حرم تا حرم، آزادراهی گرفتار بودجه

به گزارش گروه استان‌های ایران آنلاین، سهم خراسان رضوی با وجود برخورداری داشتن هفت درصد گستره کشور و هشت میلیون نفر جمعیت، از کل آزادراه‌های کشور تنها ۳۵ کیلومتر در حدفاصل «باغچه» (ملک آباد) تا مشهد است، در حالی که با توجه به حجم مسافر و وضعیت زائرپذیری آن به دلیل وجود بارگاه منور رضوی، دست کم ماهانه ۲ میلیون خودرو در محورهای این استان تردد می‌کنند.

این استان نقطه پیوند گذرگاه‌های شرق به غرب و شمال به جنوب از طریق پایانه های مرزی دوغارون و سرخس است، اما متاسفانه در حوزه زیرساخت های حمل و نقل بسیار فقیر است و از ۲۰ سال قبل تاکنون تنها آزادراه استان همان قطعه ۳۸ کیلومتری مشهد - باغچه بوده است.

این در حالی است که علاوه بر ترددهای تجاری و ترانزیتی انبوه در استان، مشهد سالانه میزبان ۳۰ میلیون زائر است که بیش از ۸۰ درصد آن‌ها جاده را برای سفر انتخاب می کنند و نیاز مشهد و خراسان رضوی به جاده مناسب با این حجم از تردد، نیازی صرفا منطقه ای نیست بلکه امری است که باید در سطح ملی دیده شده و برای آن برنامه ریزی و اعتبار منظور شود.

هم اینک تنها طرح آزادراهی در دسترس و اجرایی شده که منابع اعتباری نیز برای آن دیده شده، آزادراه حرم تا حرم است که خراسان رضوی تلاش دارد برای جبران این عقب ماندگی همین طرح را به سرانجام برساند، تا آنجا که نماینده عالی دولت در خراسان رضوی این موضوع را متذکر شده و پیگیری در این خصوص را مورد تاکید قرار داده است.

سهم خراسان رضوی از آزادراه، تنها ۳۸ کیلومتر

استاندار خراسان رضوی با اظهارنظر در خصوص وضعیت آزادراه حرم تا حرم، مشکل اعتباری را عامل اصلی کندی اجرای طرح مزبور دانست و گفت: مدیریت منابع در کشور از مسائل جدی است، در ساخت آزادراه حرم تا حرم نیز اولویت‌ها نادیده گرفته شده و منابع به درستی مدیریت نشده است.

غلامحسین مظفری افزود: اجرای این طرح از سمت مشهد، تاکنون تنها به زیرسازی پنج کیلومتر مسیر و ساخت برخی از ابنیه آن محدود شده است و حال آنکه در سوی دیگر حدود ۳۰۰ کیلومتر از این آزادراه از قم تا گرمسار ساخته شده، این در حالی است که با توجه به مطالعات و ترافیک بالای ورودی های مشهد، درست تر آن بود که کار ساخت این آزادراه از سمت کلانشهر مشهد آغاز می شد، اکنون ترافیک آزادراه حرم تا حرم در مسیر گرمسار را با اطراف مشهد مقایسه کنید و ببینید که اولویت ها در خصوص محل آغاز ساخت آزادراه چه میزان رعایت شده است.

استاندار خراسان رضوی با اشاره به هزینه ۱۰۰ میلیارد تومانی ساخت هر کیلومتر آزادراه، اظهار کرد: این نوع هزینه‌کرد منابع در حقیقت ظلم به مردم و منابع کشور است، ما در مدیریت منابع مسائل جدی داریم و این سوال به صورت جدی مطرح است که در خصوص ساخت آزادراه چه کسی بر این تصمیم گیری‌ها تاثیر گذاشته است؟

مظفری با اشاره به بارش برف و کولاک چند روز اخیر و ترافیک سنگین در مسیر تنها قطعه آزادراه خراسان رضوی، افزود: اگر آزادراه حرم تا حرم از سمت مشهد ساخته شده بود اکنون آزادراه مشهد - باغچه به ترافیک جنوب استان اختصاص می یافت و مسیر حرم تا حرم ترافیک مشهد - تهران را پوشش می داد و مشکلات حمل و نقلی کنونی در خروجی مشهد وجود نداشت.

معضل نقدینگی آزادراه حرم تا حرم

عملیات اجرایی آزادراه حرم تا حرم با شروع عملیات ساخت قطعه ۲۲۳ کیلومتری سبزوار - نیشابور - مشهد از خرداد سال ۱۳۹۴ با حضور وزیر وقت راه و شهرسازی در خراسان رضوی آغاز شد و تا به امروز پیشرفت چندانی نداشته است.

