چگونه جنگ تریاک به ادراک چین در جنگ تجاری با آمریکا شکل می‌دهد؟
پکن «قرن تحقیر» را فراموش نمی‌کند
در حالی که شی جین‌پینگ، مردی که اکنون رهبری تلاش چین برای پیشی گرفتن از ایالات‌متحده را برعهده دارد، در یکی از استان‌های ساحلی در صفوف حزب کمونیست بالا می‌رفت، شعری را روی میز کار خود نگه می‌داشت که به درک دلیل مقاومت سرسختانه‌اش در برابر ترامپ در جنگ تجاری میان دو کشور کمک می‌کند.
گروه حهان: شعری که نابودی تریاک بریتانیایی در سال ۱۸۳۹ را به‌عنوان عملی که «روح عدالت، ملت ما را برافراشت» ستایش می‌کند: «اگر به سود ملت باشد، در راهش زندگی می‌کنم و در راهش می‌میرم.»
این شعر، سرودی میهن‌پرستانه در ستایش از قداست منافع ملی است و توسط لین زه‌شو، کمیسر امپراطوری اهل استان ساحلی فوجیان نوشته شده است؛ مردی که در اوایل قرن نوزدهم بر تجارت خارجی چین نظارت داشت.
او امروز در کتاب‌های درسی چین و در سخنرانی‌های شی جین‌پینگ به‌عنوان قهرمان ملی ستوده می‌شود، زیرا در مواجهه با بریتانیا، ابرقدرت آن زمان، در نزاعی بر سر تجارت ایستادگی کرد.
آن رویارویی که با تلاش‌های «لین» برای متوقف کردن قاچاق تریاک آغاز شد، برای چین فاجعه‌بار پایان یافت؛ شکست نظامی سنگینی که کنترل هنگ‌کنگ را به بریتانیا واگذار کرد و بنا به روایت چینی‌ها، آغازگر «قرن تحقیر» بود؛ لکه ننگینی در تاریخ چین که زدودن آن از زمان به قدرت رسیدن شی جین‌پینگ در سال ۲۰۱۲، به یکی از مهم‌ترین اهداف او تبدیل شده است.
در حالی که «شی» خود را برای دیدار روز پنجشنبه در کره‌جنوبی با رئیس‌جمهوری ترامپ آماده می‌کند، شرم تاریخی چین بار دیگر سنگینی خود را نشان می‌دهد. دیداری که شکاف میان این دو رهبر را برجسته می‌سازد؛ شکافی عمیق‌تر از منازعات پرآشوب آنها بر سر تعرفه‌ها، مواد معدنی نادر و دانه‌های سویا.
جولیا لاول، نویسنده کتاب «جنگ تریاک: مواد مخدر، رویاها و شکل‌گیری چین مدرن» می‌گوید:«رئیس‌جمهوری ترامپ، چین را برنده نظم مدرن بین‌المللی می‌بیند، اما شی جین‌پینگ، چین را قربانی آن می‌داند.» او افزود که این دیدگاه‌های متضاد می‌تواند به «بی‌ثباتی عمیق» در این مذاکرات منجر شود.»
این پژوهشگر مطالعات چین در کالج بربک دانشگاه لندن گفت:«نمی‌دانم ترامپ تا چه اندازه با تاریخ آشناست، اما بسیار مهم است که او اهمیت عاطفی این تاریخ را برای چینی‌ها درک کند. این تاریخ در حال شکل دادن به رفتارها و راهبردهای چین در همین امروز است.»
برای شی، میراث «لین» حامل پیامی دوگانه است:چین هرگز نباید در برابر فشار خارجی سر فرود آورد، اما همچنین نباید بار دیگر از موضع ضعف مذاکره کند. ایستادگی سرسختانه لین شکست خورد، زیرا چین دوران سلسله چینگ، از لحاظ قدرت نظامی و اقتصادی بسیار از غرب عقب مانده بود.
راهبرد شی در مقابله با ترامپ نشان می‌دهد او بر این باور است که چین سرانجام قدرت لازم را اندوخته تا در جایی که لین شکست خورد، پیروز شود.
