بازخوانی گفتوگوی ایرنا با «فرزاد مؤتمن»؛
سینما کشف است نه رقابت
فرزاد مؤتمن، کارگردان سینما در گفتوگویی صریح و بیپرده به نگاه خود نسبت به جشنوارههای جهانی، به جایگاه عباس کیارستمی و تجربه مواجههاش با انتخابگران فیلم در خارج از کشور پرداخته است.
گروه فرهنگی - ایران آنلاین: نگاهی که از دل یک تجربه تاریخی و زیسته سینمایی برمیآید. آنچه مؤتمن در این گفتوگو ترسیم میکند، نوعی خروج آگاهانه از زمین بازی جشنوارههای سینمایی و منطق جوایز و مناسبات فرهنگی بینالملل است.
او از ردِ قواعد بازی سخن میگوید؛ قواعدی که به باور او، سالهاست از کشف و شهامت فاصله گرفته و به انتخابهایی مبتنی بر سیاست، بازار و روایتهای مطلوب غرب از ایران تبدیل شده است.
طبق آنچه این فیلمساز در گفتوگو با ایرنا از جهان خود تصویر میکند سینما برای او هنوز کشف است، نه رقابت و فیلم دیدن؛ لذت است، نه نخل و خرس و شیر.
پیش از فیلمسازشدن، ایمانم به جشنوارهها فروریخت
مؤتمن میگوید زمانی که هنوز وارد سینما نشده بود، به ماهیت رقابتی جشنوارهها بدبین شده است. به باور او جشنوارهها بر پایه مقایسهای بنا شدهاند که منطق ندارد. او میگوید نمیتوان سینمای کمدی را با ملودرام یا فیلمی از
«لوک گدار» را با آثار جنایی در یک رقابت قرار داد و درباره برتری آنها حکم صادر کرد: «این یک جور دیوانگی است ولی دارند آن را انجام میدهند.»
به باور او، جشنوارهها در دهههای پس از جنگ جهانی دوم نقش سازندهتری داشتند و وظیفه «کشف فیلمساز» را دنبال میکردند، اما بعدها مناسبات و لابیها جایگزین معیارهای هنری شد. او نمونه تاریخی مشخصی هم ارائه میکند: سال ۱۹۷۵، جشنواره کن، زمانی که آنتونیونی با «رهگذار» در رقابت بود اما جایزه را فیلمی گرفت که امروز هیچ کس به یادش نمیآورد ولی فیلم آنتونیونی را هنوز درس میدهند.
گور پدر کن و ونیز فیلم خوب ببینید
به گفته او، بسیاری از کشفهای سینماییاش را نه از آرشیوهای رسمی، بلکه از دستفروشهای کنار خیابان به دست آورده است: «من ۵ تا فیلم از آنها برمیداشتم. سه تایش میرفت داخل سطل آشغال ولی دوتای دیگر غافلگیرکننده بود و تعجب میکردم و میگفتم عجب فیلمی.» مؤتمن در ادامه گفتوگو، از همین رویه در تدریس میگوید؛ رویهای که دانشجویان را تشویق میکند از مسیر فیلم کشف کردن رشد کنند، دنبال برندهها و مُهرهای جشنوارهای نباشند: «من اینها را به دانشجوهای خودم یاد میدهم. میگویم بروید فیلم پیدا کنید، فیلم کشف کنید، گور پدر کن و ونیز و اسکار! اینها چیزی نیستند.»
جایگاه کیارستمی
موفقیت جهانی نه سلیقه شخصی
مؤتمن با تأکید بر احترام به جایگاه عباس کیارستمی، میگوید با سینمای کیارستمی ارتباط سلیقهای ندارد، اما این را بیاهمیت میداند: «مهم نیست که من دوست نداشته باشم، دنیا فیلمهایش را دوست داشت. آقای کیارستمی فیلمسازی بود که در دنیا خیلی موفق بود.» «او از «طعم گیلاس» و پایان «زیر درختان زیتون» به عنوان استثناهای مورد پسندش یاد میکند.
بــــرش
علاقه جشنوارهها به اگزوتیسم درباره ایران
مؤتمن معتقد است در سالهای پس از انقلاب، سینمای مورد پسند جشنوارههای جهانی، از ایران مبتنی بر «اگزوتیسم» بوده است؛ بر اساس تصویر «غریب و فقیرانه» از جامعه ایران و از جایی به بعد، هر فیلمی که «متلکگو بود» یا «نگاهی ترحمبرانگیز» عرضه میکرد، شانس بیشتری برای انتخاب داشت. او البته از دورهای هم یاد میکند که «ایرانِ قابل افتخار» را نمایش میدادند. نمونهای که به آن اشاره میکند، موفقیت جهانی عباس کیارستمی با فیلمی چون «خانه دوست کجاست» است؛ فیلمی که از نگاه جشنوارهها، نشانهای از «ملت دوستمحور» تلقی شد.
یکی از روایتهای مهم او مربوط به فیلم «شبهای روشن» است؛ زمانی که مدیر انتخاب فیلم جشنواره کارلوویواری در نامهای اعلام کرده بود این فیلم چون تصویری شبیه اروپا دارد، مناسب جشنواره نیست: «ما فیلمهایی میخواهیم که شخصیتها در ابتداییترین نیازهای انسانی گرفتار باشند؛ فیلمهایی که در نهایت مخاطب غربی را شکرگزار کند که در چنین وضعیتی زندگی نمیکند.»
مؤتمن میگوید، پس از این تجربه و سرنوشت فیلم «صداها» در برلین، پخش بینالملل آثارش را رها کرده است. او حتی زمانی که چند جایزه از رم تا شانگهای دریافت کرد، در هیچ یک حاضر نشده است:«به من گفتند برو جوایزت را بگیر، گفتم من نمیروم، اینها همه الکی است.» او امیدوار است روزی فرابرسد که به تعبیر او جهان پشت جشنوارهها را خالی کند.
انتهای پیام/