دفاعیه از انتخاب چهل و سوم

به گزارش گروه فرهنگی ایران آنلاین؛ داوری چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر هم از این قاعده مستثنی نبود. برخی از جای خالی نام فیلم‌ها حتی در حد یک کاندیدا نوشتند و بعضی رکوردداری فیلم‌ها را در بخش‌های مختلف معنادار خواندند. حساسیت بر سر اعلام کاندیداها و انتخاب بهترین‌ها حتی با شایعاتی از جمع داوران بیرون آمد و با تیتر جنجالی قهر و دلخوری بر پیشانی برخی اخبار نشست. با تمام حرف و حدیث‌ها بالاخره پرونده مسابقه پرسر و صدای سینمای ایران، شامگاه دوشنبه با معرفی برگزیدگان چهل‌وسومین دوره بسته شد و با آغاز اکران عمومی این آثار در کنار فیلم‌های بازمانده از راهیابی به جشنواره حالا سلیقه و تصمیم هیأت انتخاب و داوران با سلیقه مخاطبان محک می‌خورد. فارغ از اعتبار سیمرغ و فضاسازی تبلیغاتی آن برای برگزیدگان، مخاطبان سینما طی سال نظر خواهند داد که بود و نبود یک فیلم در جشنواره یا حتی برگزیده شدن یا نشدن آن آیا سند و مهر تأییدی بر برتری این آثار است یا نه.

تشویق غایبان حاضر
«قاتل و وحشی» حمید نعمت‌الله و «پیر پسر» اکتای براهنی گرچه غایبان بزرگ جشنواره بودند اما بیشترین واکنش و تشویق حضار را در مراسم اختتامیه دریافت کردند. مصطفی زمانی با اهدای جایزه‌اش به حسن پورشیرازی حتی حرف و حدیث‌ها راجع به شایستگی شهاب حسینی و امین حیایی برای این نقش را خنثی کرد. او هنگام دریافت سیمرع بهترین بازیگر مرد گفت که این جایزه حق پورشیرازی بود و اگر فیلم او به بخش مسابقه راه می‌یافت دست کسی جز او به این سیمرغ نمی‌‎رسید. سعید خانی تهیه‌کننده فیلم «رها» با وجود تمام شایستگی‌های فیلمش اما از اثر درخشان حمید نعمت‌الله «قاتل و وحشی» گفت. او با خطاب قرار دادن وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یادآور شد که با اکران هیچ فیلمی انقلاب نمی‌شود و از سیدعباس صالحی درخواست کرد برای اکران این فیلم همت کند. این بخش از صحبت‌های او تشویق حضار را به همراه داشت و کنایه‌اش به پرحرفی محمدرضا شهیدی‌فر مجری برنامه آب خنکی بود بر غلیان خشم فروخورده مخاطبانی که در نبود سخنران به شکل گرفتن ریتم تند اهدای جوایز دل خوش کرده بودند. تبعات عدم نمایش «قاتل و وحشی» که به گفته رائد فریدزاده، مدیر سازمان سینمایی «دیگر همه مطلع هستند که گیر کار کجاست و در حدود و اختیارات سازمان سینمایی و وزارت ارشاد نیست» تا ساعاتی پس از اختتامیه ادامه یافت و نرگس آبیار که پیش از این به مدیرانِ سازمانِ سینمایی هشدار داده بود که در صورتِ اکران نشدنِ فیلم «قاتل و وحشی» در جشنواره، از عضویت در «شورای پروانه نمایش» استعفا می‌دهد، به حرفِ خود عمل کرد و از این شورا کناره گرفت. از دیگر لحظه‌های به یادماندنی مراسم اختتامیه لحظه دریافت دیپلم افتخار توسط نوید پورفرج بود. او اما نماینده مردم روی سن اختتامیه جشنواره بود، از مردم گفت و آرزو کرد زمانی که سیمرغ را دریافت می‌کند حال دل مردم خوب باشد. یاد هژیر داریوش، فریدون گله و بهروز وثوقی توسط رضا درستکار از هیأت داوران، لحظات دیگری از تشویق غایبان خاطره‌ساز این رویداد بود.
 
