«پیر پسر»امیدها را به احیای هنر هفتم زنده کرد
شب شور و شعف سینمای ایران
شامگاه ۱۹ بهمن‌ماه شبی خاطره‌ساز برای اهالی رسانه بود. سالن مملو از جمعیت، یکپارچه به احترام سینما ایستادند و شکوه سینما را تشویق کردند. تشویق «پیر پسر» نه تنها تقدیر از دومین ساخته اکتای براهنی بلکه تقدیر از سینما بود.
به گزارش گروه فرهنگی ایران آنلاین، نمایندگان رسانه خبری در سانس پایانی و بخش ویژه، سه ساعت به تماشای «سینما» نشستند؛ سینمایی که انتظار برای تماشای آن، شاید در کمتر روزی از ایام برگزاری جشنواره -حتی در چند دوره اخیر- چنین پاسخ رضایت‌بخشی به علاقه‌مندانش داده است. با تمام کنجکاوی‌های شکل گرفته درباره تماشای «پیر پسر»، در خوشبینانه‌ترین حالت هم کسی فکرش را نمی‌کرد زمان طولانی سه ساعته فیلم، مخاطب را چنین پرکشش همراه خود کند. زمزمه‌های پیش از آغاز نمایش فیلم در سالن رسانه مبنی بر همین زمان طولانی و چگونگی به سر آمدن آن بود؛ اما «پیر پسر» بار دیگر یادمان آورد که این همان جادوی سینماست؛ اینکه تماشای یک فیلم به مدت سه ساعت نه تنها مخاطب را با خود همراه کند، بلکه آنقدر سر ذوق بیاورد که گذر زمان را فراموش و البته این امید را زنده کند که سینما هنوز زنده است. پیام‌های مخابره شده از برج میلاد در شامگاه جمعه تأیید‌کننده این گزاره است؛ تأییدیه‌ای شبیه به آنچه رعنا آزادی‌ور، یکی از اعضای هیأت انتخاب، پیش از این درباره فیلم نوشته است:«برای پیر پسر، فیلمی که سه ساعت شکوه سینما را با ساخت و کارگردانی فوق‌العاده‌اش، دوباره معنی و امید به سینما را در من زنده کرد. فیلمبرداری، صحنه، بازی‌های درخشان و جناب آقای پورشیرازی بی‌نظیر، بی‌نظیر که هر لحظه از حضورش خلق است و شگفتی و نبوغ. فیلمی که هنوز لحظه‌لحظه‌اش را مرور می‌کنم، با آنکه بیش از 10 روز از تماشایش گذشته. فیلمی که یادم آورد چرا عاشق سینما هستم. آقای براهنی عزیز، به احترام شما برای ساخت «پیر پسر» که سینماست، ایستاده دست می‌زنم.»
تغییر سرنوشت برندگان این دوره جشنواره و شایستگی‌های «پیر پسر» برای کسب سیمرغ در بخش‌های مختلف، مؤلفه تکرار‌شونده در میان یادداشت‌های تحسین‌آمیزی است که از حسرت حضور این فیلم در بخش مسابقه نوشته‌اند. با وجود این، همت سازمان سینمایی و تصمیم به ایجاد فرصتی برای نمایش این فیلم اگرچه به صورت محدود و برای اهالی رسانه، در نوشتارهای کوتاه منتشر شده درباره این فیلم دیده می‌شود.
