گزارش میدانی «ایران» از نمایشگاه ملی «توانمندی‌های دانش‌بنیان اقتصاد دریامحور»
دانش بنیان‌ها به‌دنبال ظرفیت‌های اقتصادی دریا
ایران با برخورداری از بیش از ۵۸۰۰ کیلومتر ساحل و دسترسی همزمان به خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر، یکی از بزرگ‌ترین ظرفیت‌های اقتصاد دریا را در منطقه دارد. اما با وجود همه این توانمندی‌ها، سهم اقتصاد دریامحور بدون بخش نفت، کمتر از یک درصد تولید ناخالص داخلی است؛ موضوعی که در نمایشگاه ملی «توانمندی‌های دانش‌بنیان اقتصاد دریامحور» مورد توجه قرار گرفت و حدود ۱۰۰ شرکت دانش بنیان که محصولاتشان به مرحله تجاری‌سازی رسیده، آمدند تا نشان دهند با توجه به این ظرفیت‌ها و توانمندی‌ها، می‌توان اقتصــــاد «دریا‌محـور» را جایگـزیــن اقتصاد نفتـی کرد. کارشناسان هم این رویداد را یکی از مهم‌ترین گام‌های اجرایی برای تحقق سیاست‌های کلان اقتصاد دریامحور و حرکت کشور از اقتصاد نفت پایه به اقتصاد دانش‌بنیان می‌دانند.
میترا جلیلی_ دبیر گروه علم و فناوری: در این نمایشگاه دو روزه که با حمایت معاونت علمی ریاست جمهوری روز سه‌شنبه و چهارشنبه، ۲۷ و ۲۸ آبان برگزار شد، دانش‌بنیان‌های فعال در این حوزه از گوشه و کنار کشور گرد هم جمع شدند تا با ارائه محصولات تجاری خود، نه محصولات آزمایشگاهی و در مرحله آزمون و خطا، بخشی از توانمندی‌هایشان را به نمایش بگذارند؛ محصولاتی در بخش‌های سامانه‌های مدیریت هوشمند بنادر، تجهیزات ناوبری، پرورش ماهی در قفس، سیستم‌های پایش آلودگی دریا و... که هر یک، می‌توانند سهم اقتصاد دریا را از تولید ناخالص داخلی افزایش دهند.
اعتمادسازی خواسته اصلی دانش بنیان ها
با قدم زدن در نمایشگاه و گپی کوتاه با هر یک از غرفه‌داران حاضر در این نمایشگاه، یک موضوع، فصل مشترک درخواست‌های همه این جوانان نخبه بود؛ اعتمادسازی. بیشتر فعالان دانش‌بنیان این عرصه، دلیل حضور خود را در نمایشگاه، رفع موانع و چالش‌هایی آزاردهنده دانستند که با کمی همدلی و وفاق، می‌توان آنها را برطرف کرد. به اعتقاد این جوانان نخبه، معرفی این توانمندی‌ها به بخش‌های مختلف حاکمیت، می‌تواند زمینه‌ساز اعتمادسازی نسبت به محصولات آنها شود و علاوه بر آن، حمایت‌های مادی و معنوی دستگاه‌ها را نیز به سمت دانش‌بنیان‌های فعال در حوزه اقتصاد دریا سوق دهد.
