت ۳۴۰۱ واحد مسکونی جدید، مناطق صنعتی، ۲۱۵۲ اتاق هتلی، یک پارک تفریحی ۸۰۰ دونمی با دریاچه مصنوعی و زمین‌های ورزشی و محله جدیدی به نام «مفسیرت ادومیم» با بیش از ۳۰۰۰ واحد مسکونی است. این تأسیسات برای اسکان ده‌ها هزار شهرک‌نشین جدید طراحی شده‌اند.

کوچ اجباری مردم فلسطین: طرح E۱ به کوچ اجباری مردم این منطقه منجر شده است. اسرائیل قصد دارد ۴۶ گروه فلسطینی در شرق قدس و دره اردن را جابه‌جا کند تا فضای لازم برای گسترش شهرک‌ها فراهم شود. این اقدام با تخریب خانه‌ها و زیرساخت‌های بادیه‌نشینان همراه بوده و نقض آشکار حقوق بشر است.

محدودیت‌های دسترسی: فلسطینیان از دسترسی به اراضی کشاورزی و مراتع خود در منطقه E۱ منع شده‌اند. این محدودیت‌ها همراه با ایجاد موانع فیزیکی مانند دیوارها و پست‌های بازرسی، زندگی روزمره فلسطینیان را مختل کرده و آنها را از منابع طبیعی‌شان محروم کرده است.

تخریب منازل و تأسیسات فلسطینی: اسرائیل به‌طور منظم خانه‌ها، تأسیسات کشاورزی و زیرساخت‌های فلسطینیان در منطقه را تخریب می‌کند. این سیاست با هدف جلوگیری از توسعه طبیعی جوامع فلسطینی و تحمیل شرایط غیرقابل‌تحمل برای وادار کردن آنها به مهاجرت انجام می‌شود.

تقویت حضور نظامی و امنیتی: طرح E۱ شامل ایجاد پایگاه‌های پلیس و تأسیسات امنیتی جدید است که حضور نظامی اسرائیل در منطقه را تقویت می‌کند. این پایگاه‌ها نه‌تنها برای حفاظت از شهرک‌نشینان، بلکه برای کنترل شدید تحرکات فلسطینیان طراحی شده‌اند.

نتیجه‌گیری

طرح شهرک‌سازی E۱ یکی از خطرناک‌ترین پروژه‌های استعماری اسرائیل است که با هدف بازطراحی جغرافیا و دموگرافی فلسطین برای تحکیم سیطره اسرائیل و نابودی امکان تشکیل دولت فلسطین مستقل طراحی شده است.

این طرح با مصادره اراضی، ساخت زیرساخت‌های استراتژیک، کوچ اجباری مردم منطقه و ایجاد محدودیت‌های شدید برای فلسطینیان، واقعیت‌های جدیدی را بر زمین تحمیل می‌کند.

احیای این طرح در سال ۲۰۲۵، در سایه حمایت کابینه راست‌گرای اسرائیل و ضعف واکنش‌های بین‌المللی، نشان‌دهنده عزم اسرائیل برای پیشبرد سیاست‌های استعماری خود بدون توجه به قوانین بین‌المللی است.

منابع:
الجزیره: مخطط "إی ۱".. خطة استیطانیة للتغییر الدیمغرافی فی القدس

الشرق: مخطط E۱ الاستیطانی.. خطة إسرائیلیة منذ ۲۶ عاماً لتقطیع أوصال حل الدولتین

الجزیره: الضفة الغربیة.. من حرب الأیام الستة إلی مخطط "إی ۱" الاستیطانی

وکاله وفا: مشروع "E۱" الاستیطانی

TRT Arabi: تهدد حل الدولتین.. تندید أممی ودولی بتصدیق إسرائیل علی مشروع "E۱" الاستیطانی بالضفة

Arabic CNN: إسرائیل تسرّع استیطان الضفة الغربیة بخطة E۱.. وسموتریتش: "الدولة الفلسطینیة تُمحی"

معهد الابحاث التطبیقیة: مشروع (E۱): الضربة القاضیة لحل الدولتین وإعادة تشکیل الخریطة الجیوسیاسیة للضفة الغربیة