ماه گذشته، در حالی که شی جین‌پینگ با برگزاری یک رژه عظیم نظامی در پکن قدرت احیا شده چین را جشن می‌گرفت، از بالکن دروازه «تیان‌آن‌من» اعلام کرد که کشورش «به دوران تحقیر ملی چین که در آن بارها از دست متجاوزان خارجی در دوران مدرن شکست خورده بود، پایان داده است.»
پکن همچنین از آنچه تلاش رهبران آمریکایی -از جمله ترامپ- برای نمایش دادن چین در نقش قاچاقچیان تریاک غربی قرن نوزدهم می‌داند، به‌شدت برآشفته است؛ بویژه در پی اتهامات واشنگتن مبنی بر اینکه چین با صدور مواد شیمیایی مورد استفاده در تولید فنتانیل، به بحران مواد مخدر در آمریکا دامن می‌زند.
ترامپ هفته گذشته گفت، این موضوع «اولین سؤال» او از شی در دیدارشان خواهد بود. در مقابل چین، ایالات‌متحده را متهم می‌کند که از مسأله مواد مخدر برای «باج‌گیری» از پکن استفاده می‌کند.
رویارویی قرن نوزدهم میان چین و غرب، همانند آنچه امروز شاهد آن هستیم، با افزایش خشم غرب نسبت به مازاد عظیم تجاری چین آغاز شد. چین مقادیر زیادی چای، ریواس، چینی‌آلات، ابریشم و دیگر کالاها را صادر می‌کرد، اما در مقابل چیز چندانی وارد نمی‌کرد.
بریتانیا برای کاهش این شکاف به تریاک روی آورد و بازرگانان غربی با وجود ممنوعیت رسمی این ماده مخدر که در سال ۱۷۲۹ اعلام شده بود، مقادیر فزاینده‌ای از آن را به چین فروختند.
کمیسر لین زه‌شو در سال ۱۸۳۹ به بندر جنوبی گوانگ‌ژو -که در آن زمان «کانتون» نامیده می‌شد- وارد شد تا فرمان امپراطور در پکن مبنی بر توقف تجارت تریاک و بازگرداندن ثبات مالی سلسله چینگ را که در اثر خروج گسترده نقره برای پرداخت هزینه مواد مخدر، دچار بحران شده بود، اجرایی کند.
عزم راسخ لین برای مقاومت در برابر قدرت بریتانیا، او را به چهره‌ای قهرمانانه در تاریخ مقاومت چین مقابل زورگویی غرب بدل کرد؛ جایگاهی که نسل‌های پیاپی از رهبران چین مدرن، پس از سقوط سلسله چینگ در سال ۱۹۱۱ برای او قائل بوده‌اند.
او در چین بیش از هر چیز به خاطر مصادره و سپس نابود کردن محموله‌های تریاک خارجی شناخته می‌شود. این اقدام در خندق‌هایی که در ساحل رود مروارید در «هومن» نزدیک گوانگ‌ژو حفر شده بود، انجام گرفت. لین در گزارشی به امپراطور اطلاع داد، «بیگانگانی که شاهد نابودی [تریاک] بودند، از صمیم قلب شرمسار شدند.»
این هفته، وانگ شیاو‌هونگ، وزیر امنیت عمومی چین -که در مرکز جدال‌های پکن و واشنگتن بر سر فنتانیل قرار دارد- از «هومن» و موزه‌ای که در آنجا به بزرگداشت اقدامات ضد مواد مخدر لین در قرن نوزدهم اختصاص یافته است، بازدید کرد.
وزیر، با سوگند به اجرای «جنگ پیروزمندانه مردمی علیه مواد مخدر در عصر جدید»، اعلام کرد که تمام چینی‌ها باید «روح لین زه‌شو را پاس دارند و آن را تداوم بخشند.»
شی جین‌پینگ با شور و حرارتی ویژه، از الگوی آن مقام سلسله چینگ الهام گرفته است. او در طول هفده سال حضورش در استان فوجیان، شخصاً بر بازسازی مکان‌های مرتبط با لین زه‌شو نظارت داشت، از جمله خانه‌ای که در آن متولد شد و تالار یادبودی که به خانواده‌اش اختصاص دارد.
