فرصتی برای گفت‌و گوی اجتماعی
گزارشی از نمایشگاه «به گزارش زنان» در موزه هنرهای معاصر تهران
یکی از نمودهای دوره معاصر حضور پررنگ زنان در جامعه و نقش آفرینی آنها درعرصه‌های فرهنگی و هنری است و نمی‌توان حضور زنان را درهنر معاصر ایران نادیده گرفت. بر همین اساس موزه هنرهای معاصر تهران از آغاز سال جدید برای برگزاری نمایشگاهی از آثار زنان هنرمند نوگرای معاصر برنامه‌ریزی کرد.
رضا دبیری‌نژاد - مدیر موزه هنرهای معاصر: برای موزه پردازی این نمایشگاه کار شناسایی آثارهنری زنان در گنجینه موزه انجام شد و طی آن بیش از ۳۰۰ اثر از ۶۵ هنرمند زن ایرانی در گنجینه موزه هنرهای معاصر شناسایی شد. با توجه به اینکه همه این آثار درفضای نمایشگاهی موزه جا نمی‌گرفت، موزه پردازها دست به انتخاب و دسته‌بندی آثار زدند.
در کنار این موضوع گروه موزه پردازی نمایشگاه «به گزارش زنان» انواع ظرفیت‌ها و دسته‌بندی آثار موجود را فهرست کرد و این پرسش‌ها را پیش روی خود قرار داد که آیا نمایشگاه باید بازتاب چهره‌های شاخص هنر معاصر باشد؟ آیا تنها کارهای برتر و شناخته شده‌تر باید در معرض تماشا قرار گیرند؟ آیا تاریخ هنر معاصر تنها معطوف به روایت‌های رسمی و گفته‌شده است؟ آیا در یک نمایشگاه مربوط به زنان هنرمند باید به تمایزهای جنسیتی آنها پرداخته شود؟ آیا تنها باید به تمایز زنان از مردان پرداخته شود؟ زنان هنرمند در چه حوزه‌هایی فعالیت کرده‌اند و در چه حوزه‌هایی کمتر فعالیت داشته‌اند؟ چرا بسیاری از زنان هنرمند ناشناخته مانده‌اند؟ آیا گنجینه موزه هنرهای معاصر روایت کاملی از زنان هنرمند معاصر ایران ارائه می‌کند؟ وظیفه موزه در برابر گفته‌ها و ناگفته‌های تاریخ هنر چیست؟
این‌گونه بود که گروه موزه پردازی نمایشگاه با پاسخ به این پرسش‌ها و با هدف معرفی بخش بیشتری از زنان هنرمند در گنجینه موزه هنرهای معاصر و نمایش جنبه‌های مختلف فعالیت هنرمندان دست به انتخاب آثار زد، به گونه‌ای که به همان اندازه که چهره‌های مطرح و آثار دیده شده معرفی می‌شوند، آثار دیده نشده و هنرمندان کمتر شناخته شده نیز در معرض تماشا قرار گیرند. موزه بنابر اهداف و مأموریت خود باید بر بخش‌های در سایه مانده هنر معاصر نیز نور بیندازد و در واقع نمایشگاه موزه فرصتی برای بحث و نظر درباره فعالیت زنان هنرمند نوگرای ایرانی فراهم کند. یکی از مهم‌ترین وظایف موزه‌ها ایجاد توجه به موضوعاتی است که در مجموعه و مأموریت آنها قرار گرفته است.
موزه هنرهای معاصر موظف به شناسایی، ثبت و معرفی هنر معاصر ایران است و طرح جنبه‌های مختلف هنر معاصر در قالب «نمایشگاهی» و «رویدادی» فرصتی برای این شناسایی، ثبت و معرفی است.
در مورد جایگاه و نقش زنان هنرمند نوگرای ایرانی نیز باید همین مواجهه را در نظر داشت. نقش زنان هنرمند در فضای هنری ایران و جهان از سال‌ها پیش شروع شده است اما یک شکل نبوده و به تناسب شرایط اجتماعی تغییر کرده است.