«پیر پسر» امید به سینما را زنده کرد
بانیپال شومون از بازیگران ستایش‌شده چند سال اخیر سینما که همراه با اهالی رسانه به تماشای این فیلم نشسته است درباره «پیر پسر» به «ایران» می‌گوید:«دومین ساخته اکتای براهنی یک فیلم درجه یک، کامل و نفسگیر است. تمام بازی‌ها درخشان است. بازی حامد بهداد اندازه، درست و تماشایی است. محمد ولی‌زادگان اجرای درستی دارد و لیلا حاتمی مثل همیشه عالی است. حسن پورشیرازی اما واقعاً حیرت‌برانگیز و به‌یاد‌ماندنی است. او از جمله افرادی است که هیچ وقت به حقش نرسیده است و جای تأسف دارد که با وجود تمام شایستگی‌ها به خاطر عدم حضور فیلم در بخش مسابقه، امسال هم سیمرغ از رسیدن به پورشیرازی بی‌نصیب می‌ماند. او چه در سینما و چه تئاتر از چهره‌های درخشان بازیگری است و من به شخصه قبل از ورود به سینما هم جزو فن‌ها و طرفداران جدی حسن پورشیرازی بودم. به نظرم پورشیرازی در این فیلم ثمره سال‌ها صبوری، تلاش و استعداد را به نمایش می‌گذارد. با وجود اینکه در نقش اغراق است اما هیچ‌گونه اغراق‌شدگی در بازی او نمی‌بینیم و نقش، آزاردهنده نمی‌شود.» او در ادامه با تأکید بر اینکه افزون بر بازیگری، «پیر پسر» در بخش‌های مختلف، فیلم تحسین‌برانگیزی است، می‌افزاید:«تمام اینها از پختگی اکتای براهنی در کارگردانی نشأت می‌گیرد. طراحی صحنه، لباس، نور، فیلمبرداری و... درخشان است. با اطمینان می‌توان گفت اکتای براهنی به همه المان‌هایی که در فیلم می‌بینیم با جزئیات فکر کرده و هیچ‌کدام از آنها بدون اندیشه اکتای شکل نگرفته است.»
شومون معتقد است «پیر پسر» نه تنها در سینمای ایران بلکه از آثار به نمایش درآمده در جشنواره کن هم فراتر رفته است. او می‌گوید:«کاش این فیلم نماینده سینمای ایران در اسکار بود. بازی حسن پورشیرازی آنقدر درخشان است که حتی این پتانسیل را دارد که قواعد اسکار را تغییر دهد و جایزه بهترین بازیگر را دریافت کند. بازی خیره‌کننده او تداعی‌گر بازی حیرت‌انگیز دنیل دی‌لوئیس است.»
شومون همچنین با تأکید دوباره به بازی اندازه و استاندارد حامد بهداد ادامه می‌دهد:«حامد بهداد همیشه برای من دوست‌داشتنی است و پیگیر بازی‌هایش هستم. حامد در این فیلم بازی ویژه‌ای دارد. درآوردن این نقش سخت است و رعایت این میزان اندازه و اجرای درست آن کار پیچیده‌ای است. نقش به گونه‌ای است که یک مثبت و منفی و یک لحظه به سویی لغزیدن، از بازی بیرون می‌زند اما حامد بهداد در تمام طول فیلم این حد و اندازه را نگه می‌دارد و بشدت در خدمت نقش و فیلمنامه است.»
این بازیگر با اظهار امیدواری برای اکران عمومی «پیر پسر» و «قاتل و وحشی» به طور خاص، می‌افزاید:«امیدوارم بقیه فیلم‌هایی که از حضور در جشنواره و نمایش عمومی محروم هستند به اکران درآیند و فرصتی ایجاد شود تا همه مردم این فیلم‌ها را ببینند؛ فیلم‌هایی که با رنج ساخته شده‌اند. فیلم «علت مرگ نامعلوم» که مهم‌ترین و محبوب‌ترین فیلم من است، پس از سه سال توقیف به نمایش درآمده و مخاطب شاهد است که ما برای ساخت این فیلم چه رنجی را تحمل کردیم و با بودجه کم فیلم را ساختیم. مگر چند استعداد مثل علی زرنگار و اکتای براهنی داریم. براهنی برای ساخت «پیر پسر» این همه رنج کشیده است؛ فیلمی که به خوبی قصه‌اش را تعریف می‌کند و واقعاً مسأله‌‌ای ندارد که مانع اکران آن شود؛ آن هم در شرایطی که شاهدیم چه فیلم‌های مبتذلی اجازه اکران دارند و فیلم‌هایی که حرف جدی برای گفتن دارند از امکان اکران محروم می‌شوند.» او با اشاره به افول سینمای ایران در سال‌های اخیر تأکید می‌کند:«با وضعیت فیلم‌هایی که اکران را قبضه کرده‌اند، خیلی از علاقه‌مندان جدی از سینما ناامید شده‌اند، تماشای فیلم «پیر پسر» اما ما را به سینما امیدوار کرد. دیدن این فیلم، شگفتانه جشنواره بود و این امید را در من زنده کرد که هنوز سینما زنده است. پس از گذشت چندین ساعت همچنان از دیدن این فیلم هیجان‌زده هستم و بشدت دوست دارم دوباره آن را ببینم. در حالی که قبل از تماشای فیلم دائم با خودم زمزمه می‌کردم که مگر می‌شود سه ساعت به تماشای یک فیلم نشست اما «پیر پسر» آنقدر گیراست که انگار به تماشای یک فیلم 80 دقیقه‌ای نشسته‌اید. اگر زمان فیلم یک ساعت دیگر هم ادامه پیدا می‌کرد، همچنان مشتاقانه به پای تماشای آن می‌نشستم. به امید اینکه مردم هم بتوانند فیلم را ببینند و خستگی عوامل با اکران عمومی به‌در شود.»
