روز مباهله؛ حقانیت دین مبین اسلام در مقابل ادیان منسوخ گذشته

حجت الاسلام محمدباقر مشکاتی مشاور علمی معاونت فرهنگی آستان مقدس فاطمی و کارشناس مذهبی در گفت‌وگوی مشروح با خبرنگار فرهنگی ایران آنلاین درباره روز مباهله پیامبر (ص) گفت: مباهله در لغت به معنای لعنت کردن و نفرین متقابل است. البته نفرین و لعنت در مباهله، به معنای نفرین کردن شخص نیست، بلکه به معنای درخواست عذاب الهی برای کسی است که بر باطل است با هدف اثبات حقانیت.

وی ادامه داد: در اصطلاح دینی، مباهله به روشی برای اثبات حقانیت در مسائل دینی گفته می‌شود. به این صورت که دو طرف مناقشه، در یک مکان جمع شده و از خداوند درخواست می‌کنند که طرف مقابل را که بر باطل است، رسوا و عذاب کند. مباهله فقط در مورد مسائل مهم دینی و زمانی که مناظره و استدلال فایده‌ای نداشته باشد، انجام می‌شود و در مباهله، هر دو طرف باید با ایمان و اخلاص کامل به خداوند دعا کنند و این یک هماوردی فوق العاده‌ای است.

ماجرای مباهله چه بود؟ 

مشاور علمی معاونت فرهنگی آستان مقدس فاطمی درباره اینکه واقعه مباهله در تاریخ اسلام چگونه رخ داده است، بیان کرد:  مشهورترین واقعه مباهله در زمان پیامبر اسلام (ص) و با مسیحیان نجران رخ داده است. مشهورترین روایت از ماجرای مباهله این است که در ۲۴ ذی الحجه به سال دهم هجری و در شهر مدینه رخ داده است. در این واقعه، پیامبر به همراه اهل بیت خود یعنی حضرت زهرا (س) و امام علی (ع) به همراه دو فرزندشان امام حسن (ع) و امام حسین (ع) به محل مباهله رفتند، اما مسیحیان با دیدن عظمت و شکوه و فداکاری پیامبر و اهل بیت (ع) از مباهله خودداری کرده و به حقانیت و صداقت آن‌ها ایمان آوردند و درخواست مصالحه کردند.

حجت‌الاسلام مشکاتی در ادامه افزود: آیه ۶۱ سوره آل عمران به واقعه مباهله اشاره دارد و به همین دلیل به آیه مباهله مشهور شده است. مفسران قرآن معتقدند که در این آیه، امام علی (ع) به منزله نفس و جان پیامبر (ص) شمرده شده و از این رو این آیه را از فضایل امام علی (ع) می‌دانند. مباهله در تاریخ اسلام اهمیت زیادی دارد و به‌عنوان یکی از دلایل اثبات حقانیت مذهب تشیع شناخته می‌شود.

حقانیت دین مبین اسلام در مقابل ادیان منسوخ گذشته

وی درباره اهمیت مباهله برای مسلمانان خاطرنشان کرد: این واقعه مبارک برای مسلمانان بسیارحائز اهمیت است و فضیلت زیادی در احادیث برای این روز شمرده شده و اعمالی چون جشن و شادمانی، روزه گرفتن، غسل کردن و نماز و دعا توصیه شده است. شیعیان ۲۴ ذی الحجه را عید مباهله دانسته و به شکرانه این نعمت الهی به جشن و شادمانی می‌پردازند، چرا که این هماورد، حقانیت دین اسلام را بر دین مسحیث اثبات کرده و بسیاری از حقایق دیگر را نیز روشن کرده است.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: مباهله، اثبات حقانیت شخص پیامبر اسلام (ص) و نبوت ایشان و همچنین حقانیت دین مبین اسلام در مقابل ادیان منسوخ گذشته، مهم‌ترین وجه اهمیت مباهله و بزرگداشت آن است. همچنین حضور پیامبر اسلام به همراه دختر و داماد و دو نوه خودشان در واقعه مباهله، نشان دهنده فضیلت و مقام والای آن‌ها نزد خداوند است. آیه ۶۱ سوره آل عمران، امام علی (ع) را نفس پیامبر (ص) دانسته که این امر بر جایگاه ویژه ایشان تأکید می‌کند.

