مزایا و معایب صندوق‌ها و پلتفرم‌های فروش آنلاین طلا بررسی شد
درس بورسی طلا برای اقتصاد
اقبال به طلا روندی مختص ایران نیست و کل جهان اکنون درگیر تب بالای خرید این فلز زرد است. علاوه بر بازار سنتی، صندوق‌های طلا در بازار سرمایه و پلتفرم‌های فروش آنلاین طلا در بستر وب به دسترسی بیشتر عموم مردم به یک دارایی مالی کمک کرده‌اند.
مونا حاجی‌علی‌اصغر_ کارشناس بازار سرمایه/ گروه بورس: این به خودی خود اتفاق مثبتی است و هرجا هزینه دسترسی عمومی می‌شود به اصطلاح بخش مالی به دموکراتیزه شدن اقتصاد کمک می‌کند. اما نکته مهم آن است ظرفیت بورس‌ها به نحوی است که هم‌زمان با ایجاد دسترسی، بستری شفاف و قابل اعتماد برای سرمایه‌گذاری و فعالیت اقتصادی فراهم می‌کند. به عبارت دقیق‌تر، اگر در بازارهای غیررسمی نگرانی از انواع کلاهبرداری یا تمیز نبودن جریان سرمایه وجود دارد، بورس‌ها محلی هستند برای کاهش این نگرانی‌ها. گرچه رگولاتوری خود نیازمند ملاحظاتی است و حتی ممکن است مخالفانی داشته باشد، اما تجربه حال حاضر دنیا نشان داده امکان انتخاب برای سرمایه‌گذاران در بستر رسمی، راهی است که برای فناوری‌های نوین انتخاب می‌شود، به جای حذف صورت مسأله و ایجاد بازار سیاه. اقتصاد ایران نیز بیش از هر زمان نیازمند دسترسی بیشتر عموم به انواع دارایی‌ها و خدمات مالی است و از آن مهم‌تر، نیازمند بستری شفاف برای کاهش شکاف‌های اطلاعاتی یا به اصطلاح عدم تقارن اطلاعاتی.
وضعیت ابزارهای آنلاین سرمایه‌گذاری در طلا در ایران
بازار طلا در ایران طی سال‌های اخیر رشد بسیار قابل‌توجهی را تجربه کرده است. بررسی عملکرد کلاس‌های مختلف دارایی نشان می‌دهد که میانگین بازدهی طلا از سال ۱۳۹۶ تاکنون حدود ۶۵ درصد بوده که از سایر دارایی‌ها مانند بورس، دلار و حتی نرخ تورم بالاتر است. این موضوع در کنار پیش‌بینی‌های جهانی مبنی بر افزایش قیمت اونس طلا و همچنین احتمال رشد نرخ ارز به دلیل شرایط و ابهامات سیاسی، باعث شده طلا بیش از قبل به عنوان یک گزینه امن و جذاب برای سرمایه‌گذاری مورد توجه قرار گیرد.
رشد ابزارهای نوین سرمایه‌گذاری
در سال‌های اخیر، سازمان بورس و بورس کالا با هدف شفاف‌سازی بازار و افزایش مشارکت عمومی، ابزارهای متنوعی را برای سرمایه‌گذاری در طلا معرفی کرده‌اند. از جمله این ابزارها می‌توان به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر طلا، گواهی سپرده شمش طلا، گواهی سپرده سکه طلا، گواهی سپرده شمش نقره، قراردادهای آتی واحدهای صندوق طلا، اوراق گواهی سپرده شمش طلا و نقره و اختیار معامله (آپشن) روی صندوق‌ها، شمش و سکه اشاره کرد. این ابزارها باعث شده‌اند تا سرمایه‌گذاران خرد و کلان بتوانند بدون نیاز به خرید فیزیکی طلا، در بستری شفاف، امن و با نظارت قانونی سرمایه‌گذاری کنند.
