«ایران» به بهانه لغو روادید ایران و تاجیکستان، مناسبات دو کشور در دوره جدید را بررسی می‌کند
اشتراکات تمدنی پیشران اتحاد راهبردی
لغو روادید میان ایران و تاجیکستان که در پی سفر اخیر مسعود پزشکیان رئیس جمهوری انجام شد، فارغ از نتایجی که بر تسهیل رفت و آمد شهروندان دو کشور فارسی زبان با ریشه‌های تمدنی و فرهنگی مشترک دارد، تلاشی در مسیر حل مسائل و سوءتفاهم‌های فی‌مابین و تقویت روابط در ابعاد گوناگون به شمار می‌آید.
به گزارش گروه سیاسی ایران آنلاین، هفته گذشته بود که سفارت ایران در تاجیکستان اعلام کرد بر اساس مصوبه هیأت وزیران ایران، از تاریخ ۱۵ بهمن ماه (فردا) روادید هوایی میان تهران و دوشنبه لغو می‌شود. بر اساس این مصوبه جدید اتباع دارنده گذرنامه عادی ۲ کشور مجاز خواهند بود، بدون نیاز به روادید از طریق هوایی از مبدأ ایران به مقصد جمهوری تاجیکستان و بالعکس به خاک یکدیگر سفر کرده و در هر دوره ٩٠ روزه به مدت ٣٠ روز اقامت کنند. وزارت امور خارجه کشورمان نیز، تاریخ اجرای این مصوبه را از ١۵ بهمن ماه امسال اعلام کرده است.
شکسته شدن یخ 30 ساله روابط دو کشور
تاریخ روابط ایران و تاجیکستان به استقلال این کشور در سال 1991 بازمی‌گردد. ایران اولین کشوری بود که استقلال تاجیکستان را به رسمیت شناخت و سفارت خود را در دوشنبه افتتاح کرد. پس از فروکش کردن اختلافات ناشی از جنگ داخلی تاجیکستان و گذار از دوره سکون روابط، دو کشور در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای تقویت روابط صورت داده‌اند که امضای توافقنامه‌های امنیتی و اقتصادی در زمینه‌های مختلف نشانی از گرم شدن روابط است.
روند صعودی تعاملات سیاسی دو کشور که از سال‌های پایانی دهه 90 شمسی شتاب گرفته است، با رأی مثبت تاجیکستان به عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای (1401) به نقطه عطف خود رسید. در 3 سال گذشته با سفر 2 رئیس جمهوری ایران به تاجیکستان که با سفرهای متقابل امام علی رحمان رئیس جمهوری تاجیکستان به تهران پاسخ داده شد و به خصوص استقبال گرم و ویژه او از پزشکیان در سفر ماه گذشته‌اش به دوشنبه و امضای 23 سند همکاری مشترک فصل جدیدی از مناسبات و همکاری در روابط دو کشور شکل گرفت که همگی مؤید علاقه و هدف مشترک دو کشور در تداوم این روند است.
موازنه با رقبای غرب آسیا با تقویت تعامل با تاجیکستان
توجه ایران و تاجیکستان بر تقویت مناسبات فرهنگی متأثر از درک این واقعیت است که اشتراکات تمدنی و فرهنگی ملت‌ها زمینه ساز و پیشران قدرتمندی برای ایجاد اتحادهای راهبردی در ابعاد گوناگون است. نمونه نسبتاً موفق این رویکرد در تعامل ترکیه با کشورهای ترک زبان آسیای میانه و قفقاز مشهود است تا جایی که دامنه این اتحاد به مرکزیت ترکیه از شمال چین تا شرق مجارستان تعریف شده و دستکم 7 کشور را در بر می‌گیرد و سبب شده تا ترکیه علاوه بر برخورداری از قدرت موازنه‌گری در برابر امریکا و روسیه، ظرفیت موازانه در روابط امریکا و چین و چین و روسیه را نیز به دست بیاورد.
طبیعتاً توجه روز‌افزون ایران به همسایگان شرقی و تلاش برای توسعه و تقویت روابط، زمینه ساز عرصه جدیدی از فعالیت و مشارکت‌های سیاسی و اقتصادی خواهد بود که می‌تواند قدرت رقابت ایران را در برابر رقبای منطقه‌ای خود در غرب آسیا افزایش دهد. ضمن اینکه ملاحظات جدی امنیتی ایران، روسیه، تاجیکستان و حکومت طالبان در ارتباط با تهدیدات تروریستی در این منطقه ظرفیت خوبی برای توسعه روابط امنیتی- نظامی بین ایران و تاجیکستان فراهم آورده و در سال‌های اخیر شاهد نمونه‌های موفقی از این همکاری بوده‌ایم.
مسیر هموار تقویت تجارت
ایران به آسیای مرکزی، بویژه تاجیکستان به عنوان منطقه‌ای حیاتی برای تأمین منافع بویژه از نظر مسیرهای انرژی نگاه می‌کند. ازسویی طبیعت محصور در خشکی آسیای مرکزی، ایران را به شریکی جذاب برای کریدورهای تجاری و حمل و نقل انرژی به خلیج فارس و دریای عمان و بندر چابهار تبدیل کرده است؛ جایی که کشورهای این منطقه خواهان تنوع بخشی به تأمین کنندگان بازار خود هستند. ازسوی دیگر تاجیکستان یکی از مسیرهای راهبردی برای توسعه تجارت زمینی با چین است و این جایگاه مهم از زمان جاده قدیم ابریشم تا عصر حاضر که طرح‌های عظیمی مثل ابتکار یک راه – یک کمربند از سوی چین تحت نام راه ابریشم جدید تعریف می‌شود، حفظ شده است و طبیعتاً تقویت روابط دو کشور در این راستا می‌تواند تسهیل‌گر نقش آفرینی در پازل بزرگتری در رقابت قدرت‌های بزرگ باشد.
نقش آفرینی در عرصه تقابل قدرت‌های بزرگ
آنچه مسلم است تعاملات ایران با تاجیکستان باید در چهارچوب ژئوپلیتیک وسیع‌تر آسیای مرکزی، جایی که قدرت‌های متعدد، از جمله چین و روسیه و حتی امریکا برای نفوذ رقابت می‌کنند، درک شود. علیرغم عدم تطابق با قدرت اقتصادی یا نظامی این کشورها، ایران در سال‌های اخیر توانسته است از طریق ارتباطات تاریخی و فرهنگی خود نقش مهم و موفقی در این منطقه داشته باشد. پویایی‌های مستمر در آسیای مرکزی، تحت تأثیر عواملی مانند خروج ایالات متحده از افغانستان و تغییر چشم‌انداز سیاست خارجی کشورهای منطقه، فرصت‌ها و چالش‌هایی را برای تعمیق تعاملات ایران با تاجیکستان ایجاد می‌کند. در مجموع می‌توان گفت ایران در تاجیکستان با رویکردی چند‌وجهی دنبال تقویت روابط دوجانبه از طریق همکاری‌های اقتصادی، فرهنگی و امنیتی و در عین حال مقابله با نفوذ قدرت‌های رقیب منطقه‌ای بویژه ترکیه است؛ راهبردی که از سوی تاجیکستان، چین و تا حدی روسیه مورد تأیید واقع شده است.
رضا عدالتی پور- روزنامه‌نگار
انتهای پیام/