برای سعدی؛ شاعری که زبان فارسی را زنده نگه داشت

گروه فرهنگی ایران آنلاین- از آن روزها که مغول خوارزم را زیر سیطره خود برد و با بی‌رحمی دست به کشتار زد و فلات مرکزی سرزمین ایران را تصرف کرد، ۸۰۰ سالی می‌گذرد. روایت‌هایی که اهلش دل خوشی از آن ندارند. کتاب‌ها و کتابخانه‌ها در آتش مغولان سوخت و دق و دلی که معلوم نبود دقیقا از کجا نشات می‌گرفت، بر سر مردم مظلوم و از همه جا بی خبر آن زمان خالی شد. البته این بی رحمی مغول‌ها به همین جا هم ختم نشد و کار به قتل اهالی فرهنگی و قلم به دستان هم کشید. عده‌ای هم بودند که با دیدن این بی خردی‌ها فرار را بر قرار ترجیح دادند، قید سرزمین خود را زده و به سرزمین‌های دیگری پناه بردند.

خلاصه اینکه مغولان حسابی تازیدند و از هیچ اذیت و آزاری دریغ نکردند، وقتی هم خیالشان راحت شد که حکومت‌های ایرانی را از بین بردند، کمر همت بستند و شعر و شاعری را هم از میان برداشتند. شاعران و نویسندگان آن دوره هم با چنین وضعیتی چاره‌ای نداشتند جز اینکه یا فعالیت خود را به کل متوقف کنند و یا به سرزمین‌های دیگری بروند و دست یاری به اهالی آن دیار دراز کنند.

سعدی بزرگ‌ترین شاعر ایرانی هم در این دوره عجیب تاریخی می‌زیست. دست بر قضا کتاب گلستان را هم زمانی نوشت که مغولان به شیراز ورود کرده بودند. اما با توجه به حال و هوای آن دوره و قتل و غارت‌ها و بی رحمی‌هایی که مغولان بر سر مردم بی‌گناه در آوردند، شاید عجیب باشد که سعدی چنین بیتی را در این کتاب بنویسد: «در آن مدت که ما را وقت خوش بود...ز هجرت ششصد و پنجاه و شش بود»

بدیهی است که قطعا در آن دوره تاریخی و با وجود یورش مغولان به ایران و آن همه بی‌رحمی و ظلم و ستم، قطعا وقت خوشی نبوده است. حال، هر اهل دلی که سعدی را بشناسد و آثارش را خوانده باشد به خوبی می‌داند که این شاعر فرهیخته ایرانی همیشه با کلام تیکه و کنایه سخن خود را پیش می‌برد.

با این حال، سعدی در آن دوره کذایی، رسالتی را بر روی دوش خود احساس می‌کرده که با کلام موثر و نافذ خود برای امیدبخشی و ایجاد انگیزه در مردم سرزمینش به نگارش کتاب گلستان مشغول شود. باید جالب باشد که بدانید سعدی در این کتاب هیچ اشاره‌ای به فجایع تلخ زمانه‌ای که در آن می‌زیسته، نکرده است.

این شاعر بزرگ و افتخارآفرین ایرانی در تمام آن سال‌ها سعی کرد با کلام نافذ خود آثارش را به زبان فارسی نگارش کند تا برای آیندگان سرزمینش میراثی گرانبها بر جای بگذارد. سعدی در آن عرصه تلخ و روزگاری که کتاب‌ها در آتش خشم می‌سوختند، آثارش را به زبان فارسی ثبت کرد تا در دوره‌های آتی این میراث ارزشمند دست به دست شود و در هرکجای این سرزمین اتحاد زبانی را حاکم کند.

بی جا نیست اگر بگوییم سعدی زبان فارسی را زنده نگه داشت. ایران زمین اگر شاعران بزرگی همچون سعدی یا فردوسی، نظامی، حافظ و مولانا و ... را نداشت، شاید زبان فارسی به فراموشی سپرده می‌شد و حتی نام و نشانی هم از آن بر جای نمی‌ماند.

حال ۸۰۰ سالی از آن دوره و بی رحمی‌های مغولان گذشته اما همچنان سعدی و آثارش و اشعارش و حکایت‌هایش، نقل همه‌ محافل و مجالس اهالی فرهنگی شده است. با گذشت این ۸۰۰ سال هنوز هم سعدی زنده است و زبان فارسی را هم زنده نگاه داشته است. به همین دلیل هم یکم اردیبهشت‌ماه در تقویم شمسی به اسم این شاعر بزرگ ایرانی نامگذاری شده است.

البته بی معرفتی است اگر فقط سالی یک بار به سعدی و میراث گرانبهایش بپردازیم. شاعری که هر چه از او بگوییم باز هم حق مطلب ادا نمی‌شود. محبوبیت این شاعر پرافتخار ایرانی به حدی است که نه فقط ایران و ایرانی بلکه همه کشورهای غربی هم سعدی و اشعارش را ستایش می‌کنند.

سعدی در طی قرون مختلف در دل ایرانیان جایگاه خاص خود را داشته است، چه اهالی فرهنگ و چه حتی آن‌هایی که فقط یک بیت از شعرهایش به گوششان خورده باشد. با این حال، توقع می‌رود این شاعر بزرگ ایرانی را بیش از گذشته پاس بداریم و آثار ارزشمندش را بخوانیم و بهتر بشناسیم تا همانند این ۸۰۰ سال، آموخته‌های خود را به نسل‌های آینده این سرزمین منتقل کنیم و نوادگان ما از این گوهر گرانقدر بی نصیب نمانند.

*خبرنگار فرهنگی