آنچه در موزه در معرض دید قرار می‌گیرد، می‌تواند با آنچه در موزه نیست و آنچه اکنون در جامعه است در کنار هم قیاس شده و باعث بحث و تبادل نظر شود؛ نمایشگاهی که با روایت زنان پیشگام آغاز می‌شود و به جنبه‌های شناخته شده و مرسوم در هنر مانند پرتره و طبیعت می‌پردازد و بعد به جنبه‌های اجتماعی‌تر مانند زندگی روزمره و هنر اجتماعی می‌نگرد. حتی در این مسیر شاهدیم که چگونه زنان خود یک گروه هنری زنانه تشکیل می‌دهند و به فعالیت‌‌های هنری در داخل و خارج کشور می‌پردازند تا بتوانند نقش زنان را برجسته کنند. حتی در این نمایشگاه می‌توان آثار زنان را با آثاری که نیست یعنی آثار مردان مقایسه کرد و در یک تطبیق تاریخی به شباهت‌ها و تمایزها و حتی پیشگامی‌ها پرداخت. در این نمایشگاه می‌توان خود موزه را به نقد کشید و داشته‌ها و نداشته‌هایش را مورد پرسش قرار داد؛ اینکه چرا موزه از زمانه و از بعضی هنرمندان کار ندارد و آیا امکان جایابی موضوعاتی جدید در این مجموعه هست یا نه؟
موزه همیشه پیام‌های مستقیم نمی‌دهد، موزه محل حضور و غیاب است و توجه به همه اینها با هم می‌تواند نقش موزه را واقعی‌تر کند. موزه وقتی به سمت امر معاصر می‌رود در میانه گفتمان‌های مختلف و گاه متضاد قرار می‌گیرد که همه اینها هر رویداد موزه ای را به چالش می‌کشد و همین چالش‌ها و تضارب آرا باعث پویایی موزه می‌شود و موزه را به وظیفه‌اش نزدیک‌تر می‌کند.
نمایشگاه «به گزارش زنان» در تابستان سال‌جاری فرصتی برای پرداختن به موضوع زنان هنرمند ایرانی را فراهم کرد. این نمایشگاه ۱۲۴ اثر از ۶۵ هنرمند ایرانی را به نمایش گذاشت که نیمی از این آثار برای اولین بار به نمایش در آمد و این باعث شده بخشی از کمتر دیده‌های موزه و هنر زنان در معرض تماشا قرار گیرد و این پرسش مطرح شود که این زنان چرا شناخته و دیده نشده‌اند.
در کنار این نمایشگاه رویدادهایی مرتبط با موضوع شامل نمایش فیلم‌های مستند و نشست‌های تخصصی برگزار شد و حتی با همکاری خانه هنرمندان و تعدادی از گالری‌های تهران نیز نمایشگاه‌هایی خارج از موزه برگزار شد تا بتوان موضوع را خارج از موزه نیز دنبال کرد. در کنار نمایشگاه موزه کارگاه‌های آموزشی موزه درمانی و کارگاه‌های انتقال تجربه هنرمندان نیز برگزار شد تا موزه در سطح تماشا نماند و فرصتی برای تجربه و تبادل نظر نیز فراهم شود و بتوان نقش آموزشی و پژوهشی آن را تقویت کرد.
اما می‌توان مهم‌ترین دستاورد نمایشگاه را خارج از موزه و در بحث‌ها و نظرات رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی دانست که باعث شد موضوع هنر زنان نوگرا محصور در چهار دیواری موزه نماند و بهانه‌ای برای اندیشیدن را فراهم کند و حتی فرصتی برای نقد موزه‌ای نیز فراهم شود.
نمایشگاه «به گزارش زنان» اولین رویداد موزه‌ای بعد از تعطیلی موزه‌ها و فضاهای فرهنگی پس از جنگ دوازده روزه بود که طی دو ماه گذشته با هزاران بازدید مورد استقبال قرار گرفت و تا ۲۰ مهرماه تمدید شده است. از آنجا که موزه یک نهاد اجتماعی محسوب می‌شود، با توجه به شرایط اجتماعی و محیطی، موزه‌ها موظفند میان داشته‌های خود و نیازها و شرایط اجتماعی پیوند برقرار کنند. موزه هنرهای معاصر نیز در این راستا باید بین آثار هنری و فضای اجتماعی معاصر که روز به روز در حال تغییر و شدن‌های تازه است، پیوند ایجاد کند.
نمایشگاه «به گزارش زنان» در واقع تجربه موزه‌ای برای ورود به عرصه‌ای اجتماعی‌تر است تا نقش موزه برای تعامل اندیشه‌ورزانه و گفت‌و‌گو بر پایه نقد و تعامل مؤثر پررنگ‌تر شود که این خود شاید نشانی از رفتاری معاصر باشد.
انتهای پیام/