مشاور علمی معاونت فرهنگی آستان مقدس فاطمی افزود: مباهله یکی از دلایل اثبات حقانیت مذهب تشیع به شمار می‌رود. شجاعت و ایمان پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) در این واقعه، نشان دهنده صحت مذهب تشیع و بطلان مذاهب دیگر است. همچنین این روز موجب تبیین جایگاه والای قرآن است؛ موفقیت پیامبر (ص) در مباهله با تکیه بر آیات قرآن، نشان دهنده قدرت و عظمت قرآن در هدایت و راهنمایی بشر است.

نمادی از وحدت و یکپارچگی مسلمانان در برابر دشمنان

وی درباره اینکه مسلمانان از واقعه مباهله چه درس‌هایی می‌توانند بگیرند، اظهار کرد: مباهله درس‌های اخلاقی زیادی برای مسلمانان دارد، از جمله تواضع و خشوع در برابر خداوند، پایبندی به ایمان و اعتقادات، شجاعت در دفاع از حق و حقیقت، اعتماد به دین در برابر دشمنان و ... مباهله را می‌توان نمادی از وحدت دانست؛ چراکه حضور پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) در کنار هم در واقعه مباهله، نمادی از وحدت و یکپارچگی مسلمانان در برابر دشمنان را به نمایش می‌گذارد و یادآور می شود.

حجت‌الاسلام مشکاتی مباهله را نوعی معجزه خواند و گفت: بسیاری از علماء مباهله را معجزه می‌دانند، زیرا مسیحیان با مشاهده یقین و ایمان پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) از مباهله خودداری کردند و در واقع با این حرکت اعجازگونه شکست خورده و تسلیم شدند. از درس‌های مباهله، بشارت و امید به آینده اسلام و مسلمانان در جهان است چراکه موفقیت پیامبر (ص) در مباهله، نویدبخش پیروزی حق بر باطل در همه زمان‌ها است.

گرامی‌داشت مباهله از وظایف عملی و عمومی است

این کارشناس مذهبی درباره وظیفه مسلمانان درباره روز مباهله عنوان کرد: مسلمانان در خصوص مباهله وظایفی دارند که باید انجام دهند. از این میان می‌توان به تأمل در فلسفه مباهله، شناخت و باور به این واقعه، درک اهمیت و پیام‌های آن، ترویج و نشر واقعه مباهله، الگوگیری از درس‌های آن و ... اشاره کرد. همچنن گرامی‌داشت روز مباهله از وظایف عملی و عمومی است؛ اینکه روز مباهله را به عنوان عید تلقی ‌کنند و به برگزاری مراسم و جشن‌های مذهبی در این روز بپردازند.

وی خاطرنشان کرد: استفاده دانشمندان و علمای دینی از مباهله در مباحثات و مناظرات علمی در گفت‌‍وگوی ادیان، حفظ و انتقال روایات مباهله به نسل‌های آینده بسیار مهم است. همچنین تحقیق و پژوهش و تولید آثار علمی و محصولات فرهنگی درباره مباهله از وظایف لازم برای همگان است.

حجت‌الاسلام مشکاتی بر لزوم ترویج و نشر معارف و پیام‌های مباهله در جامعه اسلامی به ویژه آشنا کردن نسل جوان تاکید کرد و گفت: امروزه آموزش مباهله به کودکان و نوجوانان در قالب کتب درسی، داستان‌ها، بازی‌ها و فعالیت‌های آموزشی مناسب با رده سنی آن‌ها، به منظور نهادینه کردن این واقعه یاری‌دهنده در نسل‌های آینده بسیار ضرورت دارد.