کارشناسان آموزشی به بهانه نتایج آزمون « تیمز» از سونامی افت تحصیلی در ایران خبر دادند
ثروت بهتر از علم شد
نتایج آزمون تیمز ۲۰۲۳ در حالی اعلام شده که رتبه ایران از میان بیش از ۶۰ کشور شرکت‌کننده جهان، نگران‌کننده بود.
به گزارش گروه اجتماعی ایران آنلاین، آزمون بین‌المللی تیمز (TIMSS) هر چهار سال یک‌بار برگزار می‌شود و عملکرد دانش‌آموزان پایه‌های چهارم و هشتم را در دروس ریاضی و علوم بررسی می‌کند. رتبه ایران در آزمون بین‌المللی تیمز در سال ۲۰۲۳ (آخرین آزمون برگزار شده) در میان ۶۴ کشور شرکت‌کننده در ریاضی پایه چهارم ۵۴ و در علوم پایه چهارم از میان ۶۳ کشور شرکت‌کننده، به رتبه ۴۹ اکتفا کرد. همچنین بررسی روند کسب امتیازات طی دو دهه اخیر نشان می‌دهد، ایران در ریاضی پایه هشتم در بازه زمانی (۱۹۹۵ تا ۲۰۲۳) افت قابل‌توجهی داشته است. مجموع امتیاز ایران در سال ۲۰۱۹ در ریاضی پایه هشتم ۴۴۶ و در سال ۲۰۲۳ رتبه ۴۳۶ بوده که طی ۴ سال منتهی به آخرین آزمون افت ۲۳ امتیازی را نشان می‌دهد. طبق آمار و در همین بازه، رتبه ایران در علوم پایه هشتم در سال ۲۰۱۹، رتبه ۴۴۹ بوده که در سال ۲۰۲۳ با افت ۳۰ امتیازی به ۴۱۹ رسیده است.
محمدرضا نیکنژاد کارشناس حوزه آموزش در گفت‌و‌گو با «ایران» در واکنش به افت رتبه ایران در آزمون تیمز ۲۰۲۳ اظهار کرد: «ایران از همان سال‌های اول در آزمون تیمز و پرلز شرکت کرده اما تاکنون در آزمون پیزا (آزمون ارزشیابی نظام‌های آموزشی در سطح جهانی و سنجش دانش و مهارت دانش‌آموزان ۱۵ساله) شرکت نکرده است. روندی که در دوره‌های مختلف داشته‌ایم، رو به افت بوده و سال 2023 بدترین نتیجه را کسب کردیم؛ در واقع ما هیچ وقت در این آزمون‌ها رشد نداشته‌ایم. بنابراین با تأملی در آزمون‌های بین‌المللی و نمرات، از میانه دهه 90 تا آخرین آزمون این افتی که به وجود آمده طی حدود دو دهه رخ داده است.»
وی افزود: «ما تقریباً در دوران کرونا شاهد افت کلی آموزش در سراسر جهان بودیم و این فقط در ایران رخ نداد. ما هرساله در آزمون‌های بین‌المللی افت کردیم در حالی که کشورهای همسایه مانند ترکیه رشد چشمگیری داشتند. کشوری مانند ترکیه تصمیم گرفت در آزمون‌های بین‌المللی رشد کند، زیرا پیامد آزمون تیمز برای آموزش و پرورش آن کشور مهم است. ترکیه در همین سال‌های گذشته آرام آرام توانست خود را بالا ببرد به گونه‌ای که امسال رتبه هشتم جهان شد.»
نیکنژاد تأکید کرد: «این در حالی است که ما برای رشد کردن در آزمون‌های بین‌المللی و به طور کلی رشد در مقوله آموزش و یادگیری، خیلی منفعلانه برخورد کردیم. هرچقدر هم که بگویند پوشش تحصیلی افزایش پیدا کرده، اما آزمون‌های جهانی و بین‌المللی هم مهم هستند. برخی از این اخبار برای آموزش و پرورش ما جریان‌ساز نیست تا به واسطه آن برایش، چاره‌ای بیندیشند یا دورخیزی جهت تغییر شرایط داشته باشند، زیرا آموزش و پرورش مانند سایر حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی درگیری‌های بزرگی دارد و همین موجب می‌شود تمرکز روی ارتقای کیفیت آموزش کم باشد.»
این کارشناس آموزش، بودجه اندک آموزش و پرورش را یکی از درگیری‌های این وزارتخانه برشمرد و افزود: «چندی پیش یکی از نمایندگان مجلس [به طعنه] گفت امسال هم از بودجه یک نون و ماستی نصیب آموزش وپرورش شد. این یعنی بودجه آموزش و پرورش کمترین بودجه است، از طرفی ۹۸ درصد همین بودجه صرف حقوق پرسنل می‌شود و در نهایت ۲ تا ۳ درصد بودجه برای رشد کیفیت آموزش باقی می‌ماند، اما بسیاری از کشورها بخش قابل توجهی را در بودجه خود به بخش آموزش اختصاص می‌دهند. »
وی در پاسخ به این سؤال که نقش معلم در افت یادگیری دانش‌آموزان چیست، گفت: «معلم بخش مهمی از کیفیت آموزشی است. معلمان تحت فشارند تا برنامه درسی را متناسب با آنچه که قرار است امتحان گرفته شود هماهنگ کنند. از طرف دیگر فرهنگ آموزشی هم بخصوص در مقطع متوسطه دست معلمان را بسته تا آنها فقط کنکورمحور رفتار کنند؛ حالا دیگر کار به جایی کشیده که حتی بحث کنکور محوری به مقطع آموزش ابتدایی هم کشیده شده است. مثلاً در یک دوره معاونت آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، مشق شب را حذف کرد، اما سروصدای مافیای کتاب‌های کمک درسی درآمد، زیرا نان‌شان از طریق فروش همین کتاب‌های کمک درسی است.»
