جدال بزرگ در بورس تهران

ایران آنلاین: خبر نخست مربوط به بهبود نرخ خوراک پتروشیمی‌ها بر اساس یک شفاف‌سازی بود که امیدواری‌های اخیر نسبت به وضعیت سودآوری این گروه و شاید گمانه نسبت به اصلاح فرمول را تقویت کرد. در ادامه نیز برخی خوش‌بینی‌های سیاسی با کاهش ریسک‌های سیستماتیک به افزایش خریداران کمک کرد. تقابل دو گروه در بازار سهام به طرز کم‌سابقه‌ای به چشم می‌خورد.

شاخص کل بورس توانسته قریب به ۳۵ درصد بازدهی از اوایل شهریور ثبت کند و جدال بین خریداران و فروشندگان به اوج رسیده است. این پرسش که آیا پس از این رشدهای پرشتاب و نزدیک شدن نماگر بورس به اوج تاریخی، فرصت شناسایی سود و خروج از بازار است یا اینکه تازه یک مسیر رونق در بورس تهران آغاز شده است. هر کدام از گروه‌ها استدلال‌های خود را در این باره دارند، اما فعلاً روی کاغذ، خریداران زور بیشتری داشته‌اند و بالا ماندن ارزش معاملات نشان می‌دهد بورس تهران سر عقب‌نشینی ندارد. در چنین شرایطی گام‌های عملی سیاست‌گذار در جهت اصلاح اقتصادی اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند تا ضمن حفظ رونق بازار سهام، التهاب سایر بازارها را تقلیل دهد.

 رشد دوباره شاخص کل در سایه تردیدها؛ جدال خوش‌بینی و بدبینی در تالار شیشه‌ای

بازار سهام روز گذشته یکی از روزهای جنجالی معاملات پاییزی خود را تجربه کرد. شاخص کل بورس تهران با رشد بیش از ۱۰ هزار واحدی در ارتفاع ۳ میلیون و ۲۱۸ هزار واحدی ایستاد تا بار دیگر نگاه‌ها را به سمت خود جلب کند. در حالی که ارزش معاملات خرد سهام از مرز ۱۴ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان گذشت و بیش از ۱۳۰۰ میلیارد تومان صف خرید در پایان بازار به ثبت رسید، داده‌ها نشان می‌دهند ۶۲ درصد نمادها با رنگ سبز تابلو را به پایان رساندند.
صنایع فلزات اساسی با محوریت فولادی‌ها، پتروشیمی‌ها با پیشتازی اوره و متانول و پالایشی‌ها بیشترین نقش را در تقویت شاخص داشتند. همزمان، پس از روزی پرنوسان و اصطلاحاً «زد و خورد شدید»، در نهایت ۷۶ میلیارد تومان سرمایه حقیقی وارد بازار سهام شد؛ هرچند این رقم هنوز نشانه بازگشت قاطع اعتماد سرمایه‌گذاران نیست.
در سوی دیگر، صندوق‌های طلا و درآمد ثابت نیز با ورود ۳۴۸ و ۷۹۴ میلیارد تومان پول حقیقی همراه بودند؛ روندی که از دوگانگی دیدگاه‌ها نسبت به آینده اقتصاد و بازارهای دارایی حکایت دارد.
 
دو مسیر متفاوت؛ دو نگاه به آینده بورس

معاملات اخیر بار دیگر نشان داده‌اند که بورس تهران در نقطه‌ای حساس از نظر انتظارات و تحلیل‌ها قرار گرفته است. از یک‌سو، بدبین‌ها همچنان بر استمرار ریسک‌های سیاسی و محدودیت‌های اقتصادی تأکید دارند و از سوی دیگر، خوش‌بین‌ها چشم‌انداز مثبتی از کاهش تنش‌ها و بهبود شرایط بنیادی شرکت‌ها ترسیم می‌کنند.
 
دیدگاه بدبین‌ها: ریسک‌های سیاسی و محدودیت‌های اقتصادی پابرجاست

تحلیلگران بدبین معتقدند رشد اخیر شاخص کل بیش از آنکه حاصل بهبود واقعی متغیرهای اقتصادی باشد، نتیجه‌ای از تحرکات مقطعی نقدینگی و خوش‌بینی زودگذر است. از نظر آنها، ریسک‌های سیاسی همچنان در سطح بالایی قرار دارد و احتمال بازگشت تمرکز بین‌المللی به ایران پس از فروکش بحران غزه وجود دارد.
به باور این گروه، احتمال افزایش سطح تقابل‌های سیاسی و اقتصادی در ماه‌های آینده یکی از مهم‌ترین تهدیدهای بازار سهام است. آنان با اشاره به تجربه دوره‌های گذشته تأکید دارند که هر زمان فضای سیاسی بین‌المللی علیه ایران تشدید شده، جریان ورود سرمایه حقیقی به بازار سهام با افت محسوسی روبه‌رو شده است.
در بخش اقتصادی نیز، شکاف میان نرخ ارز آزاد و نرخ‌های دستوری همچنان نگرانی‌آفرین است. بدبین‌ها معتقدند با وجود انتظارات برای کاهش این فاصله، بعید است شکاف ارزی از ۴۵ درصد کمتر شود.
از نگاه بدبین‌ها، اگر فشارهای خارجی از طریق فعال شدن مکانیزم ماشه یا بازگشت سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ افزایش یابد، درآمدهای نفتی کشور ممکن است تا سطح یک میلیون بشکه در روز کاهش یابد. چنین رخدادی نه‌تنها منابع ارزی دولت را محدود می‌کند، بلکه فضای انتظاری کل بازارهای مالی را تحت تأثیر منفی قرار خواهد داد.
در همین چهارچوب، نسبت قیمت به درآمد (P/E) بازار در محدوده ۵.۵ واحد قرار گرفته است؛ سطحی که به باور بدبین‌ها با توجه به نرخ‌های بهره بالا و ریسک‌های سیاسی قابل توجه، نشانه‌ای از ارزندگی خیلی بالا نیست. آنها می‌گویند بازار سهام در مقطع فعلی فاقد محرک بنیادی قوی برای رشد است و در مقایسه با بازارهای موازی مانند طلا و دلار، پتانسیل بازدهی برتری تا پایان سال ندارد.
 