سامانه‌های ناوبری دریایی بومی
یکی از فعالان دانش‌بنیان دریا، «مرتضی هادی‌زاده» است. او که در بحث رادارهای ساحلی و شناوری فعالیت می‌کند، به «ایران» می‌گوید:«سامانه‌های ناوبری موجود در کشور همگی قدیمی هستند و با توجه به تحریم‌ها، سرویس و پشتیبانی مناسبی ارائه نمی‌شود و وقتی هم پای تعویض قطعات به میان می‌آید، تازه دردسرها آغاز می‌شود. با توجه به مرز آبی طولانی کشور و حیاتی بودن این سامانه‌ها برای ناوبری و راهبری کشتی‌ها و شناورها، تصمیم گرفتیم بومی‌سازی این سامانه را آغاز کنیم.» او در ادامه توضیح می‌دهد:«رادارهای سامانه VTS، هم در کشتی‌ها و شناورها و هم در خطوط ساحلی نصب می‌شوند تا بتوان به سرعت از نزدیک شدن شناورها مطلع شد. VTS، شناورها را در مسیر، شناسایی و به مرکز کنترل اعلام می‌کند و در صورت وجود احتمال تصادف کشتی‌ها، آلارم می‌دهد و راه را برای شناورها ایمن می‌کند.» این فعال دانش‌بنیان می‌افزاید:«در حال حاضر طی همکاری با سازمان بنادر و کشتیرانی، این سامانه در بندر امیرآباد، چابهار و شهید رجایی جایگزین سامانه‌های قدیمی شده است. این سامانه که به طور کامل طراحی مجدد و بومی‌سازی شده، به شرط اعتمادسازی، می‌تواند تا ۲میلیون دلار از خروج ارز جلوگیری کند.» او با گلایه از اینکه مقاومت‌هایی در برابر خرید این سامانه وجود دارد، می‌گوید:«اگر سازمان‌های دولتی ملزم شوند محصولات «تولید بار اول» مانند این سامانه را تست کنند، این اعتمادسازی شکل می‌گیرد. علاوه بر این، با توجه به اینکه به دلیل محدودیت‌ها، نمونه‌های خارجی این سامانه به صورت قاچاق به کشور وارد می‌شود، نگرانی‌هایی هم درباره امنیت سایبری آنها وجود دارد.»
سیستم روباتیک زیر آب
یکی دیگر از محصولات ارائه شده در این رویداد، شناورهای بدون سرنشین و مجهز به سیستم بینایی ماشین (MachineVision) است که بر اساس هوش مصنوعی و یادگیری عمیق (Deep Learning) کار می‌کند. «میثم رادمنش»، از فعالان این شرکت دانش‌بنیان می‌گوید:«در واقع ما با شناور و روبات‌های زیر آب و یک مجموعه سخت‌افزار و نرم‌افزار در کنار یکدیگر می‌توانیم عکس‌های اعماق دریا را شفاف‌تر کنیم.» او درباره اهمیت این محصول توضیح می‌دهد:«گاه هنگام عکاسی از لوله‌های نفتی تا عمق ۱۵۰ متری آب، به دلیل کدر بودن و عدم شفافیت تصویر، داده‌هایی ناقص کسب می‌شود ولی ما با کمک فناوری بینایی ماشین، آن را پردازش می‌کنیم تا تصویر مناسبی به اپراتور ارائه شود. همچنین علاوه بر تصویر باکیفیت، می‌توانیم با فیلمبرداری، یک نقشه سه‌بعدی از منطقه ایجاد کنیم که برای صنایعی همچون نفت و گاز، صیادی، آبزی‌پروری و حتی کابل‌های زیردریایی اینترنت هم کارآیی دارد.»
به گفته رادمنش، از آنجا که این سیستم به هوش مصنوعی مجهز است، هر چه بیشتر کار کند، یادگیری آن افزایش می‌یابد و در حالی که اکنون می‌تواند انسان، قایق یا ماهی را با کمک دوربین حرارتی تشخیص دهد، در آینده حتی موفق به تشخیص انواع ماهی‌ها خواهد شد. از آنجا که این شناور با انرژی خورشیدی کار می‌کند، می‌توان آن را دوستدار محیط‌زیست هم دانست. او با اشاره به اینکه تنها ۳ شرکت آمریکایی و آلمانی در جهان در زمینه نقشه‌برداری با دوربین‌های سه‌بعدی فعالیت دارند، می‌افزاید: «ما چهارمین شرکت فعال جهان در این بخش هستیم و البته نمونه بومی و داخلی قیمتی بسیار پایین‌تر دارد، بنابراین می‌توانیم به سازمان‌هایی مانند پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی، صیادان، صنایع نفت و گاز و... خدمات ارائه دهیم.»
