فصل پشیمانی فروشندگان سهام؟

حبیب آرین_ گروه بورس: این همزمانی افت شاخص و جهش ارزش معاملات، دقیقاً همان نقطه‌ای است که تحلیلگران از آن برای بازخوانی رفتار سرمایه‌گذاران استفاده می‌کنند:
آیا این حجم از فروشندگان که دیروز سهم‌های خود را عرضه کردند، در ادامه مسیر دوباره پشیمان خواهند شد و بازار مسیر صعودی تازه‌ای را آغاز می‌کند؟
یا اینکه رشد بیش از ۴۰ درصدی شاخص کل از هشتم شهریور تا امروز به محدوده‌ای رسیده که نیازمند یک اصلاح جدی‌تر است؟  برای بررسی این وضعیت، لازم است ابتدا به الگوی سه ماه اخیر نگاه کنیم؛ الگویی که طی آن شاخص کل چندین بار پس از رسیدن به سقف‌های مقطعی، سه تا پنج روز وارد فاز اصلاحی شده و سپس با سرعت و قدرت بالایی به مدار صعودی بازگشته است. در هر بار وقوع این سیکل، بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاران که در موج منفی اقدام به فروش کرده بودند، با شکل‌گیری موج صعودی بعدی دوباره خریدار شده و همین پشیمانی جمعی، به‌عنوان سوختی برای رالی بعدی عمل کرده است. اما آیا شرایط دیروز هم در ادامه همین الگوست، یا اینکه پس از سه ماه رشد مداوم، بازار در نقطه‌ای ایستاده که باید نسبت به تغییر فاز آن هشدار داد؟  برای پاسخ به این سؤال، چهار کارشناس بازار سرمایه دیدگاه‌های متفاوتی را با ایران در میان گذاشته‌اند؛ دیدگاه‌هایی که از ثبات و استراحت کوتاه‌مدت تا احتمال نوسان‌های تند و حتی پتانسیل سقف‌سازی، طیفی متنوع از سناریوهای پیش‌روی بازار را تشکیل می‌دهد. با این حال می‌توان گفت بازار در جایی ایستاده که اگرچه احتمال استراحت و نوسان‌های مقطعی در آن بالاست، اما هنوز هیچ نشانه قطعی از ورود به فاز اصلاح عمیق در دست نیست. رفتار بازار در روزهای آینده بیش از همیشه وابسته به اخبار دلاری، نرخ خوراک، بودجه و جریان نقدینگی خواهد بود؛ عواملی که هرکدام می‌توانند بار دیگر فروشندگان را پشیمان کرده یا بالعکس، بازار را به سمت توقف‌های طولانی‌تری سوق دهند.
 
بازار در انتظار محرک جدید از دلار تا بودجه
  حمید میرمعینی، کارشناس بازار سرمایه، معتقد است که معاملات دیروز سیگنال آغاز یک اصلاح عمیق را به بازار نمی‌دهد. از نگاه او رشد اخیر بورس به‌طور مستقیم تحت‌تأثیر محرک دلاری شکل گرفته و مادامی که نرخ ارز دچار افت محسوسی نشود، انتظار اصلاح سنگین چندان منطقی نیست.
 میرمعینی توضیح می‌دهد که بازار طی روزهای اخیر بخش عمده اثرات رشد دلار را در قیمت سهام منعکس کرده و طبیعی است که همین محدوده‌ها برای بسیاری از نمادها به عنوان نقطه ارزندگی نسبی شناخته شود. او البته این موضوع را هم یادآوری می‌کند که در چنین شرایطی، بازار معمولاً وارد فاز استراحت کوتاه‌مدت می‌شود؛ دوره‌ای که در آن هم شدت معاملات افت می‌کند و هم نوسان‌ها محدودتر می‌شود.
 به گفته این کارشناس، بازار بیش از آنکه درگیر نگرانی از ریزش باشد، در انتظار محرک‌های تازه است؛ محرک‌هایی که بخشی از آن به اعداد حساس و اولیه بودجه»، بخشی دیگر به گزارش‌های فصل سوم شرکت‌ها و بخش دیگری نیز به اخبار و تحولات سیاسی مربوط می‌شود. او تأکید می‌کند که در سناریوی فعلی و در نبود شوک‌های پیش‌بینی‌نشده، افت جدی شاخص دور از انتظار است و بازار بیشتر به سمت یک دوره آرام، با احتمال کاهش حجم معاملات و تثبیت در سطوح فعلی حرکت می‌کند.
  
