رقابت واقعی در سرویس‌دهی است نه در ایجاد زیرساخت

میترا جلیلی_ دبیر گروه علم و فناوری: هماهنگی و تطبیق با تغییرات جهانی، یک ضرورت است که مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری هم بر آن تأکید جدی دارد. رئیس‌جمهوری در کنفرانس ملی مخابرات (۴ و۵ آبان‌ماه) که آغازگر اجرای رسمی جایگزینی کابل‌های مسی با فیبر نوری بود، با بیان اینکه اکنون دنیا با سرعت نور حرکت می‌کند و ما باید به برنامه‌های خود سرعت بخشیم، یادآور شد:«باید برای پیشرفت‌های جهانی در آینده آماده باشیم و راهی برای تطبیق با آن در نظر بگیریم.‌ گذار از کابل مسی به فیبر نوری، یکی از پروژه‌های ملی عظیم است که در دولت چهاردهم کلید خورده و قرار است مردم، اینترنت باکیفیت و خدمات پایدار آن را به صورت ملموس حس کنند. درباره جزئیات پروژه «مهاجرت از کابل مسی به فیبر نوری»، تأمین مالی، تأثیر تحریم‌ها، نقش شرکت‌های دانش‌بنیان، برنامه‌های توسعه هوش مصنوعی و چشم‌انداز اتصال کامل کشور به فیبر نوری، با مهندس «محمد جعفرپور»، مدیرعامل و عضو هیأت‌مدیره شرکت مخابرات ایران به گفت‌و‌گو نشستیم تا تصویری روشن از مسیر تحول دیجیتال در کشور ارائه شود. این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید.

حدود ۱۰ سال از آغاز اجرای طرح فیبر نوری در کشور می‌گذرد اما همچنان ما در اوایل این مسیر هستیم. کما اینکه مدت‌ها تنها ۳۸۰ هزار اتصال فعال وجود داشت، چرا این پروژه مهم به کندی پیش رفته است؟ اصولاً و چگونه پروژه ملی «برگردان فیبر نوری» شکل گرفت؟
در تغییر تکنولوژی، وجود یک طرح کلان و جامع ضروری است و البته جامعه نیز باید برای پذیرش آن آماده باشد. پیش از این، اتصال فیبر نوری تنها بر اساس تقاضای مشترک و در قالب On Demand انجام می‌شد. به عبارتی فقط تقاضا‌محور بود، اما حسب ضرورت و تحولات این فناوری در دنیا، از ابتدای دولت چهاردهم رویکردی تهاجمی اتخاذ کردیم و از آبان‌ماه ۱۴۰۳ تا پایان سال، همین روند را با سرعت بیشتری ادامه دادیم. هرچند تعداد اتصالات رشد داشت اما همچنان پاسخگوی فیبر مورد نیاز در کشور نبود.
در نهایت با بررسی تجربه کشورهای اروپایی، آسیایی و برخی کشورهای موفق منطقه، به این نتیجه رسیدیم که تغییر تکنولوژی باید به‌ صورت مهاجرت انجام شود. برنامه‌ریزی‌های اولیه از ابتدای سال ‌جاری با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، بویژه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی انجام شد و سرانجام پروژه ملی «مهاجرت از کابل مسی به فیبر نوری» در کنفرانس ملی مخابرات با حضور رئیس‌جمهوری رسماً کلید خورد.

