محمدرضا شجریان؛ معلمی معنوی برای نسل‌ها

گروه فرهنگ - ایران آنلاین: روزنامه نگار موسیقی افزود: در صدای او، مردم نه فقط زیبایی موسیقی، بلکه شکوه زبان فارسی، مفهوم آزادی درونی و معنویت شرقی را می‌شنیدند. 

همین محبوبیت عظیم، برای بسیاری از هم‌صنفانش قابل هضم نبود. برخی از آنان، به‌جای یادگیری از مسیر او، به انتقادهای بی‌پایه روی آوردند: ازجمله اینکه شجریان از رانت بهره گرفته تا اریکه‌دار شود و خواننده‌های بزرگ را خانه‌نشین کند! اما واقعیت این بود که شجریان از یک مرحله‌ صرفاً هنری عبور کرده و به مرحله‌ فرهنگی و ملی رسیده بود. او نه فقط در کنسرت‌هایش، بلکه در رفتار شخصی‌اش نیز نوعی وقار و نجابت داشت که به‌شدت در تضاد با فضای حسادت‌آمیز پیرامونش بود. 

او هیچ‌گاه در برابر تهمت‌ها واکنش تند نشان نداد، بلکه با سکوت و کار بیشتر پاسخ گفت. همین سکوت، در گذر زمان، به احترام و عظمت او افزود.

ضرورت پالایش فرهنگی در هنر ایران

حسادت در موسیقی ایرانی صرفاً مسأله‌ای اخلاقی نیست؛ نشانه‌ای است از بحران عمیق‌تر فرهنگی و نهادی. تا زمانی که ساختار موسیقی کشور مبتنی بر رقابت ناسالم، عدم شفافیت و بی‌اعتمادی باشد، استعدادها به‌جای هم‌افزایی، یکدیگر را فرسوده خواهند کرد.  

در این میان، الگوهایی چون محمدرضا شجریان اهمیت ویژه‌ای دارند؛ نه فقط به‌خاطر نبوغ هنری‌شان، بلکه برای اخلاق حرفه‌ای و انسانی‌شان. اگر هنرمندان جوان امروز بخواهند از او درسی بگیرند، آن درس نه صرفاً در نحوه‌ اجرای ردیف‌ها و آواز و تحریر، بلکه در منش و تفکر اوست: اینکه هنر باید مایه‌ تعالی روح باشد، نه میدان رقابت بیمارگونه. شاید روزی برسد که موسیقی ایرانی، به‌جای میدان حسادت، به باغ دوستی بدل شود؛ جایی که هنرمندان، نه در برابر هم، بلکه در کنار هم بایستند. آن روز، صدای موسیقی ایران از هر زمان دیگری زیباتر و انسانی‌تر خواهد بود.

اخلاق هنرمندانه در برابر حسادت

در مقابل این فضای بیمار، شجریان و معدودی از هنرمندان همچون حسین علیزاده، نشان دادند که می‌توان مسیر دیگری را برگزید. اخلاق هنرمندانه‌ او بر چند اصل استوار بود:

کار مداوم و یادگیری پیوسته
شجریان تا پایان عمر در حال تجربه و آموزش بود؛ از خوشنویسی و سازسازی گرفته تا تمرین صداسازی. او هیچ‌گاه خود را کامل ندانست. 

احترام به پیشینیان
هرگز نام اساتیدش را فراموش نکرد و از آنها با فروتنی یاد می‌کرد. این رفتار، نشانه‌ بلوغ اخلاقی او بود.

حفظ شأن و وقار در برابر تخریب
هرگز در فضای جنجال‌آمیز فرو نرفت. به‌جای پاسخ به تهمت، با خلق اثر تازه پاسخ داد.

* متن کامل این مطلب را اینجا بخوانید.