بودجه‌ای برای دوام آوردن اقتصاد ملی

ایران آنلاین: درباره لایحه بودجه ۱۴۰۵ دو نکته قابل طرح است.

 نکته اول:
طبق لایحه دولت، دلار دولتی یا ارز ترجیحی قرار است حذف یا کم شود و تفاوت درآمدی که از طریق این حذف برای دولت ایجاد می‌شود، در قالب یارانه نقدی یا کالابرگ به مردم پرداخت شود. این اتفاق در مجموع، مثبت است زیرا دلاری که همین امروز چهار نرخ دارد، با شکاف‌های قیمتی بسیار زیاد، فسادهای زیادی ایجاد کرده و می‌کند. در کنار این، هزینه‌هایی که دولت بابت ارزانی کالاهای اساسی پرداخت می‌کند در نهایت به جیب واسطه‌ها می‌رود و کالاها همچنان گران به دست مردم می‌رسد. بنابراین وضعیت فعلی نشتی‌های بسیاری در منابع عمومی دولت -که متعلق به همه مردم است- به وجود آورده است. از این رو تصمیم دولت در لایحه بودجه برای حذف آن و توضیح شفاف این منابع میان مردم حتماً اتفاق مثبتی است.
اما باید توجه کنیم که این اتفاق در دولت گذشته هم افتاد. به این معنی که دلار ۴۲۰۰ تومانی حذف شد، با دلار دیگری جایگزین شد و مبالغی تحت عنوان یارانه نقدی به مردم پرداخت شد. اما این تصمیم و اجرای آن، دو نقص مهم داشت؛ یکی اینکه آنچه به مردم داده شد، مبتنی بر فرآیندهای شفاف نبود. طبق محاسبات من، عددی که از این ناحیه به مردم پرداخت شد، بسیار کمتر از درآمدی بود که دولت به دست آورد. بعد هم که دلار گران‌تر از مصوبه لایحه بودجه در زمان دولت سیزدهم فروخته شد؛ در مبلغ پرداختی به مردم تغییر ایجاد نشد. بنابراین اگر دولت دکتر پزشکیان بخواهد این کار را به درستی انجام دهد، نباید نبود شفافیت در این روند را تکرار کند.
نقص دیگر این تجربه در دولت گذشته این بود که پس از اعلام اینکه بساط فساد دلار دولتی جمع می‌شود و منابع حاصل از این تصمیم به مردم پرداخت خواهد شد، نرخ‌های جدید بسیاری برای دلار زاد و ولد کرد. یعنی گفته شد دلار دولتی حذف و بازار دلار تک‌نرخی و شفاف می‌شود و درعین حال همه شهروندان روی یک قیمت دلار می‌خرند؛ اما بعد نرخ‌هایی مثل «دلار سنا»، «دلار نیمایی‌های اول و دوم»، «دلار پتروشیمی‌ها» و غیره متولد شد و باز همان رانت‌ها سابق شکل گرفت. به هر روی، اگر دولت پزشکیان بخواهد این برنامه را در سال ۱۴۰۵ به گونه‌ای اجرا کند که مردم حامی او باشند، باید تلاش کند این دو اشتباه گذشته را تکرار نکند.

نکته دوم: 
بودجه ۱۴۰۵ بودجه‌ای است که برای شرایط خاص بحرانی و دوام آوردن اقتصاد ملی در شرایط بحرانی طراحی شده است. اگر این واقعیت را بپذیریم، باید توجه کنیم که یکی از راه‌های‌حل اصلی ما برای خروج از بحران فعلی اقتصادی و معیشتی از مسیر دیپلماسی می‌گذرد.
با علم به این واقعیت، باید این را هم لحاظ کرد که حتی اگر بودجه خوب و با جزئیات مناسب طراحی شود، ممکن است لطمات معیشتی مردم را در دوره بحرانی فعلی کمی کاهش دهد؛ اما این موضوع موقتی خواهد بود. حل مسأله و عبور از بحران، حتماً به ابتکار عمل‌های خلاقانه در حوزه‌های دیگر نیاز دارد و اگر این ابتکارها را نداشته باشیم، هر چه بودجه از لحاظ منطق اقتصادی درست طراحی شود، باز هم برای خروج از وضعیت بحرانی به کاتالیزورهای دیگری نیاز هست.