ایده ارزی وزیر اقتصاد

والا صنیع‌زاده_ دانشجوی دکترای اقتصاد/گروه بورس: ایده سیدعلی مدنی‌زاده، وزیر اقتصاد مبنی بر معرفی صندوق‌های ارزی در آینده نزدیک بویژه در اقتصاد ایران که ریسک نرخ ارز مهم‌ترین مسأله مردم، کارآفرینان و سیاست‌گذاران است، می‌تواند گامی مهم در راستای توسعه و پایداری اقتصادی کشور باشد. «ایران» انواع صندوق‌های ارزی موجود در جهان و چشم‌انداز آنها برای ورود به حوزه رمزارزها و تکنولوژی‌های جدید را بررسی کرده که در این گزارش می‌خوانید.

وزیر اقتصاد اخیراً از معرفی صندوق‌های ارزی به‌عنوان محصولی نوین در بازار سرمایه کشور خبر داده است؛ و از این صندوق ها به عنوان عاملی یاد کرده  که می‌تواند بخشی از خلأ موجود در حوزه سرمایه‌گذاری ارزی را پر کند. در سال‌های اخیر، نوسانات شدید نرخ ارز و نبود ابزارهای رسمی برای سرمایه‌گذاری در این بخش، موجب شکل‌گیری بازارهای غیررسمی و بروز مشکلاتی در زمینه مدیریت دارایی‌ها و کنترل انتظارات ارزی شده است. راه‌اندازی صندوق‌ها و اوراق ارزی، در صورت ایجاد زیرساخت‌های لازم، می‌تواند با کمک به بانک مرکزی در مدیریت بهتر نرخ ارز، امکان پوشش ریسک ارزی برای بنگاه‌های اقتصادی و حفظ ارزش دارایی‌های مردم در برابر نوسانات ارزی را فراهم کند.

ایده تشکیل صندوق‌های ارزی اولین‌بار در اواخر قرن بیستم و در پی افزایش نیاز فعالان اقتصادی به ابزارهای پوشش ریسک در برابر نوسانات نرخ ارز شکل گرفتند. با گسترش تجارت جهانی و افزایش نوسانات ارزی در دهه‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰، سرمایه‌گذاران به دنبال راه‌هایی برای محافظت از دارایی‌های خود بودند و بحران مالی سال ۲۰۰۸ نیز بر اهمیت این ابزارها افزود. از میانه دهه ۲۰۰۰، صندوق‌های مبتنی بر بازار فارکس به‌تدریج به یکی از گزینه‌های جذاب سرمایه‌گذاری برای اشخاص حقیقی و حقوقی تبدیل شدند، زیرا این امکان را فراهم کردند که بدون نیاز به معامله مستقیم در بازار ارز، از مزایای آن همچون تنوع‌بخشی، پوشش ریسک و کسب سود از نوسانات قیمتی بهره‌مند شوند.

معامله‌گری در بازار ارز جهانی یا همان فارکس به‌دلیل پیچیدگی و ریسک بالا برای بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد دشوار است. صندوق‌های ارزی با ایجاد بستر سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، این مشکل را برطرف کرده‌اند. دارایی این صندوق‌ها معمولاً ترکیبی از اوراق مشتقه ارزی، اوراق بدهی و موجودی نقد ارزی است و بر اساس رویکرد سرمایه‌گذاری، به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند: صندوق‌های گاوی که از افزایش ارزش یک ارز سود می‌برند و صندوق‌های خرسی که در صورت کاهش ارزش ارز مورد نظر بازدهی کسب می‌کنند (اصطلاح «گاو» در بازارهای جهانی به معنای انتظار برای رونق و صعود بازارهاست و «خرس» نماد بازارهای رکود و رو به کاهش است).

این صندوق‌ها مزایایی چون تنوع‌بخشی پرتفوی، کاهش ریسک نوسانات ارزی و سهولت دسترسی برای سرمایه‌گذاران خرد دارند. البته نباید از چالش‌هایی مانند هزینه‌های مدیریتی، نوسانات شدید بازار و محدودیت‌های قانونی در برخی کشورها غافل شد. با این حال، نسبت به ابزارهای پیچیده‌تری چون قراردادهای آتی یا اختیار معامله، صندوق‌های ارزی به‌دلیل سادگی و شفافیت، گزینه‌ای کارآمدتر برای عموم سرمایه‌گذاران محسوب می‌شوند.

در بازارهای جهانی، صندوق‌هایی مانند FXY(مبتنی بر ین ژاپن) FXE (بر پایه یورو) و FXF (مبتنی بر فرانک سوئیس) از شناخته‌شده‌ترین نمونه‌ها هستند که ارزش دارایی تحت مدیریت آنها در سال ۲۰۲۵ به‌ترتیب حدود ۵۰۵، ۴۶۰ و ۳۹۵ میلیون دلار برآورد می‌شود. همچنین صندوق‌های UUP و UDN با رویکردی دوگانه، امکان سرمایه‌گذاری با دیدگاه مثبت یا منفی نسبت به ارزش دلار آمریکا در برابر سبدی از ارزهای مهم جهانی مانند یورو، ین، فرانک سوئیس، دلار کانادا و پوند استرلینگ را فراهم کرده‌اند.
در سال‌های اخیر، با رشد بازار ارزهای دیجیتال و استقبال گسترده سرمایه‌گذاران از این حوزه، صندوق‌های جدیدی بر پایه دارایی‌هایی چون بیت‌کوین، اتریوم و تتر شکل گرفته‌اند. این صندوق‌ها توانسته‌اند در مدت کوتاهی سرمایه‌های قابل‌توجهی جذب کنند و به‌عنوان نسل تازه‌ای از ابزارهای ارزی شناخته شوند. به همین دلیل، معرفی صندوق‌های ارزی در ایران را می‌توان گامی مهم در مسیر توسعه ابزارهای مالی نوین دانست که در آینده می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد صندوق‌های مبتنی بر دارایی‌های دیجیتال و گسترش افق‌های تازه در بازار سرمایه کشور باشد.