ذخیره ۱۰۰ میلیارد دلاری در دل پازن

گروه اقتصادی/ ایران آنلاین: مشعل‌های همیشه روشن، نماد این شهر و سوژه‌ای دیدنی برای عکاسان هستند، اما پشت این چشم‌انداز خیره‌کننده، آلودگی هوایی نهفته که بی‌امان در جریان است. با این حال، ساکنان بومی این منطقه سهم چندانی از این ثروت عظیم ندارند. عمده درآمد محلی‌ها نه از نفت و گاز، بلکه از دریا و لنج‌رانی و صیادی تأمین می‌شود.

محرومیت از امکانات، تصویر دیگری از عسلویه ترسیم می‌کند: دسترسی به آب شرب تنها از طریق بطری‌های معدنی ممکن است، خدمات درمانی در سطح مطلوبی نیست و حتی محلی‌ها می‌گویند بعضی از نقاط این شهر هنوز گاز هم ندارد. به نظر می‌رسد عایدی اصلی مردم عسلویه از این صنعت بزرگ، تنها آلودگی و بوی همیشگی گاز است.

سفر به مقصد یک اکتشاف بزرگ
سفر ما به عسلویه با پروازی صبحگاهی از تهران آغاز شد. گفته می‌شود فاصله میدان گازی «پازن» تا عسلویه، کمتر از فاصله آن تا نزدیک‌ترین فرودگاه در استان فارس است. برنامه اولیه، بازدید از همین میدان گازی کشف شده بود.
مسیر حرکت به سمت میدان، خود صحنه‌ای از طبیعت بکر و خشن جنوب بود. گردنه‌های پیچ در پیچ و کوه‌ها که از دو طرف جاده را احاطه کرده بودند، مناظری شبیه به جاده شیراز-بوشهر را تداعی می‌کردند. پس از طی مسافتی، جاده آسفالت به یک راه خاکی تبدیل شد و پس از حدود نیم ساعت، در دل کوه‌های زاگرس، به محوطه‌ای صاف و سیمانی رسیدیم که محل استقرار چاه اکتشافی بود.

میدان گازی پازن؛ گنجی در دل کوهستان
در میان این محوطه وسیع، سازه‌ای فلزی و چندلایه به رنگ‌های آبی، قرمز و سبز خودنمایی می‌کرد که نقطه کانونی این اکتشاف بزرگ بود. این سازه، نماد دستیابی به بزرگ‌ترین میدان گازی ایران در خشکی است؛ میدانی که حجم گاز ذخیره شده در آن، حتی از کل میدان‌های گازی قدیمی کشور نیز بیشتر برآورد می‌شود. چند پله باید برویم پایین که بتوانیم آن سازه عجیب و تقریباً استوانه‌ای شکل که به صورت لایه‌های جداگانه آبی و قرمز و سبز و مشکی فلزی روی هم سوار شده‌اند را لمس کنیم. هر آنچه هست همین است از اکتشاف بزرگ‌ترین میدان گازی در خشکی.
با این حال، این تازه آغاز راه است. مسئولان حاضر در محل، برآورد می‌کنند که بهره‌برداری تجاری از این میدان حدود ۴۰ ماه به طول خواهد انجامید. اما نتیجه این سرمایه‌گذاری و زمان، چشمگیر خواهد بود. بهره‌برداری تنها از یک فاز استاندارد این میدان می‌تواند گاز مورد نیاز چهار استان کشور از جمله خراسان شمالی، خراسان جنوبی، ایلام و بوشهر را تأمین کند و  در صورت عملیاتی شدن دو فاز، قادر خواهد بود نیاز گاز مصرفی کلانشهری مانند تهران را برای ۲۵ سال پشتیبانی کند.
 
گاز شیرین؛ میعانات مرغوب؛ نفت فراوان
ذخایر میدان پازن از کیفیت بالایی برخوردار است. گاز استخراجی «شیرین» خواهد بود که فرآیند پالایش را ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌کند. علاوه براین، نفت سبک و «میعانات گازی» مرغوب از دیگر مواهب این میدان به شمار می‌روند.

چرا می‌گوییم کسری گاز جبران می‌شود؟
تأثیر این میدان بر تراز انرژی کشور می‌تواند انقلابی باشد. در فصول سرد سال، کشور با کسری گاز بین ۲۵۰ تا ۳۵۰ میلیون مترمکعب مواجه است. برآوردهای اولیه حاکی از آن است که میدان پازن حاوی حدود ۱۰ تریلیون فوت مکعب گاز «درجا» است. این حجم عظیم معادل ۷۰۰۰ روز تولید یک فاز پارس جنوبی یا به بیان دیگر، ۱۷ تا ۱۸ سال تولید کامل یک فاز است. بنابراین، توسعه این میدان می‌تواند راهکاری بلندمدت برای رفع ناترازی گاز در ایران باشد.
 
