اقتدار ملی در گرو خویشتنداری سیاسی

ایران آنلاین: این شکل از اختلاف و چند دستگی هر دوره به شکلی خود را بازتولید و تا به امروز به شکل‌های مختلف و با کنشگران تازه ادامه پیدا کرده است. جامعه شناسان و تحلیلگران سیاست داخلی، شاخص اصلی ثبات و کارآمدی را نه فقط توان نظامی یا وفور منابع طبیعی، بلکه سرمایه اجتماعی تعریف کرده‌اند.

مجموعه‌ای از اعتماد، هنجارهای همکاری و شبکه‌های پیونددهنده مردم و نخبگان هستند که بنیان اقتدار ملی را می‌سازند. هرچه این سرمایه تضعیف شود، تصمیم‌های بزرگ کشور نیز شکننده‌تر می‌گردند.

از این منظر، هشدار لاریجانی درباره «جدال‌های بی‌ثمر میان زعمای سیاسی» اشاره به این واقعیت در ساختار سیاسی ایران دارد. استمرار تنش‌های سیاسی به فرسایش سرمایه اجتماعی و در نهایت به تضعیف اقتدار ملی منجر می‌شود.

جوزف نای نیز در مباحث مربوط به امنیت نرم، بر این باور است که قدرت پایدار کشورها بیش از آنکه از ابزارهای سخت ناشی شود، از جاذبه الگویی، همدلی داخلی و اعتماد اجتماعی سرچشمه می‌گیرد.

هنگامی که بازیگران سیاسی به جای گفت‌وگو، بر طبل اختلاف می‌کوبند، چهره داخلی و بین‌المللی کشور، هم‌زمان آسیب می‌بیند. واقعیت این است که در همه این سال‌ها نیز تضادهای حل‌نشده درون‌سیستمی به‌طور مستقیم بر اعتماد بیرونی، سرمایه‌گذاری و احساس امنیت عمومی اثر منفی گذاشته است.

راه عبور از این چرخه پرهزینه، تغییر مسیر کنونی کنشگران و مدیریت سیاسی و پذیرش اصولی چون شفافیت، پاسخ‌گویی، گفت‌وگوی میان‌جریانی و حاکمیت قانون است که بستر عقلانیت ملی را شکل می‌دهند.

راه مهار تنش‌های فرساینده نه در حذف یا نادیده‌گرفتن منتقدان، بلکه در تبدیل زبان رقابت به زبان همکاری برای منافع مشترک است. تجربه کشورهای توسعه‌یافته نشان داده است که رقابت سیاسی زمانی سازنده است که در چهارچوب قواعد پذیرفته‌شده و با هدف خیر جمعی انجام شود.

دولت در این میان می‌تواند با ایجاد سازوکارهای گفت‌وگوی نخبگان و نهادینه‌کردن مشورت حزبی و کارشناسی، نقش «تنظیم‌گر عقلانیت» را ایفا کند. رسانه‌ها، دانشگاه‌ها و سازمان‌های مدنی نیز باید به بازتولید و ترویج همین گفتمان کمک کنند.

در چنین فضایی، اقتدار ملی از پیوند میان اعتماد عمومی، عدالت اجتماعی و گفت‌وگوی نخبگان برمی‌خیزد. در یک جمله، اقتدار آینده ایران نه در پیروزی جناحی بر جناح دیگر، بلکه در حفظ انسجام ملی، گفت‌وگوی مسئولانه و درک درست از حساسیت زمانه است؛ معنایی که در هشدار دکتر لاریجانی به‌روشنی بازتاب یافته است.