از تماشاگر به کنشگر

گروه فرهنگی - ایران آنلاین: در جشنواره سینما حقیقت این دوره هم مثل دوره‌های پیشین در کنار اسم‌های آشنا، نام‌هایی را می‌بینم که گرچه ناشناخته‌اند اما آثارشان نشان از استعداد و خلاقیت و نوآوری دارد که می‌توانند هوای تازه به کالبد سینمای مستند بدمند. واقعیت این است که سینمای مستند مخاطبان خاص‌تری دارد به همین دلیل امکان اینکه فیلمسازان در آن به شهرت برسند خیلی کم‌تر است، فیلم‌هایشان در همه جای دنیا به نمایش گذاشته نمی‌شود و به اندازه سینمای داستانی مخاطب ندارد. به همین دلیل یکی از کارکردهای مهم جشنواره سینما حقیقت می‌تواند شناسایی این استعدادها و بستر‌سازی برای معرفی آثارشان باشد.

یک اتفاق مثبتی که در جشنواره رخ می‌دهد به نمایش درآمدن مستندهایی است که مورد اقبال عمومی قرار گرفته و بعد نهادی مانند مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی کار بعدی را به آن مستند ساز سفارش داده است. در واقع می‌توانیم بگوییم یکی از کارکردهای جشنواره سینما حقیقت اشتغالزایی است. دریک دهه اخیر سینمای مستند و سینمای کوتاه ما، بسیار جلوتر از سینمای داستانی حرکت کرده است، منتهی به دلیل اینکه نمایش برخی از این آثار با مشکل مواجه است و در سینما اکران نمی‌شود، مردم کم‌تر این آثار را می‌شناسند و اعتبار و ارزش آنها را درک نمی‌کنند لذا باید شرایطی فراهم شود تا حضور برای اقشار مختلف مردم در جشنواره مستند آسان‌تر شود تا آنها با قابلیت‌های مستند ایرانی آشنا شوند.

تأثیرگذاری و بیان انتقاد در سینمای مستند از سینمای داستانی بیش‌تر است، اگر سینمای داستانی بخواهد نقدی به وضعیت اجتماعی داشته باشد، باید در قالب داستان آن را مطرح کند و مخاطب هم باید تیزهوش باشد تا آن را دریافت کند اما مستند موضوع را به صورت مستقیم آسیب‌شناسی می‌کند، مخصوصاً مستندی که وجوه آسیب‌شناسانه داشته باشد. بنابراین تماشای فیلم مستند فقط فرصت سرگرمی نیست، بلکه خودآگاهی اجتماعی را بالا برده و حتی می‌تواند کارکرد آموزشی داشته باشد. مثلاً در شرایط کنونی که با بحران انرژی از جمله بحران آب مواجه هستیم تماشای مستندهای زیست‌محیطی که به این موضوعات پرداخته‌اند می‌تواند به بهبود و اصلاح الگوی مصرف کمک کرده و سینمای مستند را در خدمت اهداف اجتماعی و فرهنگی در سطح ملی قرار دهد.

بر این اساس به نظر می‌رسد سیاست‌گذاران و متولیان جشنواره سینما حقیقت باید طرحی نو در اجرای این جشنواره دراندازند تا فیلم مستند را به میان مردم و جامعه بیاورند. فیلم مستند بیش از آنکه برای منتقدان باشد برای مخاطبان و مردمی است که با تماشای آن بتوانند به خودآگاهی و مهارت‌های اجتماعی برسند. سینمای مستند می‌تواند مخاطب را از تماشاگر به کنشگر تبدیل کند و این سرمایه ای است که نباید هدر برود.