شما بهتر از من می‌دانید که سرمایه‌گذاری در این پروژه عظیم و مشخصاً سرمایه‌گذاری خارجی چه نقش کلیدی و مهمی دارد. برای تأمین مالی آن چه برنامه‌ای دارید؛ اصولاً آیا ورود سرمایه‌گذار خارجی ممکن است؟
بله. برای دسترسی ۲۷ میلیون خانوار و کسب‌وکار به فیبر نوری در قالب پروژه ملی «مهاجرت از کابل مسی به فیبر نوری»، حدود ۵ میلیارد دلار سرمایه نیاز است. بخشی از این منابع از طریق آزادسازی دارایی‌های باارزشی مانند کابل‌های مسی و مراکز مخابراتی قدیمی در طول مهاجرت تأمین می‌شود. در واقع این منابع با جایگزینی کابل‌های مسی در کشور با فیبر نوری آزاد می‌شوند. با این حال این منابع به ‌تنهایی کافی نیست. خوشبختانه استقبال مناسب از این پروژه ملی باعث شده است که بتوانیم بخشی از سرمایه مورد نیاز را از طریق مشارکت و سرمایه‌گذاری داخلی جذب کنیم. در حوزه سرمایه‌گذاری خارجی، شرایط سیاسی منطقه و جنگ تحمیلی ۱۲روزه اخیر، کار را دشوار کرده اما معتقدم با توجه به جذابیت پروژه، ورود سرمایه‌گذار خارجی در ادامه مسیر رخ خواهد داد. هم‌اکنون نیز در حال مذاکره جدی با یک سرمایه‌گذار خارجی برای مشارکت، ایجاد خط تولید و سرمایه‌گذاری هستیم.

 ولی ما تحت تحریم هستیم و ناگفته پیداست که اسنپ‌بک و مسائلی از این دست حکم سرعت‌گیر برای ورود سرمایه خارجی دارند؟
تأثیرگذاری وجود دارد اما مدیریت شده است. حدود ۷۰ درصد تجهیزات مورد نیاز پروژه ملی «مهاجرت از کابل مسی به فیبر نوری»، تولید داخل است و تنها ۳۰ درصد شامل تجهیزات خاصی مانند چیپ‌ست‌ها از خارج وارد می‌شود. حتی تلاش داریم سهم تولیدات داخلی را در این پروژه بالا ببریم و هدفگذاری ما این است که سهم تولید داخلی را تا ۸۵ درصد افزایش دهیم. بنابراین وابستگی ما به واردات بسیار محدود شده و اثر تحریم‌ها به حداقل رسیده است.

پس از تکمیل مهاجرت از کابل مسی به فیبر نوری، کاربر نهایی چه تغییری را لمس خواهد کرد؟
بر بستر کابل مسی حداکثر سرعت قابل ارائه ۱۶ مگابیت بر ثانیه است و بسیاری مناطق حتی همین سرعت را نیز دریافت نمی‌کنند. اما امروز اغلب سرویس‌ها ویدیومحور شده‌اند و در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی، آموزش هوشمند، اینترنت اشیا، پزشکی از راه دور، خانه و شهر هوشمند نیازمند سرعت‌های بسیار بالاتر هستیم. این درحالی است که در اینترنت فیبر نوری، سرعت اسمی هزار مگابیت بر ثانیه (یک گیگابیت بر ثانیه) را داریم که این رقم حدود ۷۰ تا ۸۰ برابر سریع‌تر از اینترنت ADSL است.
نگاهی به همین امر نشان می‌دهد با اجرای پروژه، کاربران یک جهش واقعی در کیفیت سرویس، سرعت دانلود، آپلود، تماس تصویری و… احساس خواهند کرد. همچنین با توسعه شبکه انتقال شهری و استانی، تلاش داریم تجربه‌ای یکسان و باکیفیت برای تمام نقاط کشور فراهم شود که خود زمینه‌ساز ایجاد عدالت ارتباطی خواهد شد. از سوی دیگر باید گفت مهاجرت به فیبر نوری تنها محدود به اینترنت پرسرعت نیست؛ این تحول زیرساختی، منجر به توسعه کسب‌وکارهای دیجیتال، ایجاد اشتغال، افزایش امنیت و ارائه سرویس‌های ویژه صنعتی بویژه در شهرک‌های صنعتی نیز خواهد شد.
 
