ایده ورود رمزارز برای توسعه بازار سرمایه بررسی شد
خوب و بد صندوق‌های سرمایه‌گذاری بیت‌کوینی
صندوق‌های مبتنی بر رمزارز یکی از جذاب‌ترین ابزارهای مالی نوین هستند که می‌توانند نقشی مهم در توسعه بازار سرمایه ایران ایفا کنند.
والا صنیع‌زاده_ دانشجوی دکترای اقتصاد: به گفته علی‌عباس مرادی، معاون توسعه و راهبرد شرکت بورس تهران، اخیراً اساسنامه و امیدنامه صندوق‌های رمزارز برای بررسی و تصویب به سازمان بورس ارائه شده است. در صورت نهایی شدن این طرح، می‌توان آن را گامی مهم در جهت سامان‌دهی بازار رمزارزها و ایجاد مسیری شفاف و قانونی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه دانست؛ بازاری که طی سال‌های اخیر توجه میلیون‌ها نفر از هموطنان را به خود جلب کرده، اما به دلیل نبود قوانین شفاف، نظارت کافی و ریسک بالای معاملات غیررسمی، همچنان محیطی ناامن برای بسیاری از سرمایه‌گذاران به شمار می‌رود.
ظهور فناوری بلاکچین و معرفی بیت‌کوین در سال ۲۰۰۸ زمینه شکل‌گیری موج جدیدی از دارایی‌های دیجیتال را فراهم کرد. پس از آغاز معاملات بیت‌کوین در سال ۲۰۰۹، رمزارزهای مختلفی وارد بازار شدند و طی سال‌های اخیر، ارزش کل بازار رمزارزها بیش از ۳۵۰ برابر افزایش یافته است. این رشد چشمگیر باعث شد بسیاری از بورس‌های جهان برای پاسخگویی به تقاضای سرمایه‌گذاران و جلوگیری از خروج سرمایه‌ها به بازارهای غیرشفاف، به طراحی ابزارهای مالی مبتنی بر رمزارز از جمله قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معامله و صندوق‌های سرمایه‌گذاری روی بیاورند.
مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ابزار در این بین صندوق‌های قابل معامله رمزارز است. از جمله انواع صندوق‌های رمزارز می‌توان به صندوق‌های مبتنی بر معاملات نقدی(Spot)، صندوق‌های مبتنی بر قراردادهای آتی، صندوق‌های شاخصی و صندوق‌های ترکیبی اشاره کرد. صندوق‌های مبتنی بر معاملات نقدی مستقیماً رمزارزهایی مانند بیت‌کوین یا اتریوم را خریداری و نگهداری می‌کنند و ارزش واحدهای آنها به‌طور مستقیم از قیمت لحظه‌ای دارایی دیجیتال تأثیر می‌پذیرد. در مقابل، صندوق‌های مبتنی بر قراردادهای آتی به جای نگهداری رمزارز واقعی، از قراردادهای آتی برای دنبال‌کردن قیمت استفاده می‌کنند و معمولاً برای معاملات کوتاه‌مدت مناسب‌اند، هرچند ممکن است دچار خطای ردیابی قیمت شوند. نوع سوم، صندوق‌های شاخصی هستند که مجموعه‌ای از چند رمزارز را بر اساس یک شاخص مشخص – مانند 10 رمزارز برتر بازار – نگهداری می‌کنند و با ایجاد تنوع، ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهند. در نهایت، صندوق‌های ترکیبی قرار دارند که به‌صورت همزمان روی چند دارایی دیجیتال مانند بیت‌کوین و اتریوم سرمایه‌گذاری می‌کنند و به دنبال ایجاد تعادل میان بازده و ریسک هستند.
نخستین صندوق قابل معامله رمزارز معتبر در بورس‌های جهان، Purpose Bitcoin ETF بود که در فوریه سال ۲۰۲۱ در بورس تورنتو عرضه شد. این رویداد نقطه عطفی در تبدیل رمزارزها به دارایی‌های مالی رسمی به شمار می‌رود. در ایالات متحده آمریکا، اولین صندوق بیت‌کوین که اجازه معامله در بورس نیویورک را دریافت کرد،
ProShares Bitcoin Strategy ETF بود که در اکتبر سال ۲۰۲۱ عرضه شد؛ هرچند این صندوق بر پایه قراردادهای آتی بیت کوین فعالیت می‌کرد.