شناور ساحلی نقشه‌بردار
«سید محمد طیبی»، مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان فعال در زمینه خدمات فراساحلی هم به «ایران» می‌گوید:«این شرکت با تولید شناور ساحلی بدون سرنشین ویژه نقشه‌برداری، موفق شده است در آب‌های راکد که تلاطم چندانی ندارند و محصور هستند به جمع‌آوری دیتا بپردازد.» به گفته او، این شناور ۱.۵ در ۹۰ سانتی‌متری با وزن ۳۰ کیلوگرم، دارای چندین سنسور مختلف است و با توجه به بومی‌سازی آن، می‌توان بسته به نیاز، تعداد و نوع سنسورهای آن را تغییر داد تا کارآمدتر شود.» طیبی با اشاره به اینکه از این شناور کوچک روباتیک می‌توان در مواردی مانند اندازه‌گیری حجم آب سد و همچنین پایش کیفی آب بهره گرفت، می‌افزاید:«می‌توان با تعیین میزان رسوب در نزدیکی اسکله‌ها، از به گل نشستن کشتی‌ها، قایق‌های تندرو و شناورها جلوگیری کرد. در این شناور، همه سنسورها از جمله عمق‌سنج، جی‌پی‌اس و... روی یک سیستم روباتیک نصب می‌شوند. شناور با حرکت روی آب، داده‌ها را به صورت آنلاین ارسال می‌کند و اپراتور می‌تواند در لحظه، دیتا را ببیند.» طیبی با اشاره به اینکه نمونه خارجی حدود دو برابر نمونه داخلی قیمت دارد، می‌افزاید:«با استفاده از این محصول در بازرسی از یک محیط مسموم یا آتش‌سوزی، می‌توان عملاً خطر را از کارکنان دور کرد.» او با اشاره به اینکه نمونه‌های جدید این شناور خودران، هوشمندتر شده‌اند و یادگیری آنها در لحظه است، از استفاده از هوش مصنوعی در نمونه‌های بعدی این محصول خبر می‌دهد. طیبی هم از سازمان بنادر و کشتیرانی، مؤسسه تحقیقات آب و همچنین آب‌های منطقه‌ای به‌عنوان بهره‌برداران این محصول یاد می‌کند و البته خواستار اعتمادسازی بیشتر است.
از شبیه‌ساز آموزشی تا اینترفیس دریایی
یکی دیگر از بخش‌های جالب نمایشگاه، تولید شبیه‌سازهای نرم‌افزار آموزشی فرماندهی کشتی و شبیه‌ساز واحد کنترل الکترونیکی خودرو است که در مراکز فنی حرفه‌ای کشور از آن استفاده می‌شود. کاظم علیپور، از فعالان این شرکت دانش‌بنیان مستقر در پارک فناوری پردیس به‌عنوان عضو بزرگ‌ترین پارک علم و فناوری خاورمیانه می‌گوید:«این شبیه‌ساز مجهز به چند نرم‌افزار، سخت‌افزار، کابین کامل کشتی با تمام تجهیزات کمک‌ناوبری و... است و بعد از ۱۰سال کار و تحقیقات و کدنویسی، موفق شدیم کار را به نتیجه برسانیم.» او می‌افزاید:«محصول ما کاملاً ایرانی و بومی است و بزرگ‌ترین خواسته ما رفع موانع موجود برای استفاده دستگاه‌های دولتی از این نرم‌افزارهاست.»
«محمدصادق زیارتی» مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان مستقر در پارک علم و فناوری خلیج فارس بوشهر هم با ۶ محصول اصلی مورد نیاز کشتی‌ها به صورت یکپارچه، به این رویداد آمده است. او در این‌باره توضیح می‌دهد:«ما دانش‌بنیان سطح یک در حوزه طراحی و تولید تجهیزات کمک‌ناوبری دریایی هستیم که برای هدایت کشتی‌ها و شناورها از انواع دیتاهای کسب شده توسط آنها استفاده می‌شود.» او سامانه اینترفیس دریایی را یک هاب می‌داند که دیتاهای همه سامانه‌های فعال بر شناور را به هم وصل می‌کند. از سنسورهای این سامانه می‌توان به قطب‌نما، سامانه ایستگاه هواشناسی و سامانه عمق‌سنج برای پهلو گرفتن کم‌خطر شناورها اشاره کرد.
انتهای پیام/