همه ما انتظار داریم اجرای پروژه فیبر نوری به بهبود کیفیت خدمات شود و این خدمات در زندگی روزمره ما کاملاً محسوس باشد.
قطعاً. برای ارائه سرویس دیجیتال، دو عامل سرعت ارتباط کاربران و سرعت و ظرفیت سرورهای سرویس‌دهنده مهم است. در حالی که سرعت ارتباط از طریق فیبر نوری به ‌طور چشمگیر افزایش می‌یابد، بسیاری از دستگاه‌های دولتی و عمومی نیز به سمت ارتقای سرورها و ظرفیت‌ زیرساخت‌های دیجیتال حرکت کرده‌اند. ترکیب این دو عامل تجربه‌ای یکپارچه و مطلوب برای مردم ایجاد خواهد کرد.

البته گفته می‌شود اینترنت فیبر نوری به‌مراتب گران‌تر از اینترنت فعلی است که البته همین نرخ فعلی نیز چندان ارزان نیست.
خیر. تعرفه اینترنت تغییر نکرده است. تنها به دلیل کیفیت بالا و راحتی استفاده، ممکن است کاربران مصرف بیشتری داشته باشند و این افزایش مصرف باعث احساس افزایش هزینه شود. اما مشتری می‌تواند مصرف و هزینه را مدیریت کند تا هزینه او بیشتر نشود.
 
حتماً به خاطر دارید که پیش‌تر اعلام کرده‌اید ایران ارزان‌ترین اینترنت دنیا را دارد.
در شرکت مخابرات ایران فعلاً برنامه‌ای برای افزایش قیمت نداریم و تمرکز ما توسعه سرویس‌های جدید است. اما یک اصل اقتصادی وجود دارد که گریزی از آن نیست: اگر قیمت تمام‌شده خدمات بالاتر از قیمت فروش باشد، در بلندمدت کیفیت این خدمات کاهش می‌یابد یا ارائه خدمات متوقف می‌شود. هرچند امروز صنعت آی سی تی(ICT) به دلیل افزایش نرخ ارز، تجهیزات و هزینه‌های پرسنلی تحت فشار است، اما ما تا حد امکان از افزایش تعرفه اجتناب کرده‌ایم.
 
مخابرات ایران اعلام کرده از اپراتور تلکام به اپراتور سرویس حرکت می‌کند چراکه محور اصلی آینده، هوش مصنوعی است. خوانندگان ما خیلی مشتاقند در جریان قرار بگیرند که تاکنون چه اقداماتی در این مسیر انجام شده؟
در دی‌ماه ۱۴۰۳، سرویس ابر ما (CloudMA) را با دو رویکرد B۲B (ارائه خدمات به مشترکین نهایی) و B۲C (ارائه سرویس به بیزینس‌ها) راه‌اندازی کردیم. با توجه به موقعیت شرکت مخابرات، بخش B۲B را تقویت کرده‌ایم و اکنون بخش زیادی از کاربران صنعتی و دولتی از این ابر استفاده می‌کنند.
علاوه بر این، در کنار توسعه فیبر نوری، سرویس‌های جدید مبتنی بر اینترنت اشیا(IOT) و هوش مصنوعی را برای منازل و کسب‌وکارها ارائه خواهیم کرد. همچنین مسیر ما در توسعه اقتصاد دیجیتال ادامه دارد و طی ماه‌های آینده، شاهد افتتاح سرویس‌های جدید خواهید بود. قول می‌دهم تا پایان دولت چهاردهم، تحول جدی در ارائه خدمات دیجیتال رقم بخورد. درواقع ما با توسعه مشارکت‌ها سعی می‌کنیم اپراتور سرویس واقعی باشیم.
 