وضعیت فعلی و آمار کلیدی بازار
ارزش کل دارایی‌های ۲۵ صندوق طلا در حال حاضر به حدود ۲۴۰ همت رسیده است که بخش عمده‌ای از آن به گواهی سپرده شمش طلا اختصاص دارد. ارزش گواهی سپرده شمش طلا به ۲۲۵ همت می‌رسد و دلیل این سهم بالا، کم بودن حباب قیمتی این اوراق نسبت به سایر دارایی‌های مبتنی بر طلا است. حجم معاملات روزانه گواهی سپرده شمش طلا در حدود ۱۰۰ کیلوگرم طلا معادل ۱.۱ همت برآورد می‌شود. همچنین، ارزش معاملات روزانه صندوق‌های طلا حدود ۲ همت است. در بازار نقره نیز حجم معاملات روزانه گواهی سپرده حدود ۲۰ میلیارد تومان گزارش شده است. از سوی دیگر، بر اساس برآوردهای غیررسمی، ارزش طلای موجود در پلتفرم‌های آنلاین معادل حدود ۳ تن طلا است، هرچند که به دلیل فقدان شفافیت، آمار دقیق و رسمی در این زمینه وجود ندارد.
پلتفرم‌های آنلاین؛ دسترسی بالا اما فاقد شفافیت
پلتفرم‌های خرید و فروش آنلاین طلا طی سال‌های اخیر رشد سریعی داشته‌اند و اکنون به صورت ۲۴ ساعته و در تمام روزهای هفته امکان خرید و فروش طلا را برای کاربران فراهم می‌کنند. از نقاط قوت این پلتفرم‌ها می‌توان به ساعات معاملاتی بدون محدودیت زمانی و امکان خرید و فروش بدون نیاز به کد بورسی اشاره کرد. اما در مقابل، چالش‌های جدی در این حوزه وجود دارد که شامل موارد زیر است:
• نبود رگولاتور مشخص برای نظارت بر فعالیت این پلتفرم‌ها.
• فقدان احراز هویت کامل (KYC) برای کاربران، که می‌تواند به پولشویی و تخلفات مالی دامن بزند.
• عدم شفافیت در پرتفوی و حجم واقعی دارایی‌ها و نبود گزارش‌های عمومی منظم.
• نامشخص بودن ساختار کارمزدها و نبود نرخ‌های یکسان و شفاف برای خدمات.
• طولانی بودن فرآیند تسویه معاملات در مقایسه با بازار رسمی بورس کالا.
به طور کلی، اگرچه این پلتفرم‌ها نقش مهمی در گسترش دسترسی عمومی به بازار طلا داشته‌اند، اما بدون نظارت کافی می‌توانند تهدیدی برای امنیت سرمایه‌گذاران باشند.
صندوق‌های طلا؛ ساختاری شفاف و تحت نظارت
صندوق‌های طلا و گواهی‌های سپرده تحت نظارت مستقیم سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند. تمام اطلاعات این صندوق‌ها از جمله پرتفوی، صورت‌های مالی و گزارش‌های دوره‌ای به صورت عمومی منتشر می‌شود. این صندوق‌ها به طور دوره‌ای حسابرسی می‌شوند و نتایج حسابرسی در تارنمای صندوق‌ها در دسترس سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد.
از دیگر ویژگی‌های مثبت صندوق‌های طلا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• احراز هویت کامل سرمایه‌گذاران از طریق سامانه سجام و کد بورسی.
• تسویه معاملات در یک روز کاری.
• شفافیت کامل در کارمزدها و نرخ‌های معاملاتی.
• امنیت بالا در نگهداری دارایی‌ها در خزانه‌های مورد تأیید بورس کالا.
ساعت معاملات؛ نیاز به همگرایی با پلتفرم‌ها
در حال حاضر، ساعات معاملات اوراق مبتنی بر طلا و نقره در بورس کالا ۱۱:۳۰ تا ۱۸:۰۰ در روزهای شنبه تا چهارشنبه است. این افزایش ساعت معاملاتی که اخیراً انجام شده، موجب بهبود نقدشوندگی شده است. اما در مقایسه با پلتفرم‌های آنلاین که به صورت ۲۴ ساعته فعالیت می‌کنند، هنوز محدودیت زمانی قابل‌توجهی وجود دارد. برای رفع این مشکل، پیشنهاد می‌شود ساعات معاملات به‌تدریج افزایش یابد و حتی روزهای غیرکاری را نیز شامل شود. اجرای آزمایشی این طرح در چند صندوق منتخب و ارزیابی تأثیر آن بر بازار می‌تواند گامی مهم در این راستا باشد. افزایش ساعات معاملاتی علاوه بر بهبود دسترسی سرمایه‌گذاران، موجب کاهش اختلاف قیمت‌ها بین بازار رسمی و پلتفرم‌های آنلاین نیز خواهد شد.