با توجه به تورم نزدیک به ۴۰ درصدی در کشور، عطش نیاز به نقدینگی در طرح های عمرانی بیشتر می‌شود و امکان تأمین مالی را مشکل تر می‌کند، جدا از این هزینه‌های ساخت جاده ارتباطی بسیار زیاد است و هر سال بر این هزینه‌ها افزوده می شود بدون آنکه دولت بتواند سهم اعتباری استانها را از این بخش افزایش دهد.

سخنگوی مجمع نمایندگان خراسان رضوی در این باره گفت: اکنون نقدینگی مشکل اصلی اجرا نشدن کامل طرح آزاداه «حرم تا حرم» به عنوان یک طرح کلان ملّی است، موضوع تامین هزینه ساخت این آزادراه از محل تهاترهای نفتی و هزینه ساخت از مباحث مطرح در نشست با وزیر سابق راه و شهرسازی بود که تاکنون عملیاتی نشده است.

احسان عظیمی‌راد افزود: از موضوعاتی که از طریق این مجمع با وزارت راه و شهرسازی در دست پیگیری است، طرح کلان ملی آزادراه حرم تا حرم است تا برنامه زمان بندی اجرا، اعتبار لازم و همچنین چرایی عدم آغاز ساخت این مسیر از سمت شهر مشهد مشخص شود.

نماینده مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: آزادراه حرم تا حرم از جمله طرح هایی است که اجرای آن تردد ایمن و مناسبی را برای زائران بارگاه رضوی و سایر مسافران ایجاد خواهد کرد و عدم ساخت آن یک خلاء بزرگ محسوب می شود.

اما مدیرکل راه و شهرسازی خراسان رضوی مولدسازی را راهکار حل مشکل نقدینگی آزادراه حرم تا حرم خوانده و گفت: اعتباری که سالانه به اجرای آزادراه «حرم تا حرم» اختصاص می‌یابد، پاسخگوی سهم دولت برای طرح مزبور نیست، لذا تلاش شده است منابع مالی آن در استان از طریق مولدسازی تامین شود.

وحید داعی افزود: طرح آزادراه حرم تا حرم به طول حدود هزار کیلومتر از مشهد به قم، تنها آزادراه شرق کشور است که با ساخت آن مسیر آزادراهی ایران به ۲ هزار و ۵۰۰ کیلومتر می‌رسد، تکمیل این طرح تا سال ۱۴۰۷ پیش‌بینی می شود که نیاز به حدود ۲۳۰ هزار میلیارد ریال اعتبار دارد.

وی بیان کرد: متولی اصلی طرح آزادراه حرم تا حرم شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور است. این آزادراه از چهار مرحله اصلی یعنی مسیرهای قم - گرمسار (١۵٠  کیلومتر)، مسیر گرمسار- سمنان (١٢٠ کیلومتر)، مسیر سمنان - نیشابور (۵٧٠ کیلومتر) و مسیر نیشابور - مشهد (٨٠ کیلومتر) تشکیل شده است، ۲۳۰ کیلومتر از این آزادراه شامل مشهد - سه راهی تربت حیدریه، سه راهی تربت حیدریه - نیشابور و نیشابور تا روستای «کاهک» داورزن در استان خراسان رضوی قرار گرفته است.

داعی افزود: با توجه به حجم بالای هزینه‌های ساخت آزادراه، تخصیص اعتبارات سالانه پاسخگوی نیاز نیست، لذا ایده مولدسازی از استان خراسان رضوی برای تامین منابع مالی این طرح پیشنهاد شده است، از محل مولدسازی اماکن دولتی در استان ۱۲۰ هزار میلیارد ریال منابع مالی برای پرداخت سهم دولت از این اعتبارات تامین شده است تا بخشی از این منابع به تامین اعتبارات ساخت قطعات مربوط به این آزادراه در استان تزریق شود.

به گفته وی، هم اینک نیز عملیات اجرایی این طرح از مشهد تا سه راهی تربت حیدریه در قالب ابنیه سازی و ساخت پل در حال انجام است.

وضعیت کنونی طرح آزادراه حرم تا حرم... / به دنبال راهکار

به دلیل اهمیت وضعیت آزادراه حرم تا حرم، این موضوع در دستور کار دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی قرار گرفته که عموما محلی برای بررسی دقیق طرح ها و مشکلات اقتصادی و یافتن راهکارهایی برای حل آنها در قالب برگزاری نشست های مشورتی و پیگیری های دستگاهی در این خصوص است.