پازن چطور کشف شد؟
اینجا، در این نقطه، زیر آفتاب گرم جنوب گنجی پنهان است که برای رسیدن به آن سال‌ها تلاش شده، در دوره‌هایی این تلاش کم بوده یا حتی از بین رفته و در ادواری جدی‌تر گرفته شده؛ می‌گویند این اکتشاف از سال ۹۴ شروع شده و آن زمان ۳۸۰۰ متر هم چاه حفر شده، اما مشکل عملیاتی داشته و کار به مرحله توقف رسیده. بعد از چند سال اما این منطقه مجدداً هدف قرار می‌گیرد و مرحله اکتشاف ادامه می‌یابد. به هر روی، دولت چهاردهم افتخار تکمیل این اکتشاف را به نام خود ثبت کرده است. آن هم به دلیل اهمیتی است که برای کشف ذخایر برای آیندگان قائل است.
 سید محی‌الدین جعفری، مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، در توضیح مراحل کشف، می‌گوید: «پس از حفاری و تست‌های مختلف در اعماق زمین، در چاه دوم موفق به شناسایی دو لایه جدید گازی شدیم. سپس در نقطه ۴۶۰۰ متری، آثاری از یک لایه نفتی نیز مشاهده شد. حجم نفت برآورد شده حداقل ۲۰۰ میلیون بشکه است اما احتمال افزایش این رقم در آینده وجود دارد.»
مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران میزان درآمد ارزی ناشی از برداشت از میدان گازی پازن را ۱۰۰ میلیارد دلار برآورد می‌کند.
 
اکتشاف‌ها گاهی بی‌نتیجه هستند
جعفری در یک نشست حاشیه‌ای به مراحل اکتشاف اشاره می‌کند. مراحلی که هر کدام‌شان می‌تواند سال‌ها به طول بینجامد. حتی می‌گوید گاهی اکتشافاتی داریم و به ذخایری دست پیدا می‌کنیم اما امیدبخش نیستند. یعنی حفاری هم صورت می‌گیرد، اما ممکن است آن ذخایر مقرون به صرفه نباشد یا کیفیت مورد نیاز را نداشته باشد. بنابراین عملیات اکتشاف و حفاری هم پر ریسک است، هم پرهزینه است و هم زمان بر.

میدان ۵۰ ساله نار
اما سفر و بازدید به اینجا ختم نمی‌شود. راه را ادامه می‌دهیم و می‌رسیم به یک ایستگاه تقویت فشار گاز. اینجا ایستگاه تقویت فشار گاز «نار» است که تاریخ ۵۰ ساله تولید را در کارنامه‌اش دارد. میدان نار هم از سال ۱۳۹۸ در مدار تولید بوده و پس از آنکه فشار مخزن طبیعی افت کرده، بواسطه طرح‌های فشارافزایی بیش از ۸۰ درصد ذخایر میدان برداشت شده. در این نقطه است که غروب کوهستان دارد از میان سازه‌های بلند ایستگاه چشم‌ها را نشانه می‌رود. از بلندای نزدیک به این ایستگاه، دست‌مان به خورشید نزدیک‌تر است انگار نوری که می‌خواهد فرو برود، بی‌واسطه‌تر.
 ما از میان دود و دم مشعل‌ها و هوای آلوده به گاز گذر کردیم و به خانه‌های‌مان بازگشتیم. اما آنچه در خاطره جمعی ما ماند، تصویری دوگانه بود: از یک سو، شور و هیجان کشف گنجینه‌ای که می‌تواند آینده انرژی ایران را برای دهه‌ها تضمین کند و کسری گاز را به تاریخ بسپارد و از سوی دیگر، غربت مردانی که در پشت صحنه این ثروت عظیم، دور از خانواده، نفس‌های خود را با گاز آلوده می‌کنند و شهری که با همه درآمدهای افسانه‌ای، از امکانات زندگی محروم است.
عسلویه و پازن، هر دو نماد یک «تضاد بزرگ» هستند: تضاد بین آرمان‌های بزرگ ملی و واقعیت‌های سخت محلی. موفقیت نهایی این اکتشاف تاریخی نه تنها در عدد و رقم میادین گازی و درآمدهای نفتی، که در توانایی ما برای «انسان‌محور کردن توسعه» سنجیده خواهد شد. آیا می‌توانیم این بار، ثروت خفته در دل کوه‌های سخت جنوب را به عاملی برای آبادانی خود آن دیار و بهبود زندگی مردمان فداکارش تبدیل کنیم؟ پاسخ به این پرسش، سرنوشت واقعی میدان پازن را تعیین خواهد کرد.