پروژه فیبر نوری چقدر اشتغال ایجاد می‌کند؟ و آیا  جایگزینی فیبر نوری تغییری در کیفیت مکالمات تلفن ثابت هم ایجاد می‌کند؟
به ازای هر یک میلیون اتصال فیبر نوری، حدود ۴۰ هزار شغل شامل ۱۰ هزار شغل مستقیم و ۳۰ هزار شغل غیرمستقیم ایجاد می‌شود. البته اشتغال‌زایی گسترده‌تر از این است و قابل تعیین به‌صورت عدد دقیق نیست. چرا که توسعه اینترنت پرسرعت همه ارکان اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی ازجمله کسب و کارهای اینترنتی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
 ضمن اینکه با جایگزینی کابل مسی، مشکل سرقت کابل و قطع ارتباط برطرف می‌شود و دیگر کاربران با قطعی ناشی از سرقت کابل مواجه نمی‌شوند. همچنین کیفیت صوت تماس‌ها افزایشی چشمگیر می‌یابد. مکالمات درون شبکه برای مشترکان فیبر نوری هم به مدت یک سال رایگان است و بر بستر فیبر نوری، سرویس‌های جدید صوتی نیز ارائه خواهد شد.
 
با وجود تأکید وزارت ارتباطات بر رقابت در کنفرانس ملی مخابرات هنوز که هنوز است برخی اپراتورهای کوچک از انحصار مخابرات گلایه دارند و می‌گویند از مداخلات فراوان مخابرات مستأصل شده‌ایم. پاسخ شما چیست؟
به هیچ‌وجه به انحصار اعتقاد نداریم. رقابت واقعی در ارائه سرویس است، نه در ایجاد زیرساخت. براساس مصوبه وزارت ارتباطات، باید ۳۰ درصد ظرفیت فیبر نوری را با سایر اپراتورها به اشتراک بگذاریم. اگر مشارکت خوبی شکل بگیرد، آمادگی داریم که بیش از این مقدار را هم در اختیار اپراتورها قرار دهیم. در سراسر دنیا هم ایجاد زیرساخت بر عهده یک یا دو اپراتور ملی است و نمی‌توان توسعه کشور را فدای نگرانی اپراتورهای کوچک کرد. علاوه بر این اپراتورهای کوچک بی‌شک برای توسعه، نیازمند مشوق‌های دولتی هستند.

ظاهراً اعتبارات صندوق توسعه فیبر نوری منبعی در اختیار است که دست شما را در اجرای پروژه باز می گذارد؛ اگر مشکلی در این زمینه ایجاد شود، از چه محلی استفاده می‌کنید؟
ما از هر منبعی که به توسعه سریع‌تر پروژه کمک کند استفاده خواهیم کرد و صندوق توسعه فیبر نوری نیز یکی از این منابع است. اما حتی اگر مشکلی برای صندوق ایجاد شود، پروژه را متوقف نخواهیم کرد.
 
 آماری هم از میزان اتصال فیبر نوری در منطقه دارید؟
اگرچه آمار دقیق جهانی وجود ندارد اما معمولاً کشورهای توسعه‌یافته دارای نرخ نفوذ بالاتر فیبر نوری هستند. برای مثال، امارات بالای ۹۰ درصد اتصال فیبر نوری دارد، در حالی که میزان پیشرفت این پروژه در کشورهایی مانند ترکمنستان تقریباً صفر درصد است.
 
نکته دیگری که برای بسیاری از شهروندان جای سؤال است اینکه در شرایط سخت اقتصادی، هزینه‌ای هم جهت تهیه مودم متناسب با فیبر نوری به آنها تحمیل خواهید کرد.
هیچ کاربری را مجبور به خرید مودم از مخابرات نکرده‌ایم اما با توجه به اینکه برای دریافت بهترین خدمات، کاربران باید مودم‌های باکیفیت و با استاندارد مشخص مورد استفاده قرار دهند، به کاربران هنگام ثبت‌نام فهرستی از مودم‌ها ارائه می‌شود که از میان آنها انتخاب کنند. کاربر در طول استفاده از این مودم‌ها اگر با مشکلی مواجه شود، نیازی به مراجعه به مخابرات ندارد و می‌توان رفع خرابی، تنظیم یا جابه جایی آن را از داخل سیستم و با سرویس بومی از راه دوری که در حال راه‌اندازی است، انجام داد. گاه مشترک با خرید مودم‌های فیک یا دست دوم به جای سرعت ۷۰۰ مگابیت بر ثانیه، سرعت ۷۰ مگابیت را دریافت می‌کند و از سرعت کم شکایت دارد. به همین دلیل تلاش داریم تنها مودم‌های باکیفیت و استاندارد بتوانند در شبکه ما متصل شوند و برنامه‌ریزی اولیه هم انجام شده است.
 