بازار میان دو نیروی متضاد
 مهدی دولت‌آبادی، دیگر کارشناس بازار سرمایه، وضعیت بازار را در مرحله‌ای توصیف می‌کند که «درگیر دو نیروی بنیادی و متضاد» است.
به باور او، از یک سو جهش نرخ ارز می‌تواند صنایع صادرات‌محور و کامودیتی‌محور را تقویت کند و اجازه ندهد بازار به راحتی وارد فاز اصلاح سنگین شود. اما از سوی دیگر، متغیرهای کلان اقتصادی – مخصوصاً نرخ سود بالا – همراه با ریسک‌های سیستماتیک ناشی از تحولات ژئوپولیتیک، می‌تواند منجر به کندی جریان ورود پول و افزایش نوسان‌های مقطعی شود.  او معتقد است فتح کانال ۳.۵ میلیون واحدی از حیث روانی اهمیت دارد، اما در عین حال وقوع فشار فروش و خروج بخشی از نقدینگی در روزهای اخیر را می‌توان نتیجه شناسایی سود طبیعی پس از رشد بلندمدت بازار دانست. به همین دلیل است که از نگاه او هنوز «هیچ نشانه قطعی» برای ورود بازار به فاز اصلاح دیده نمی‌شود و به همان اندازه هم نمی‌توان گفت روند صعودی بدون توقف ادامه خواهد یافت.  دولت‌آبادی تأکید می‌کند که محتمل‌ترین سناریو برای کوتاه‌مدت، روندی متعادل همراه با نوسان و توقف‌های کوتاه است؛ وضعیتی که در آن نه فشار فروش برای اصلاح عمیق کافی است و نه شدت ورود نقدینگی به اندازه‌ای است که بازار دوباره وارد رالی پرشتابی مانند دو ماه گذشته شود. تنها در صورت تثبیت بازار در سطوح فعلی و ادامه جریان ورود نقدینگی است که می‌توان از سناریوی تداوم صعود
دفاع کرد.
 
پتانسیل سقف در تابلوی معاملات؛ اما قطعیت نه
 پویان مظفری، کارشناس بازار سرمایه، تحلیل خود را از اینجا آغاز می‌کند که بازار طی هفته‌های اخیر به‌صورت گروه‌به‌گروه بازدهی توزیع کرده است؛ روزی پالایشی‌ها، روزی پتروشیمی‌ها، روزی سیمانی‌ها و روز دیگر دارویی‌ها لیدر بوده‌اند. به همین دلیل او معتقد است که نمی‌توان با قاطعیت از رسیدن بازار به سقف سخن گفت، زیرا ماهیت بازار اجازه قطعیت در چنین موضوعی را نمی‌دهد.  او توضیح می‌دهد که بازار فعلی بر پایه مجموعه‌ای از انتظارات مثبت آینده حرکت کرده است؛ انتظاری که ریشه اصلی آن احتمال رشد نرخ ارز توافقی است. از نگاه او، همین انتظار باعث شده بازار هر روز با سوخت یک صنعت خاص حرکت کند و تا زمانی که این چشم‌انداز پابرجاست، نمی‌توان بازار را در نقطه سقف قطعی دانست.
 با این حال مظفری به یک نکته مهم اشاره می‌کند: نشانه‌های که در تابلوی بازار ظاهر شده از جمله رسیدن ارزش معاملات خرد به بالای ۱۰ هزار میلیارد تومان و جابه‌جایی سریع صف‌های خرید و فروش حاکی از آن است که این ناحیه می‌تواند پتانسیل سقف کوتاه‌مدت داشته باشد. او البته دوباره تأکید می‌کند که این به معنای سقف قطعی نیست و تنها بیانگر احتمال افزایش نوسان و ورود بازار به دوره‌ای است که ممکن است برخی سرمایه‌گذاران را به اشتباه یا پشیمانی سوق دهد.  مظفری می‌گوید بازار در این برهه باید با استراتژی «حرکت همراه بازار» اداره شود؛ به این معنا که معامله‌گران باید به‌تدریج حد ضررهای خود را بالا بیاورند و به‌جای پیش‌بینی سقف یا کف، با جریان معاملات هماهنگ شوند.

برش

بازگشت دلار به نقش درایور اصلی؛  اثر بازار دوم و نرخ خوراک
 آرش شهریاری، دیگر کارشناس بازار سرمایه، تحلیلی بنیادین‌تر ارائه می‌کند و تغییرات تازه در بازار ارز را محرک اصلی رشد بورس در هفته‌های اخیر می‌داند.
او توضیح می‌دهد که در گذشته اثر دلار بر بورس مستقیم‌تر بود، اما با مطرح شدن دلار نیما و نرخ‌های توافقی، شکافی میان هزینه‌های شرکت‌ها و نرخ فروش آنها ایجاد شد و همین باعث شد بورس از دلار عقب بماند. اکنون اما با خبر انتقال ارز فولادی‌ها و سپس پتروشیمی‌ها به بازار دوم، شرایط در حال تغییر است و نرخ‌های فروش شرکت‌ها می‌تواند به نرخ‌های نزدیک‌تر به بازار آزاد برسد؛ خبری که به‌طور طبیعی موتور سودآوری بسیاری از صنایع را تقویت می‌کند.  
شهریاری همچنین به موضوع اصلاح نرخ خوراک پتروشیمی‌ها اشاره می‌کند؛ اصلاحی که در صورت نهایی شدن، می‌تواند فشار هزینه‌ای زیادی را از دوش این شرکت‌ها بردارد. او معتقد است که این دو متغیر – بازار دوم ارز و نرخ خوراک – اکنون در کانون توجه بازار قرار دارند و هرگونه تأیید یا تکذیب آنها می‌تواند موجی از نوسان مثبت یا منفی را  رقم بزند.
 به گفته او، با توجه به همگرایی دوباره میان دلار و شاخص بورس، بازار تا حد زیادی به اخبار حساس شده و همین موضوع می‌تواند منجر به نوسان‌های شدید اما نه الزاماً اصلاح سنگین شود.