زنگ خطر کوچ زودهنگام به صدا درآمد

به گزارش گروه اجتماعی ایران آنلاین، مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری کشور بر ضرورت ساماندهی و مدیریت کوچ عشایر برای جلوگیری از تخریب مراتع تأکید می‌کند. ترحم بهزاد در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران می‌گوید: «درحال حاضر یکی از اولویت‌های مهم در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ساماندهی و مدیریت کوچ عشایر است. بنابراین، اجرای دستورالعمل مدیریت چرا، کنترل پروانه چرا و ساماندهی کوچ ضروری است تا از تخریب مراتع کشور به دلیل چرای زودهنگام و بیش از ظرفیت جلوگیری شود.» چرای بی‌رویه دام‌ها یکی از مهم‌ترین عوامل نابودی عرصه‌های طبیعی محسوب می‌شود. یکی از با ارزش‌ترین منابع ملی کشور، مراتع هستند که نقش مهمی را در حفظ آب و خاک ایفا می‌کنند. بهزاد، جا‌به‌جایی عشایر را باتوجه به شرایط آب وهوایی و تغییرات اقلیم اگرچه ضروری می‌داند اما تأکید می‌کند که این اقدام باید در راستای دستورالعمل‌های موجود صورت گیرد تا از مخاطرات محیط‌زیستی مثل سیل و هجوم گرد وغبار که از پیامدهای مهم تخریب مراتع هستند جلوگیری شود.

کارگروه مدیریت چرا
مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی درباره ماهیت اصلی کوچ اینطور می‌گوید: به جا‌به‌جایی منظم و مستمر در دو منطقه ییلاق و قشلاق کوچ گفته می‌شود که یکی از ضرورت‌های اکولوژیکی محسوب می‌شود. این جابه‌جایی هوشمندانه در سه منطقه ییلاق، قشلاق و میان‌بند صورت می‌گیرد. هر ساله چند ماه قبل از شروع کوچ، کارگروهی با توجه به شرایط اقلیمی، اقدام به تنظیم زمان کوچ می‌کند. امسال نیز جلسه کارگروه مدیریت «چرا» تشکیل شده و مصوبات آن جهت اجرا به تمام سازمان‌های مربوطه اعلام شده است. در این راستا بود که در سال ۹۹، دستورالعمل مدیریت چرا، کنترل پروانه چرا و ساماندهی کوچ تدوین شد تا نسبت به حفظ ذخایر ژنتیکی، جلوگیری از آسیب به مراتع، تقویت مراتع و ساماندهی صحیح کوچ اقدام شود.
ترحم بهزاد تأکید می‌کند که زمان کوچ با توجه به بررسی شرایط آب و هوایی و فنولوژی گیاهان و مراتع ییلاقی اعلام می‌شود. بعد از اعلام این تاریخ، وظایف هر دستگاه بسته به اختیارات دستورالعمل کوچ به آنها اعلام شده و بعد از آن، جلسات دیگری هم در خود استان‌ها به‌صورت مجزا تشکیل می‌شود تا نسبت به نحوه اجرای کوچ اقدام شود.
او کوچ زودهنگام عشایر را زنگ‌خطری برای نداشتن پروانه چرا برای آنها می‌داند و می‌گوید: یکی از وظایف این کارگروه‌ها جلوگیری از کوچ زودهنگام برخی از عشایر است. اغلب کسانی که زنگ کوچ زودهنگام را می‌زنند فاقد پروانه چرا و مرتع‌داری هستند. برای همین زودتر از همه شروع به کوچ می‌کنند تا توسط ما شناسایی نشوند و هم به‌عنوان اولین نفر از علوفه تازه استفاده کنند. در همین راستا اکیپ‌هایی را در بین مسیرهای ییلاق و قشلاق قرار می‌دهیم تا از بروز این اتفاق جلوگیری شود. البته این جابه‌جایی‌ها هم می‌تواند به‌صورت پیاده اتفاق بیفتد و هم به‌صورت ماشینی. در هر دو صورت اگر به‌صورت زودهنگام باشند کارشناسان ما اجازه این کار را نمی‌دهند.

بازدید از مسیرهای کوچ
بهزاد از اعزام ۸ کارشناس برای بازدید از مسیرهای کوچ بهاره خبر می‌دهد و می‌گوید: در حال حاضر کارشناس‌های ما برای ارزیابی و اجرای مصوبات و مدیریت چرای بهاره به استان‌های زاگرسی اعزام شدند تا باهمکاری با سایر ارگان‌ها نسبت به نحوه مدیریت مراتع و جلب مشارکت‌ها اقدام کنند.
او مدیریت و ساماندهی چرا را ضروری می‌داند چراکه بیش از یک میلیون خانوار در کشوراز نظر اقتصادی به مراتع وابسته هستند و همچنین بیش از ۴۲ درصد گوشت قرمز ارگانیک کشور از مراتع تأمین می‌شود. در همین راستا ضروری است تا با مدیریت چرا از تخریب مراتع کشور و از بین‌رفتن پوشش گیاهی جلوگیری شود.
بهزاد از تأخیر زمان کوچ بهاره در امسال به علت تغییر شرایط آب‌و‌هوایی خبر می‌دهد و می‌گوید: تغییرات آب و‌هوایی باعث شد تا زمان کوچ تغییر کند. خوشبختانه بارش‌های اخیر باعث شد تا از نظر پوشش گیاهی نیز وضعیت بهتری نسبت به سال گذشته داشته باشیم. هرساله زمانی کوچ آغاز می‌شود که گیاه بهمن خشک شود. خشک‌شدن این گیاه و وارد شدن آن به بدن دام‌ها باعث تلفات آنها خواهد شد.
بنابراین، هرساله بعد از خشک‌شدن این گیاه دام‌ها باید هرچه سریع‌تر از مراتع خارج شوند تا آسیب نبینند. زمان کوچ امسال از ۳۰ فروردین‌ماه اعلام شده که عشایر باید تا ۲۵ اردیبهشت‌ماه خود را به مناطق ییلاقی برسانند. البته ممکن است این زمان باتوجه به شرایط آب وهوایی استان‌ها کمی متفاوت باشد. برای مثال، عشایر استان تهران باید بین ۱ تا ۱۵ خردادماه به مراتع ییلاقی سبلان برسند. همچنین برخی از استان‌ها مثل خراسان‌جنوبی و سیستان وبلوچستان درون‌کوچ هستند و لازم نیست برای ییلاق به استان دیگری بروند.
مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری کشور درباره مهم‌ترین مشکلات مدیریت کوچ، می‌گوید: تأمین امنیت زیستی برای کنترل آسیب‌های وارد‌شده به پوشش گیاهی و خاک که در‌نهایت برای جلوگیری از خشکسالی و سیل صورت می‌گیرد از مهم‌ترین مسائلی است که ما با آن روبه‌رو هستیم. در این میان نیاز شدیدی به فرهنگ‌سازی و آموزش برای جلوگیری از این آسیب‌ها داریم تا از جرایم احتمالی جلوگیری شود.

خبرنگار: یاسمن صادق شیرازی