شکل‌گیری نظام آموزشی غرب‌محور در ایران

گروه فرهنگی - ایران آنلاین: اساتیدی که تحصیلات خود را در اروپا گذرانده بودند، با خود نوعی نگاه خاص به هنر آوردند: نگاه علمی، پرسپکتیوی و تکنیکی که ریشه در رنسانس داشت. به‌تدریج، این نگاه به معیار «حرفه‌ای بودن» تبدیل شد. در برنامه‌های درسی، جای کمی برای هنر ایرانی و شرقی باقی ماند. تاریخ هنر، عملاً همان تاریخ هنر اروپا بود و واحدهای مربوط به خوشنویسی، نگارگری یا تذهیب، به حاشیه رانده شد. حتی در مباحثی چون ترکیب‌بندی و طراحی، اصولی تدریس می‌شد که بر مبنای منطق بصری غرب شکل گرفته بود، نه بر اساس نگرش شرقی که به فضا، زمان و حرکت نگاهی سیال و درونی دارد.

در سوی مقابل، هرگاه هنرمندان غربی به سراغ هنر شرق رفته‌اند، هدف‌شان اغلب «کشف» یا «مصرف» زیبایی شرقی بوده، نه درک فلسفه و اندیشه‌ پشت آن. شرق برای بسیاری از آنان صرفاً منبعی از رنگ، فرم و رمز بوده است. از شیفتگی امپرسیونیست‌ها به چاپ‌های ژاپنی گرفته تا استفاده‌ هنرمندان مدرن از خوشنویسی عربی یا نقوش ایرانی، همواره نوعی نگاه از بالا در کار بوده است: نگاه کسی که الهام می‌گیرد، بی‌آنکه خود را موظف بداند چیزی بیاموزد. به همین دلیل است که هنرمند غربی حتی با آشنایی سطحی از عناصر شرقی می‌تواند در عرصه‌ بین‌المللی موفق باشد، اما هنرمند شرقی باید زبان تصویری و نظری غرب را کاملاً بیاموزد تا اثرش «قابل‌فهم» تلقی شود. این تفاوت، نشانه‌ نابرابری موقعیت فرهنگی است، نه برتری ذاتی یکی بر دیگری.

* متن کامل این مطلب را اینجا بخوانید.