مالیات؛ تفاوت عمده بین بازار رسمی و پلتفرم‌ها
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها بین صندوق‌های طلا و پلتفرم‌های آنلاین، موضوع مالیات است. معاملات صندوق‌های طلا و گواهی‌های سپرده در بورس کالا طبق آخرین مقررات، از مالیات بر عایدی سرمایه معاف هستند. همچنین این معاملات به طور کلی از مالیات بر ارزش افزوده نیز معاف هستند. در مقابل، معاملات در پلتفرم‌های آنلاین به دلیل غیربورسی بودن، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند و علاوه بر آن، کارمزدها و خدمات ارائه‌شده در این پلتفرم‌ها مشمول مالیات بر ارزش افزوده خواهند بود. این تفاوت مالیاتی باعث می‌شود ابزارهای بورسی از نظر هزینه‌ای برای سرمایه‌گذاران جذاب‌تر باشند و به هدایت نقدینگی به سمت بازار رسمی کمک کنند.
تحولات اخیر و نوآوری‌ها
پس از جنگ ۱۲روزه سال‌جاری، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلا افزایش چشمگیری داشته پس از پایان این ۱۲روز تاکنون بیش از ۲۱ همت سرمایه جدید به این صندوق‌ها وارد شده است.
همچنین سازمان بورس دستورالعملی برای افزودن نقره به NAV صندوق‌های طلا ارائه کرده است که این اقدام می‌تواند تنوع بیشتری در ابزارهای سرمایه‌گذاری ایجاد کند و پس از آن عمق معاملاتی اوراق بهادار مبتنی بر نقره را افزایش دهد. از سوی دیگر، اقداماتی برای توکنایز کردن واحدهای صندوق‌های طلا در محیط آزمایشی (سندباکس) انجام شده است که امیدواریم این موضوع در آینده نزدیک در محیط عملیاتی و برای انواع اوراق بهادار مبتنی بر طلا و نقره اجرایی شود.
ایران آنلاینبــــرش
جمع‌بندی و پیشنهادها
بازار سرمایه با استفاده از ابزارهای متنوع و شفاف همچون صندوق‌های طلا و گواهی‌های سپرده، زیرساختی مطمئن برای سرمایه‌گذاری در طلا فراهم کرده است. در مقابل، پلتفرم‌های آنلاین با وجود جذابیت‌هایی همچون معاملات ۲۴ ساعته و دسترسی آسان، فاقد شفافیت و نظارت کافی هستند.
برای توسعه پایدار و کاهش ریسک‌ها، اقدامات زیر ضروری است:
• ایجاد رگولاتور مشخص برای نظارت بر پلتفرم‌های آنلاین.
• الزام پلتفرم‌ها به احراز هویت کامل (KYC) کاربران مشابه بازار رسمی.
• افزایش ساعات معاملات در بورس کالا به منظور همگرایی با پلتفرم‌ها و افزایش نقدشوندگی.
• شفاف‌سازی و حسابرسی دوره‌ای پلتفرم‌ها به منظور جلوگیری از سوء‌استفاده و خالی‌فروشی.
• تداوم معافیت‌های مالیاتی برای ابزارهای بورسی به‌عنوان مشوق سرمایه‌گذاری در بازار رسمی.
با اجرای این اصلاحات، می‌توان انتظار داشت که بازار طلا در ایران به سمت یک بازار شفاف، کارآمد و پایدار حرکت کند که هم منافع سرمایه‌گذاران را حفظ کرده و هم به توسعه بازار سرمایه کمک کند. همچنین پیشنهاد می‌شود با توجه به اینکه بازار سرمایه امتحان خود را در خصوص جمع‌آوری منابع از سرمایه‌گذاران در حجم گسترده بخوبی انجام داده است می‌تواند به عنوان قابل تأمل‌ترین رگولاتور درخصوص پلتفرم‌ها مطرح شود.
انتهای پیام/