مسئول این دبیرخانه، علت پیگیری این طرح را بررسی چالش های اجرا نشدن و پیشنهاد برای شتاب گرفتن روند اجرایی به شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی استان ذکر کرد و گفت: با توجه به وضعیت راه ها و زیرساخت‌های استان و حدود بیش از ۳۰ میلیون زائر امام رضا(ع)، در سال های اخیر پیرامون طرح های اثرگذار زیرساختی اقدام قابل قبولی در استان خراسان رضوی انجام نگرفته است.

علی اکبر لبافی اظهار کرد: در این زمینه در گام نخست طرح آزادراه حرم تا حرم که خراسان رضوی نیز از آن سهم ویژه ای دارد را در دستور کار قرار داده و وضعیت آن را از طریق متولیان استانی و ملی پیگیری کرده و اطلاعاتی نیز از طریق شرکت مادر تخصصی ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور به دست آوردیم.

وی در این خصوص گفت: از مجموع قطعات آزادراه حرم تا حرم به طول ۹۰۸ کیلومتر، که ۳۵۰ کیلومتر آن در قانون بودجه قرار دارد، قطعه قم - گرمسار به طول ۱۵۰ کیلومتر در سال های گذشته ساخته و در حال بهره برداری است، قطعه گرمسار - سمنان به طول ۱۱۴.۵ کیلومتر با قرارداد اولیه و اعتبار هفت هزار و ۲۰۸ میلیارد ریال از سال ۱۳۹۷ با پیشرفت فیزیکی ۱۶.۸۹ درصد با مشارکت ۳۰ درصدی دولت و ۷۰ درصدی سرمایه گذار در دست اجرا است و برای اتمام آن به مبلغی در حدود ۱۱۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز است.

وی ادامه داد: قطعه سمنان - دامغان - شاهرود - سبزوار - نیشابور از آزادراه حرم تا حرم نیز ۵۳۴ کیلومتر طول دارد که تاکنون مطالعات آن انجام نشده و مجوز ماده ۲۳ (ماده ۲۳ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت) را ندارد و برای ساخت آن حدود ۷۵۰ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است.

مسئول دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی گفت: قطعه دیگر آزادراه حرم تا حرم مربوط به حدفاصل نیشابور - سه راهی تربت حیدریه به طول ۹۰ کیلومتر است که مطالعات مصوب دارد ولی عملیات اجرایی آن آغاز نشده است، که با تامین اعتبار حدود ۱۰۰ هزار میلیارد ریالی، امکان تکمیل و بهره برداری از این قطعه در سه سال پس از شروع عملیات اجرایی وجود دارد.

لبافی اظهار کرد: قطعه سه راهی تربت حیدریه - مشهد از آزادراه حرم تا حرم نیز به طول ۳۳ کیلومتر با قرارداد اولیه ۶ هزار میلیارد ریالی از سال ۱۳۹۷ با پیشرفت فیزیکی حدود ۱۴ درصد با مشارکت ۳۰ درصدی دولت و ۷۰ درصدی سرمایه گذار در دست اجرا قرار گرفته است که برای اتمام آن به مبلغی در حدود ۷۰ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است.

وی مطالعه آزادراه حرم تا حرم تا تهران به طول ۱۰۰ کیلومتر را از دیگر طرح های مرتبط و در دست مطالعه برشمرد و گفت: برای ساخت این آزادراه به مبلغی حدود ۱۵۰ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است.

مسئول دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی در عین حال یادآور شد که اعتبار مصوب طرح آزادراه حرم تا حرم ( به همراه قطعه سه راهی تربت حیدریه - مشهد ) در قانون بودجه سال جاری ۲۵ هزار و ۱۸۰ میلیارد ریال است.

لبافی اضافه کرد: با این وضعیت اعتباری، نباید انتظاری برای اجرای آن به ویژه در حوزه خراسان رضوی داشته باشیم به همین دلیل موضوع را در دستور کار قرار دادیم تا با استفاده از ظرفیت های استانی راهکاری برای تسریع در اجرای طرح از هر محل ممکن از جمله بندهای مختلف قانون بودجه، مولدسازی دارایی های دولت، تهاتر نفت، زمین های مازاد در اختیار دولت، فروش اوراق مشارکت، تسهیلات مالی پروژه های ماده (۵۶) قانون الحاق و پیش بینی اعتبار مورد نیاز در بودجه پیشنهادی سال ۱۴۰۴ و سال های آتی پیگیری و در دستور کار قرار گیرد.

اما چنانکه مشهود است مطالبه گری متولیان در خراسان رضوی برای احقاق حق این استان با وجود موقعیت راهبردی آن تاکنون ضعیف بوده که البته خود نیز به آن اذعان دارند و دلیل بسیاری از عقب ماندگی های زیرساختی این استان، که امروز به صورت آلودگی هوا، کمبود برق و گاز و آب و همچنین محورهای ارتباطی ناایمن بروز کرده است، همین بی صدایی بوده است.