اما اولین صندوق‌های مبتنی بر معاملات نقدی رمزارز در ژانویه ۲۰۲۴ توسط SEC تأیید و همزمان ۱۱ صندوق معرفی و معامله شدند. بزرگترین صندوق‌های رمزارز از لحاظ ارزش دارایی در حال حاضر در حوزه بیت کوین iShares Bitcoin Trust و Fidelity Wise Origin Bitcoin Fund هستند که ارزش دارایی تحت مدیریت آنها به ترتیب بالغ ۶۸ و ۱۷ میلیارد دلار است. همچنین
iShares Ethereum Trust ETF بزرگترین صندوق رمزارز اتریوم با ارزش دارایی بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار به شمار می‌رود.
صندوق‌های رمزارز به دلیل سهولت استفاده و شفافیت بالا، به سرعت مورد استقبال سرمایه‌گذاران قرار گرفته‌اند. مهم‌ترین مزایای آنها عبارت‌اند از:
- 1- سهولت دسترسی: سرمایه‌گذار بدون نیاز به کیف پول دیجیتال و مدیریت کلید خصوصی می‌تواند دارایی دیجیتال داشته باشد.
- 2- تنوع‌بخشی: بسیاری از صندوق‌ها مجموعه‌ای از رمزارزها یا سهام شرکت‌های فعال در حوزه بلاکچین را نگهداری می‌کنند و بنابراین ریسک کل را کاهش می‌دهند.
- 3- مقررات‌گذاری و نظارت رسمی: فعالیت این صندوق‌ها تحت نظارت نهادهای مالی معتبر انجام می‌شود و همین موضوع باعث افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران شده است.
- 4- مزایای مالیاتی در برخی کشورها: نگهداری واحدهای صندوق در حساب‌های بازنشستگی می‌تواند معافیت یا تخفیف مالیاتی ایجاد کند.
- با وجود مزایای قابل توجه، صندوق‌های رمزارز خالی از چالش و ریسک نیستند. برخی از مهم‌ترین معایب عبارت‌اند از:
- 1- هزینه مدیریت: صندوق‌های رمزارزی معمولاً کارمزد مدیریتی نسبتاً بالایی دارند که در بلندمدت بازده خالص سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد.
- 2- عدم مالکیت مستقیم رمزارز: سرمایه‌گذار مالک کوین واقعی نیست و به کلید خصوصی دسترسی ندارد؛ بنابراین امکان استفاده از رمزارز، شرکت در فورک‌ها یا ایردراپ‌ها وجود ندارد.
- 3- خطای ردیابی قیمت (Tracking Error): بویژه در صندوق‌هایی که مبتنی بر قراردادهای آتی هستند، عملکرد صندوق ممکن است با قیمت واقعی رمزارز تفاوت داشته باشد.
- 4- ریسک نوسان بالا: ماهیت پرنوسان بازار رمزارزها باعث می‌شود ارزش واحدهای صندوق نیز بشدت تحت تأثیر قرار گیرد.
- 5- ریسک واسطه‌ای (Custody & Counterparty Risk): دارایی‌ها نزد صندوق و شرکت نگهدارنده ذخیره می‌شود و بروز مشکل در این نهادها می‌تواند به زیان سرمایه‌گذار منجر شود.
- 6- محدود بودن دامنه سرمایه‌گذاری: بسیاری از صندوق‌ها صرفاً روی بیت‌کوین یا اتریوم تمرکز دارند و فرصت سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نوظهورتر را از سرمایه‌گذار می‌گیرند.
در مجموع می‌توان بیان کرد که ورود صندوق‌های رمزارز به بازار سرمایه ایران می‌تواند اقدامی مهم در راستای ایجاد بستر قانونی، شفاف و کم‌ریسک برای سرمایه‌گذاری در دارایی‌های دیجیتال باشد. تجربه جهانی نشان می‌دهد که این صندوق‌ها - چه در قالب قراردادهای آتی و چه صندوق‌های مبتنی بر معاملات نقدی - توانسته‌اند بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاران خرد را به بازارهای رسمی جذب کنند و از فعالیت آنها در بازارهای غیرشفاف بکاهند.
با این حال، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های رمزارز نیازمند توجه دقیق به نوسانات ذاتی بازار، کارمزدها، عدم مالکیت مستقیم دارایی و ریسک واسطه‌ای و ریسک‌های مربوط به تحریم در کشورمان است. این ابزارهای مالی اگر با تدوین مقررات دقیق و نظارت حرفه‌ای همراه شوند، می‌توانند به یکی از مسیرهای مطمئن جذب سرمایه و توسعه بازار سرمایه کشور تبدیل شوند.
انتهای پیام/