ماندگار در تاریخ سینمای ایران
آرش خوشخو، منتقد سینما و از اعضای هیأت انتخاب چهل و سومین جشنواره فیلم فجر می‌گوید که در دوره انتخاب فیلم‌ها، همه اعضای جشنواره پیش‌بینی می‌کردند که «پیر پسر» تنها فیلمی خواهد بود که هیجان جشنواره را چند برابر می‌کند. او از بازی حسن پورشیرازی و فیلم «پیر پسر» به عنوان یکی از به یادماندنی‌های تاریخ سینما یاد می‌کند.
خوشخو در ارزیابی کلی خود از این فیلم می‌گوید: «پیر پسر» یک فیلم روی پرده است؛ یعنی فیلمی است که وقتی در سینما می‌بینید، مدام به خاطر میزانسن‌های کارگردان و شیوه روایت، مجذوب آن می‌شوید. استفاده دقیق از تمام پهنای پرده سینما و همین‌طور موسیقی خوب از دیگر عوامل مؤثر در جلب توجه تماشاگر است. به این شاخصه‌ها باید فیلمنامه بسیار دقیق را هم اضافه کرد که از تمام جذابیت‌ها استفاده می‌کند و مدام میان رمانس و سینمای دلهره‌آور در رفت‌وآمد است. اُکتای براهنی با هوشمندی زیاد سکانس‌ها را به صورت متناوب پشت سر هم قرار داده؛ آنچنان که بیننده از یک‌سو با فضایی رمانس میان حامد بهداد و لیلا حاتمی مواجه است و از سوی دیگر فضایی دلهره‌آور و مملو از خشونت را میان پسران و پدرشان تجربه می‌کند. همین مسأله باعث حفظ جاذبه فیلم تا انتها می‌شود.
این منتقد سینما با تأکید بر بازی خوب، ترکیب بازیگران و هدایت درست کارگردان ادامه می‌دهد: «بازی فوق‌العاده حسن پورشیرازی بی‌اغراق یکی از درخشان‌ترین بازی‌های کل تاریخ سینمای ایران را به یادگار می‌گذارد. کارگردان فیلم، هوشمندانه به ماجرای پدرکشی که شکلی از آن را در فیلم «برادران لیلا» داشتیم، معنای دیگر می‌دهد. برخلاف پدر «برادران لیلا» که مردی مفلوک است، در «پیر پسر» با پدری سنگدل و قدرتمند روبه‌رو هستیم که معنای دوباره‌ای در حافظه تاریخی‌مان پیدا می‌کند. مجموع این عوامل سبب اثرگذاری عمیق فیلم «پیر پسر» در تماشاگر می‌شود.»
