مسائل اجتماعی نباید به بحران امنیتی تبدیل شود

ایران آنلاین: سردار علی اکبر پورجمشیدیان، معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور در گفت‌وگو با «ایران» تأکید می‌کند که امنیت امروز دیگر صرفاً محصول حضور نیروهای نظامی و انتظامی نیست، بلکه ترکیبی از دیپلماسی فعال با همسایگان، توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی مرزنشینان، تقویت سرمایه اجتماعی در داخل و حتی توجه به سیاست‌های فرهنگی و نشاط عمومی است. او با اشاره به اجرای طرح‌های انسداد مرزی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، نقش مردم مرزنشین را «ستون اصلی امنیت» می‌داند و معتقد است که کاهش اعتماد عمومی می‌تواند به اندازه هر تهدید خارجی امنیت کشور را متزلزل کند. گفت‌و‌گو با معاون امنیتی وزیر کشور پس از حضور و بازدید از روزنامه ایران انجام شد.

وزارت کشور چه اقداماتی برای توانمندسازی و حمایت از مرزنشینان در دستور کار دارد تا آنان نقش فعال‌تری در تأمین امنیت مرزها داشته باشند؟ همکاری‌های امنیتی با کشورهای همسایه در چه سطحی است؟
امنیت مرزها یک موضوع صرفاً نظامی یا انتظامی نیست، بلکه یک مسأله ملی و اجتماعی است. نگاه ما این است که اگر مردم در مرزها حضور نداشته باشند، هر چقدر هم نیروهای امنیتی و نظامی مستقر کنیم، امنیت پایدار به دست نمی‌آید. به همین دلیل ما دو محور اصلی را دنبال می‌کنیم: اول تقویت دیپلماسی امنیتی با همسایگان و کشورهایی که با ما تعامل گسترده دارند، و دوم توانمندسازی مردم مرزنشین. در حوزه دیپلماسی امنیتی، تلاش ما این است که با کشورهای همسایه مانند افغانستان و پاکستان، که تأثیر مستقیمی بر امنیت مرزهای ما دارند، همکاری‌های امنیتی را گسترش دهیم. در عین حال، کشورهایی مثل چین یا تاجیکستان که ارتباطات اقتصادی و اجتماعی زیادی با ما دارند نیز در این دایره قرار می‌گیرند. افزایش این همکاری‌ها به ما کمک می‌کند تا مرزها از یک تهدید بالقوه، به یک فرصت اقتصادی و اجتماعی تبدیل شوند. در حوزه داخلی هم اعتقاد ما این است که مرزها باید به مراکز توسعه تبدیل شوند. اگر می‌خواهیم مردم در مرزها بمانند، باید اشتغال داشته باشند، امکانات زیستی کافی برایشان فراهم شود و احساس کنند زندگی در مرز تفاوتی با مرکز کشور ندارد. تنها در این صورت است که مرزنشینان خود به مدافعان اصلی امنیت تبدیل می‌شوند.
در کنار این سیاست‌ها، ما اقدامات عملی گسترده‌ای را هم شروع کرده‌ایم. امروز با همکاری ستاد کل نیروهای مسلح، در مناطقی که قاچاق یا تردد غیرقانونی شایع است، پروژه انسداد مرز را در دستور کار داریم. در جنوب‌شرق و شرق کشور این طرح آغاز شده و ان‌شاءالله در آینده به مناطق غربی و شمال‌غربی هم خواهد رسید.
 
دقیقاً در پروژه انسداد مرز چه کارهایی در حال انجام است؟
انسداد مرز به معنای صرفاً بستن راه‌ها نیست. ما در حال ساخت دیوار، ایجاد خاکریز، کانال و همچنین استفاده از تجهیزات الکترونیکی و هوشمند هستیم. اکنون در بخش‌هایی از مرز شرقی، بیش از 300 کیلومتر دیوار احداث شده و همزمان کنترل الکترونیکی آنها در حال تکمیل است. این اقدامات سبب شده قاچاق و ترددهای غیرمجاز کاهش یابد و مردم منطقه احساس امنیت بیشتری داشته باشند. اما تأکید می‌کنم که این اقدامات امنیتی زمانی مؤثر است که در کنار آن، اشتغال و معیشت مردم نیز تقویت شود. ما نمی‌خواهیم مرزنشینان برای امرار معاش به قاچاق یا فعالیت‌های غیرقانونی روی بیاورند. بنابراین سیاست وزارت کشور، ترکیبی از امنیت سخت و امنیت نرم است.
 
نقش خود مردم در تأمین امنیت مرزها چقدر جدی است؟
مردم ستون اصلی امنیت هستند. امروز در جنوب‌شرق کشور هزاران رزمنده بلوچ اهل سنت دوشادوش سپاه پاسداران از مرزها دفاع می‌کنند. در شمال‌غرب هم همین تجربه وجود دارد و برادران کرد اهل سنت با نیروهای امنیتی همکاری دارند. این مشارکت مردم فقط یک همکاری نظامی نیست؛ یک نماد از اعتماد متقابل میان دولت و مردم است. وقتی مردم به دولت اعتماد کنند، برای امنیت کشورشان خودشان داوطلبانه پای کار می‌آیند. این همان سرمایه اجتماعی است که اگر تقویت شود، هیچ تهدیدی نمی‌تواند امنیت ملی را خدشه‌دار کند. من خود سال‌ها در این مناطق زندگی و کار کرده‌ام. دیده‌ام که چگونه مردم با وجود سختی‌های معیشتی، با عشق و غیرت از مرزها دفاع می‌کنند. بنابراین یکی از وظایف اصلی ما در وزارت کشور، افزایش این اعتماد و حمایت همه‌جانبه از مرزنشینان است.
 