نیکنژاد با بیان تأثیر فضای مدارس برعدم تمایل دانش‌آموزش به تحصیل گفت: «فضای فیزیکی مدرسه هم در کیفیت آموزش تأثیرگذار است. در ایران ۶۰ تا ۷۰ درصد مدارس ما عمر چند ده‌ساله دارند و قدیمی هستند. حتی مدارسی که تازه ساخته می‌شوند، همپای آموزش مدرن نبوده و فضای آزمایشگاهی، ورزشی، کتابخانه و… ندارند. مدارس امروز کلاس‌های کمتر و فضای حیاط کوچکی دارند که مدرسه را مانند زندان کرده است.»
ارز دیجیتال مهم‌تر از درس
و مدرسه
در همین راستا باید گفت افت نمره در میان دانش‌آموزان تا مقطع متوسطه دوم هم مشهود است به گونه‌ای که طبق اعلام آموزش و پرورش در شهریور ۱۴۰۳، میانگین معدل در پایه‌های دهم تجربی ۱۲.۶۴، یازدهم تجربی ۱۱.۵۲ و دوازدهم تجربی ۱۲ شده است. در رشته ریاضی میانگین معدل دانش‌آموزان پایه دهم به ۱۲.۶۹، پایه یازدهم ۱۱.۲۶ و پایه دوازدهم ۱۱.۸۲ رسیده و در رشته علوم انسانی پایه دهم میانگین نمرات ۹.۴۴، پایه یازدهم ۹.۰۷ و پایه دوازدهم ۹.۱۳ ثبت شده است.
فروغ تیموریان کارشناس آموزشی مقطع متوسطه در گفت‌و‌گو با «ایران» در پاسخ به این سؤال که چرا در نسل جدید با بی‌میلی نسب به تحصیل و افت یادگیری مواجه هستیم، پاسخ داد: «ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که جامعه به سرعت به سمت تکنولوژی می‌رود و دانش‌آموز به جای اینکه مطالب را از معلم خود بپرسد و بیاموزد از هوش مصنوعی و فضای مجازی استفاده می‌کند. وقتی ما مدام با افت معدل و نمره مواجه می‌شویم یعنی با یک سونامی در زمینه یادگیری روبه‌رو خواهیم شد.»
وی افزود: «وقتی به سطح جامعه نگاه می‌کنیم افرادی را در رأس کار می‌بینیم که متولد دهه‌های ۵۰ و ۶۰ هستند، کسانی که در زمان دانش‌آموزی خود سعی داشتند گوی سبقت علم و دانش را از یکدیگر بربایند اما متأسفانه در جامعه دیجیتال امروزی علم و دانش اهمیت و جایگاهش را از دست داده و اکنون قدرت و ثروت جای آن را گرفته است. امروزه وقتی دانش‌آموزان می‌بینند در جامعه ارزهای دیجیتال منبع درآمده شده‌اند دیگر اهمیتی به درس و مدرسه نمی‌دهند. دانش‌آموزان امروزی معتقدند مثلاً با همان ارز دیجیتال می‌توانند درآمد کسب کنند. بنابراین علم و دانش بی‌فایده است.»
این کارشناس آموزشی همچنین با اشاره به تأثیر جذاب نبودن کتب درسی در یادگیری گفت: «نکته قابل توجه دیگر بحث کتاب‌های درسی است. کتاب‌های درسی جذابیتی برای دانش‌آموزان ندارد، حجم کتاب‌ها زیاد است و دانش‌آموزان درکی از مطالبی که در کتب درسی گنجانده می‌شود، ندارند و مطالب متناسب با نیازهای دانش‌آموزان تألیف نمی‌شود و به همین خاطر دانش‌آموزان علاقه‌ای به درس خواندن، آموختن و کسب علم و دانش ندارند.»
مهاجرت به پایه دهم و یازدهم رسیده است
وی با اشاره به نقش معلمان در افت یادگیری گفت: «یکی دیگر از نکات مهم در افت یادگیری، معلمان هستند. دیگر مانند سابق دوره‌های ضمن خدمت برای معلمان گذاشته نمی‌شود. همچنین بعضاً آموزش و پرورش مجبور می‌شود به‌خاطر کمبود معلم و کمبود منابع از معلمانی که تخصص کمتری دارند استفاده کند.»
تیموریان گفت: «وقتی دانش‌آموز به درس خواندن علاقه ندارد و همچنین معلم بی‌انگیزه است، نتایجش افت نمره و معدل خواهد بود. مسأله‌ای مانند افت نمره یا افت امتیاز در آزمون‌های بین‌المللی تنها یک عامل ندارد و به عوامل متعددی بستگی دارد. حتی در دانشگاه‌ها هم می‌بینیم که تعداد دختران بیشتر از پسران است، زیرا پسران احساس می‌کنند که برای اشتغال نیازی به تحصیل ندارند. از طرفی وضعیت جامعه هم در این زمینه بی‌تأثیر نیست که دانش‌آموزان از پایه دهم و یازدهم به فکر مهاجرت باشند. این پروسه در جامعه همه‌گیر شده و باید مسئولان هرچه سریع‌تر راهکاری برای آن بیندیشند، زیرا در ۱۰ تا ۲۰ سال آینده به نسل دانش‌آموز امروزی در راستای توسعه کشور نیاز داریم.»
غزل رضایی ثانی
خبرنگار
انتهای پیام/