افت خفیف بورس؛ آغاز ریزش یا اصلاح؟

حبیب آرین، گروه بورس:  نقطه اوج این حرکت مثبت در روز سه‌شنبه رقم خورد؛ زمانی که شاخص کل با عبور از سطح ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار واحد، سقف تاریخی جدیدی ساخت و امیدها را برای ادامه مسیر صعودی تقویت کرد. با این حال، بازار در روز چهارشنبه ۵ آذر با فشار فروش روبه‌رو شد و شاخص کل حدود ۲۱ هزار واحد عقب‌نشینی کرد و سقف تازه فتح‌شده را از دست داد. این اصلاح کوتاه‌مدت باعث شد بار دیگر سؤال مهمی در ذهن سهامداران شکل بگیرد: آیا این بازگشت نشان‌دهنده توقف روند صعودی بازار است یا تنها یک وقفه کوتاه‌مدت در مسیر رشد محسوب می‌شود؟
برای پاسخ به این پرسش باید مجموعه‌ عواملی را در نظر گرفت که طی هفته‌های اخیر بر رفتار بازار اثرگذار بوده‌اند. یکی از مهم‌ترین نشانه‌های وضعیت بورس، روند ارزش معاملات است. طی هفته گذشته ارزش معاملات خرد در تمامی روزها زیر ۱۰ همت باقی ماند که بیانگر احتیاط و تردید سرمایه‌گذاران بود. اما از ابتدای این هفته جریان نقدینگی  بازار تقویت شد و ارزش معاملات رشدی محسوس پیدا کرد. از روز یکشنبه ارزش معاملات به بالای ۱۰ همت رسید و در نهایت روز گذشته چهارشنبه به حدود ۱۳ همت صعود کرد. این افزایش قابل توجه نشان می‌دهد که افت قیمت دیروز ناشی از خروج پول هوشمند از بازار نبوده و همچنان بخش مهمی از سهامداران ترجیح می‌دهند در بازار باقی بمانند یا حتی در قیمت‌های اصلاح‌شده خرید کنند. در نتیجه، نقدینگی موجود در بازار همچنان پشتیبان روند کلی بورس است، حتی اگر نوسانات  رخ دهد.
 
محرک‌های رشد همچنان پابرجاست
همایون دارابی، کارشناس بازار سرمایه، معتقد است رشد اخیر بورس حاصل تجمع چند عامل بنیادی بوده است؛ از جمله آرامش نسبی فضای سیاسی، افزایش نرخ دلار، انتشار به‌موقع اخبار اقتصادی و تصمیماتی همچون کنار گذاشتن قیمت‌گذاری دستوری در صنعت خودرو، اعمال معافیت مالیاتی برای اوره و محصولات صادراتی و نیز اصلاح قیمت شیر. از نگاه دارابی تداوم ثبات سیاسی می‌تواند اثر این محرک‌ها را تقویت کند و بازار را در وضعیتی باثبات نگه دارد. او با این حال به مسأله مهم نرخ بهره اشاره می‌کند؛ نرخی که طی ماه گذشته حدود یک درصد رشد کرده و در صورتی که از کنترل خارج شود احتمالاً می‌تواند بر جذابیت بازار سهام اثر منفی بگذارد. دارابی بر این باور است که تثبیت نرخ بهره در سطوح منطقی، همراه با ارائه گزارش‌های مناسب شرکت‌ها و ادامه حمایت‌های سیاستی، مسیر صعودی بازار را قابل تداوم می‌بخشد و اجازه می‌دهد بورس بدون هیجان یا بزرگ‌نمایی تبلیغاتی بر پایه‌های واقعی  حرکت کند.
او البته نسبت به برخی ریسک‌های رفتاری نیز هشدار می‌دهد. از نظر او اگر رشد بازار بیش از حد سریع یا تنها محدود به چند گروه خاص باشد، تعادل بازار دچار اختلال می‌شود و زمینه نوسانات شدید ایجاد می‌گردد؛ اتفاقی که در گذشته نیز نمونه‌های مشابه آن رخ داده است. به همین دلیل او بر نقش عرضه‌های اولیه و خصوصی‌سازی‌های هدفمند، مانند عرضه بلوک مدیریتی آلومینا، تأکید می‌کند و معتقد است این اقدامات می‌توانند به توزیع متوازن نقدینگی میان صنایع مختلف و جلوگیری از ایجاد حباب‌های بخشی کمک کنند. دارابی همچنین خاطرنشان می‌کند که با توجه به پایین بودن نسبت قیمت به درآمد در بسیاری از گروه‌ها، پخش شدن نقدینگی میان صنایع گوناگون می‌تواند روند بازار را پایدارتر کند و سرمایه‌گذاری موفق در چنین فضایی نیازمند صبر، اصلاح هوشمندانه پرتفوی و توجه دقیق به عملکرد واقعی شرکت‌هاست.
در سوی دیگر تحلیل‌ها، بهناز اکبرپور، کارشناس بازار سرمایه، ریشه افت روز گذشته را بیشتر در عوامل روانی می‌بیند تا بنیادی. او توضیح می‌دهد که فشار فروش چهارشنبه عمدتاً ناشی از شوک‌های روانی حاصل از برخی شایعات سیاسی بوده و این نوع واکنش‌ها معمولاً دوام چندانی ندارند. از دید اکبرپور، الگوی تاریخی بازار نشان می‌دهد که پس از چنین افت‌های هیجانی، اگر محرک نگران‌کننده جدیدی ظاهر نشود، بازار معمولاً مسیر طبیعی خود را بازیابی می‌کند و تعادل دوباره برقرار می‌شود. او یادآور می‌شود که حجم معاملات مناسب روز چهارشنبه و افزایش تقاضا در دقایق پایانی، نشان می‌دهد که جریان نقدینگی از بازار خارج نشده و بخش قابل‌توجهی از فروش‌ها ناشی از رفتار هیجانی  بوده است.
به گفته او، نمادهایی که دیروز تحت فشار فروش قرار داشتند ممکن است در روزهای آینده به دلیل رسیدن قیمت‌ها به سطوح جذاب، نقش پیشرو در بازگشت بازار را ایفا کنند؛ چرا که بخش قابل توجهی از ریسک‌های سیستماتیک پیش‌خور شده است. او معتقد است در صورتی که تنش‌های سیاسی و سیستماتیک خاصی در آخر هفته رخ ندهد، بازار در روندی صعودی باقی خواهد ماند.