چقدر از توان تولیدکنندگان داخلی، دانش‌بنیان‌ها و استارتاپ‌ها در زمینه مودم‌ها یا فیبر نوری و سایر تجهیزات مورد نیاز در پروژه برگردان بهره گرفته شده است؟
رویکرد ما در اجرای این پروژه، استفاده از حداکثر ظرفیت بوده است. هم در حوزه سخت‌افزار و مودم و هم در حوزه نرم‌افزار، دانش‌بنیان‌ها مشغولند. در حوزه پشتیبانی و نگهداری شبکه فیبر نوری و خدمات پس از فروش هم به همت یک شرکت دانش‌بنیان، یک سامانه مناسب ایرانی داریم.
در این مسیر از دستیار هوش مصنوعی تولید شده توسط دانش‌بنیان‌ها استفاده می‌کنیم و پاسخگویی، مبتنی بر هوش مصنوعی خواهد بود. درمجموع باید گفت که تولیدکننده مودم و تجهیزات انتقال و.. همه در این پروژه درگیر هستند.

برنامه‌ریزی شما برای اتصال کامل شهرها به فیبر نوری چیست؟ کدام شهرها یا استان‌ها در این زمینه در اولویت هستند؟
تا شهریورماه سال آینده منازل مراکز ۳۱ استان به فیبر نوری مجهز می‌شوند با توجه به اینکه ۵۰درصد جمعیت کشوردر مراکز استان سکونت دارند جمعیت مناسبی تحت پوشش قرار خواهند گرفت. همچنین درنظر داریم که تا پایان دولت چهاردهم، ۶۰درصد پوشش جمعیتی کشور به فیبر نوری متصل شوند.
از استان‌های پیشرو در زمینه اتصال به فیبر نوری هم می‌توان به خراسان رضوی اشاره کرد ولی رقابتی جدی بین مراکز استان شکل گرفته تا خود را به عنوان اولین شهر کاملاً فیبر نوری معرفی کنند. درحال حاضر شهرهای اهواز، خرم آباد، اراک و بجنورد هم در حال تلاشند تا این عنوان را کسب کنند که بی‌شک برای مردم شیرین خواهد بود.

بــــرش

برنامه شما در شرکت ملی مخابرات برای اتصال مدارس به فیبر نوری و تحقق عدالت آموزشی چیست؟
اتصال مدارس به فیبر نوری یکی از محورهای جدی برنامه‌های ماست. در این زمینه توافقات خوبی با وزارت آموزش و پرورش انجام شده و به‌زودی اخبار خوشی اعلام خواهد شد. هدف ما فقط رساندن اینترنت پرسرعت به مدارس نیست؛ بلکه ایجاد بستر ارائه سرویس‌های آموزشی برابر برای همه دانش‌آموزان است تا عدالت آموزشی در عمل محقق شود.
در همین راستا و در ادامه رویکرد دولت، رئیس‌جمهوری نیز بر ضرورت توسعه زیرساخت‌های ارتباطی به‌عنوان پایه‌ای برای عدالت آموزشی تأکید کرده و معتقد است که دستیابی به آینده‌ای روشن با وحدت، انسجام و آمادگی برای تغییر ممکن می‌شود. بر همین مبنا، اتصال مدارس به فیبر نوری نه‌تنها یک پروژه فنی، بلکه گامی مهم برای برابر شدن سطح آموزش در مناطق برخوردار و کمتر برخوردار است. به نظر ما تغییرات و کاربردها در این حوزه بسیار زیاد است که به تدریج توسط آموزش و پرورش با بهره‌گیری از زیرساخت‌های ارتباطی اعمال می‌شود.