امروزه این تالار به مجموعه‌ای بزرگ از نمایشگاه‌ها تبدیل شده که بر «دغلبازی غرب»، «ایستادگی پرصلابت لین» و آنچه بر سنگ‌نوشته‌ای در حیاطی پوشیده از درختان، «مبارزه بی‌وقفه چین با تجاوز خارجی» خوانده می‌شود، تأکید دارد.
همسو با دیدگاه شی مبنی بر اینکه چین باید نسبت به غرب گشوده باشد اما طبق شرایط خود، نمایشگاه‌ها همچنین از لین به خاطر ترویج علم و فناوری غربی به‌عنوان ابزاری برای تقویت چین تمجید می‌کنند.
در امتداد سیاست کنونی چین برای واداشتن دونالد ترامپ به عقب‌نشینی از تعرفه‌ها از طریق محدود کردن صادرات مواد معدنی نادر که برای تولیدات مدرن حیاتی‌اند، لین نیز در قرن نوزدهم تلاش داشت با تهدید به توقف صادرات کالاهایی که برای غرب ضروری می‌دانست، بر بریتانیا و دیگر کشورهایی که در تجارت غیرقانونی تریاک نقش داشتند، فشار وارد کند.
به نوشته کتاب کلاسیک «جنگ تریاک از نگاه چینیان» که بر اساس خاطرات و نامه‌های لین نگاشته شده، در چین چنین اندیشه‌ای رواج داشت که «انگلیسی‌ها بدون ریواس و چای چین از یبوست خواهند مرد» و به سرعت تسلیم خواهند شد.
لین در نامه‌ای که در سال ۱۸۳۹ برای ملکه ویکتوریا تنظیم کرد، از او خواست تجارت تریاک را متوقف کند و یادآور شد که این ماده در خود بریتانیا نیز غیرقانونی است. او هشدار داد که چین می‌تواند صادرات «کالاهایی را که کشورهای خارجی شما حتی یک روز بدون آنها دوام نمی‌آورند»، قطع کند.
قاچاقچیان بیش از هزار تن تریاک را تحویل دادند، اما خواستار غرامت شدند و با محدودیت‌های شدید چین بر تجارت مشروع مخالفت کردند. آنان لندن را ترغیب کردند تا ناوهای جنگی اعزام کند.
لین مواد ضبط شده را در نزدیکی گوانگجو، در منطقه هومن، با نمک و آهک مخلوط کرد و نابود ساخت. او از پرداخت هر گونه غرامت بابت این تریاک‌های نابود شده سر باز زد.
اما بریتانیا که چندان وابسته به ریواس چینی نبود و از نظر نظامی نیز بسیار نیرومندتر از آنچه لین تصور می‌کرد، ناوگان جنگی خود را به سواحل چین فرستاد تا به گوانگجو و دیگر بنادر چینی حمله کند.
با این حال، از نگاه برخی تاریخدانان، روایت رسمی چین از این فصل از جنگ تریاک، بر ستایش از درستی و استقامت لین تمرکز دارد، نه بر این پرسش که آیا او در مذاکرات با بریتانیا قدرت چین را بیش از اندازه دست بالا گرفت یا نه.
منبع: New York Times
الگوی شی در مقابله با غرب کیست؟
زادگاه لین زه‌شو در فوجو، پایتخت استان فوجیان، به نوعی «بیت‌‌لحم ناسیونالیسم مدرن چین» بدل شده است؛ اتاق کوچکی که گفته می‌شود او در آن متولد شده، اکنون بخش مرکزی مسیر میراث فرهنگی‌ای است که با حمایت دولت برای تجلیل از روح میهن‌پرستی خلل‌ناپذیر او طراحی شده است.
مائو لین‌لی، تاریخدان اهل فوجو و مشاور بنیاد لین زه‌شو، می‌گوید درس رویارویی لین با بریتانیا روشن است:«هرگز در برابر فشار خارجی سر خم نکن و هیچ‌گاه موضع برتر اخلاقی را واگذار نکن.»
او افزود:«اگر لین -که بین سال‌های ۱۸۳۹ تا ۱۸۴۱ در گوانگجو خدمت می‌کرد- امروز زنده بود، هرگز خواسته‌های آمریکا را نمی‌پذیرفت.» مائو گفت:«او همیشه در جانب حق ایستاد. این آمریکا بود که این جنگ را آغاز کرد، نه چین.»
انتهای پیام/
منبع: روزنامه ایران