دیدگاه خوش‌بین‌ها: بورس در آستانه بازگشت به روزهای رونق

در نقطه مقابل، خوش‌بین‌ها بر این باورند که رشد اخیر بازار تنها آغاز یک دوره تازه از بازدهی سهام است. آنها معتقدند سایه جنگ و نااطمینانی‌های شدید سیاسی از سر کشور برداشته شده و رخدادهایی شبیه به درگیری ۱۲روزه که موجب ریزش شاخص شد، قابل تکرار نیست.
این گروه به تحولات مثبت در سیاست‌گذاری اقتصادی نیز اشاره می‌کنند. از نگاه آنان، دیدگاه غالب در وزارت اقتصاد و تیم اقتصادی دولت به سمت حذف رانت‌های ارزی و اصلاح نرخ‌های مبادله‌ای پیش می‌رود. در نتیجه، انتظار می‌رود شکاف میان دلار آزاد و نیمایی در ماه‌های آینده به کمتر از ۳۰ درصد برسد؛ عاملی که در صورت تحقق، می‌تواند به شفاف‌تر شدن عملکرد شرکت‌های صادرات‌محور و افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران منجر شود.
در بعد بین‌المللی نیز، تحلیلگران خوش‌بین استدلال می‌کنند که تمرکز دولت آمریکا بر فشار بر روسیه و مهار صادرات انرژی آن کشور خواهد بود و این موضوع به‌طور غیرمستقیم می‌تواند دست ایران و ونزوئلا را برای فروش نفت بازتر کند. بر این اساس، صادرات نفت ایران در سطح ۱.۵ میلیون بشکه در روز باقی خواهد ماند؛ سطحی که امکان تداوم جریان درآمد ارزی و حمایت از تراز تجاری کشور را فراهم می‌سازد.
به باور خوش‌بین‌ها، در چنین شرایطی، سطح ارزندگی بازار سهام می‌تواند مشابه دوره‌های پیشینِ کاهش رانت ارزی و تعدیل ریسک‌های سیاسی، ۱ تا ۲ واحد افزایش یابد. از منظر آنان، بورس تهران در حال حاضر در مقایسه با رقبایی همچون طلا، ارز و حتی بازار ملک، از منظر نسبت بازدهی به ریسک در جایگاه جذاب‌تری قرار دارد.
 
رفتار صنایع: فلزات، پتروشیمی‌ها و پالایشی‌ها در مرکز توجه

در میان صنایع، گروه فلزات اساسی و پتروشیمی همچنان محرک اصلی شاخص کل محسوب می‌شوند. انتظار برای فروش ارز در تالار مبادله‌ای دوم، بهبود قیمت‌های جهانی و اصلاح فرمول نرخ خوراک پتروشیمی این صنایع را بیش از سایر گروه‌ها مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار داده است. صنعت پالایشی نیز با تکیه بر انتظارات مربوط به افزایش حاشیه سود و بهبود کرک اسپرد توانسته سهم قابل‌توجهی از ارزش معاملات را به خود اختصاص دهد.

برش

بورس در تقاطع واقعیت و امید
بورس تهران در روزهای اخیر نشانه‌هایی از بازگشت رونق را بروز داده است، اما مسیر پیش ‌روی آن همچنان ابهام دارد. داده‌های معاملاتی از افزایش مشارکت سرمایه‌گذاران حقیقی و بهبود نقدشوندگی بازار حکایت دارند؛ اما هنوز رشد پایدار شاخص نیازمند اطمینان بیشتر نسبت به ثبات سیاست‌های اقتصادی و کاهش ریسک‌های سیاسی است.
اگرچه بدبین‌ها هشدار می‌دهند که ریسک‌های خارجی و فشارهای مالی می‌تواند فضای رشد را محدود کند، اما خوش‌بین‌ها امیدوارند که با کاهش فاصله نرخ‌های ارزی، ثبات صادرات نفت و بهبود فضای سیاسی، بورس بتواند در نیمه دوم سال بهترین عملکرد را در میان بازارهای دارایی از خود نشان دهد.
در نهایت، واقعیت این است که بازار سهام بیش از هر چیز به اعتماد و پیش‌بینی‌پذیری محیط کلان اقتصاد نیاز دارد. اگر سیاست‌گذار بتواند سیگنال‌های پایداری از ثبات نرخ ارز، سیاست‌های ارزی و مالی شفاف و دورنمای قابل اتکایی از تعاملات خارجی ارائه کند، مسیر رشد تدریجی بورس می‌تواند تداوم یابد. در غیر این صورت، نوسانات مقطعی شاخص همچنان چهره اصلی تالار شیشه‌ای باقی خواهد ماند.