برخی کارشناسان می‌گویند کاهش سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی می‌تواند خود یک تهدید امنیتی باشد. نظر شما چیست؟
کاملاً درست است. امروز تهدید امنیتی فقط به معنای حمله نظامی یا اقدام تروریستی نیست. اگر اعتماد مردم به نهادهای رسمی کاهش یابد، این خود یک تهدید بزرگ‌تر از هر حمله‌ای است. تمام تلاش دولت آقای دکتر پزشکیان، وزیر محترم کشور و ما در حوزه امنیتی این است که اجازه ندهیم مسائل اجتماعی، اقتصادی یا فرهنگی به بحران امنیتی تبدیل شوند. ما باید مشکلات را در همان بستر طبیعی خودشان حل کنیم. اگر مشکل اقتصادی داریم، باید راه‌حل اقتصادی پیدا کنیم؛ اگر مسأله فرهنگی وجود دارد، باید با ابزار فرهنگی پاسخ دهیم. متأسفانه گاهی برخی جریان‌ها سعی می‌کنند مسائل اجتماعی را امنیتی کنند تا زودتر به نتیجه برسند. اما نگاه دولت این است که حتی مسائل امنیتی را تا حد امکان با رویکرد اجتماعی مدیریت کنیم. این نگاه باعث شده امروز کشور، با وجود مشکلات متعدد اقتصادی و فشارهای خارجی، در فضایی آرام‌تر از گذشته قرار داشته باشد.
 
در مواجهه با بحران‌های امنیتی وزارت کشور چه سیاستی را دنبال می‌کند؟
اصل سیاست ما «مدیریت با کمترین هزینه اجتماعی» است. یعنی تلاش می‌کنیم بحران‌ها را قبل از اینکه به خیابان برسند، در اتاق گفت‌وگو و تعامل حل کنیم. اگر هم بحرانی رخ دهد، سیاست وزارت کشور این است که با حفظ آرامش، بدون برخوردهای خشن و با کمترین آسیب، آن را مدیریت کند. ما اعتقاد داریم امنیت باید در کنار اعتماد عمومی حفظ شود. اگر مردم احساس کنند امنیت به قیمت نادیده گرفتن حقوقشان تأمین شده، این امنیت پایدار نخواهد بود. بنابراین اولویت ما همیشه گفت‌وگو، تعامل و پیشگیری است.
 
یکی از بحث‌های اخیر در حوزه فرهنگی، موضوع کنسرت‌های خیابانی و به‌خصوص لغو کنسرت همایون شجریان بود. موضع وزارت کشور در این زمینه چیست؟
نگاه ما روشن است؛ هر فعالیت فرهنگی یا اجتماعی که منع شرعی و قانونی نداشته باشد و مشکل امنیتی ایجاد نکند، از نظر وزارت کشور بلامانع است. در همین روزها ده‌ها کنسرت در سراسر کشور برگزار شد و هیچ مشکلی هم پیش نیامد. خود من اخیراً نامه‌ای امضا کردم تا برای یکی از کنسرت‌های آقای علیرضا قربانی در استانی خاص همکاری کامل صورت گیرد. ما اعتقاد داریم موسیقی و هنر می‌تواند نشاط اجتماعی ایجاد کند و نشاط هم خود بخشی از امنیت است. در مورد کنسرت خیابانی آقای شجریان، هیچ مخالفتی از طرف دولت یا وزارت کشور وجود نداشت. مشکل بیشتر به ضعف در مدیریت اجرایی بازمی‌گشت. وقتی قرار است هزاران نفر در یک کنسرت شرکت کنند، باید مسائل امنیتی، بهداشتی، ترافیکی و رفاهی از قبل برنامه‌ریزی شود. متأسفانه این هماهنگی‌ها کامل نبود. البته تجربه‌ای شد تا در آینده این‌گونه مسائل بهتر مدیریت شوند.
 
ضرورت این تأکید برای چیست؟
 امنیت یک مقوله چندبعدی است. ما باید هم مرزها را با ابزار نظامی و فناوری‌های نوین ایمن کنیم، هم اعتماد اجتماعی را افزایش دهیم و هم مسائل فرهنگی و اجتماعی را در جای خودشان مدیریت کنیم. نگاه دولت بر این است که امنیت واقعی زمانی تحقق می‌یابد که مردم احساس کنند دیده می‌شوند، شنیده می‌شوند و زندگی‌شان در امنیت و آرامش است. ما در وزارت کشور تلاش می‌کنیم این نگاه را در همه برنامه‌ها پیاده کنیم.