خوشخو در ادامه می‌افزاید: «همان زمان که فیلم را همراه هیأت انتخاب دیدیم، حدس می‌زدیم که «پیر پسر» تنها فیلمی خواهد بود که هیجان جشنواره را چندین برابر می‌کند. حیف اینکه به خاطر مشکلی که مغایرت با قانون سال ساخت جشنواره عنوان شد، از بخش مسابقه حذف شد و مردم موفق به تماشای آن نشدند. «پیر پسر» فیلمی است که شباهت زیادی به فیلم‌های خوب سینمای هالیوود دارد و این پتانسیل را دارد که تماشاگر را مقهور و مجذوب خود کند.» این عضو هیأت انتخاب در توضیحات تکمیلی می‌افزاید: «پیر پسر» تمام نشانه‌های جذب مخاطب را دارد؛ خشونت، زنانگی، روابط و... نکته قابل تأمل اینکه فیلم هیچ فصل لایی ندارد. شما با فیلمی در سه ساعت روبه‌رو هستید که قاعدتاً برخی از فصل‌ها باید خط ربطی میان فصل قبل با فصل بعدی باشد اما همه فصل‌ها در فیلم «پیر پسر» جذاب و قدرتمند است و هیچ سکانس خنثایی وجود ندارد. در مجموع «پیر پسر» فیلمی کامل و جامع است و شاید برخی درباره پیام فیلم شک و شبهه ایجاد کنند. به هر حال انگار عادت برخی شده است که درباره پیام و معنای فیلم حرف بزنند، اما امیدوارم به این فیلم صرفاً به عنوان یک اثر سینمایی نگاه کنیم که یک داستان خشن و خشونت‌بار با ته‌مایه رمانس را روایت می‌کند و برخوردار از بیان تصویری بسیار قدرتمند است. همه این موارد سبب می‌شود که «پیر پسر» هم در میان فیلم‌های جشنواره امسال و هم در تاریخ سینمای ایران جایگاهی ویژه پیدا کند.»
اظهار امیدواری سخنگوی دولت به اکران عمومی «پیر پسر»
فیلم سینمایی «پیر پسر» دومین ساخته اکتای براهنی و به تهیه‌کنندگی حنیف سروری و بابک حمیدیان در بخش نمایش‌های ویژه برج میلاد برای اهالی رسانه و منتقدان به نمایش درآمد که با استقبال اهالی رسانه مواجه شد. لیلا حاتمی، حامد بهداد، محمد ولی‌زادگان و حسن پورشیرازی بازیگران اصلی «پیر پسر» هستند. این فیلم 190 دقیقه‌ای با وجود کسب آرای تمامی اعضای هیأت انتخاب اجازه حضور در بخش مسابقه راه پیدا نکرد و تنها یک نمایش در بخش ویژه جشنواره فجر داشت. با فضای شکل گرفته پس از نمایش ویژه «پیر پسر» در جریان جشنواره، و ستایش اهالی رسانه، کنجکاوی برای تماشای این فیلم در عامه مخاطبان جدی سینما هم قوت گرفته و در فضای مجازی نیز بازتاب وسیعی داشته است. فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت که یک روز بعد از این نمایش به روزنامه ایران آمده است، درباره تلاش دولت برای رفع مشکل اکران فیلم‌های در محاق توقیف و همچنین به طور ویژه ایجاد فرصت برای تماشای عمومی فیلم‌های «پیر پسر» اکتای براهنی و «قاتل و وحشی» حمید نعمت‌الله اظهار امیدواری می‌کند. او با تبریک ایام برگزاری جشنواره فیلم فجر و امیدواری به بازگشت این رویداد مهم سینمایی به دوران اوج خود می‌گوید: «در دهه‌های پیشین، جشنواره فیلم فجر، روزهای داغ سینمای ایران بود و هم برای عامه مردم و هم سینماگران ویژه بود. امیدواریم با همت مدیران سینمایی و سیاست‌گذاران فرهنگی دوباره به دوران اوج جشنواره فیلم فجر بازگردیم.» او درباره اهتمام دولت برای رفع مشکل اکران فیلم‌های در محاق توقیف می‌گوید: «طبیعتاً رویکرد دولت وفاق حل مسائل است و معتقدیم هنرمندان و مشخصاً اهالی سینما از جمله گروه‌های مرجعی هستند که باید مسائل‌شان به گونه امیدوارکننده حل شود تا از ظرفیت و پتانسیل آنها به نفع جامعه حداکثر بهره را ببریم. امیدوارم مشکل این دو فیلم هم با همت سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی حل شود.» مهاجرانی که برخی آثار این دوره از جشنواره را هم تماشا کرده، در ارزیابی کلی این آثار می‌گوید: «از همین تعداد محدود فیلمی که تماشا کردم، به اندازه ذوق خودم لذت بردم.»
نرگس عاشوری
روزنامه‌نگار
انتهای پیام/