داد از صداوسیما
هم‌دوش سلیقه داوران و غرزدن‌های مرسوم آنهایی که تمام آثار جشنواره را دیده‌اند، شبکه نمایش تلویزیون هم در تنش عصبی مخاطبانی که اختتامیه را از قاب تلویزیون پیگیری می‌کردند کم نگذاشت. گرچه تیغ سانسور شبکه‌های تلویزیونی در مراسم اختتامیه امر بی‌سابقه‌ای نیست و می‌شد مثلاً پخش کلیپ خاطره‌انگیز حضور بزرگانی چون بهرام بیضایی، ناصر تقوایی و... را پای بی‌سلیقگی معمول تلویزیون گذاشت اما اینکه اجرای علی زندوکیلی بخصوص قطعه‌ای با مضمون وطن هم مشمول ممیزی شود از شگفتانه‌های تازه مدیران تلویزیون بود. به این برخورد سلیقه‌ای می‌توان سانسور صحبت‌های بجا و روشنگرانه نادره سادات سرکی برنده سیمرغ بلورین فیلم کوتاه برای «دادرسی» اضافه کرد که پروژه خود را به تعرض و آزار کودکان اختصاص داده و بعد از گرفتن جایزه تأکید کرد امیدوار است پیام فیلم برای اصلاح و تغییر قوانین مربوط به حمایت از کودکان و خانواده‌های آنها توسط قانونگذاران شنیده شود.
 
دست رد معترضان به سیمرغ آشتی‌جویانه
اعتراض‌ها به بخش جدایی‌ناپذیر اختتامیه تبدیل شده است. قابل قبول هم هست که این پیش‌فرض هیچ‌وقت جانیفتاد که داوری‌ها امری سلیقه‌ای است و گرچه ملاک اهدای سیمرغ است اما به واقع معیار برتری منتخبان نیست. بر همین اساس همیشه از یک سو جشنواره به تقسیم غنایم و کسب رضایت همگانی متهم می‌شود و در عین حال از سوی صاحبان دیگر آثار برای نادیده گرفته شدن مورد انتقاد قرار می‌گیرد. صاحبان دو فیلم «خدای جنگ» و «ناتور دشت» پیش از اختتامیه جشنواره با عدم حضورشان به جوایز آشتی‌جویانه (سیمرغ بهترین فیلم از نگاه ملی) دست رد زدند. عوامل فیلم «خدای جنگ» در بیانیه‌ای نوشتند «فیلمی که در هیچ رشته‌ای جز جلوه‌های بصری نامزد نشده، طبعاً نمی‌تواند بهترین فیلم دبیر یا بهترین فیلم از نگاه ملی یا عناوین دیگر باشد. این سیمرغ را هم ذیل همان تقسیم‌بندی که در جریان نامزدی آثار اتفاق افتاد، تقسیم کنید.» عوامل فیلم قدرنادیده «ناتور دشت» هم در یادداشتی خطاب به مخاطبان گفتند که سیمرغ ما مهر و محبت مخاطبان بود. در میان معترضان چهره‌های آشناتر هم دیده می‌شود. شهاب حسینی در یادداشتی گلایه‌آمیز از شایستگی‌های «رها» نوشت و عنوان کرد که «میلی بودن جشنواره فیلم فجر سال‌هاست به یقین همگان رسیده است.»

آرش خوشخو،  عضو هیأت انتخاب جشنواره فیلم فجر:

موفقیت فیلم «شمال از جنوب‌غربی» را عجیب می‌دانم

نتایج داوری‌های جشنواره فیلم فجر چندان غیرقابل تصور نبود. به هرحال این انتخاب‌ها براساس سلیقه‌ و نگاه خاص داوران عزیز چهل و سومین دوره این جشنواره سینمایی صورت گرفته است. این نتایج در مواردی مشابه پیش‌بینی‌های ما در هیأت انتخاب بود، از جمله درخصوص انتخاب فریبا نادری به عنوان بهترین بازیگر نقش اول بابت فیلم «شوهر ستاره».
اعطای سیمرغ بهترین بازیگر نقش مکمل برای بازی در فیلم «1968»هم در زمره همین انتخاب‌هایی قرار می‌گیرد که انتظارش را داشتیم. درباره فیلم «زیبا صدایم کن» رسول صدرعاملی هم حدس می‌زدیم که جایزه بهترین فیلم را از آن خود سازد. درباره فیلم «بچه مردم» هم پیش‌بینی‌مان این بود که موفق به کسب جوایز مهمی شود که این‌طور هم شد. البته در مواردی هم غافلگیر شدیم و نتیجه آن‌طور که انتظارش را داشتیم، نشد. هرچند نقدی به سلیقه گروه داوران ندارم چرا که همگی آنان متخصص و اهل فن هستند، اما اعطای جایزه بهترین کارگردانی به حمید زرگرنژاد برای فیلم «شمال از جنوب‌غربی» از مواردی بود که متعجب‌مان کرد. شاید بهتر بود «بچه مردم» با توجه به مضمونی که دارد به عنوان بهترین فیلم معرفی شود و بهترین کارگردانی اول را هم به فیلم «رها» بدهند.
«بچه مردم» در مقایسه با «رها»، فیلم ملی‌تری به شمار می‌آید، البته که «رها» هم فیلم قدرتمندی است. هرچند نتیجه انتخاب‌ها مطابق با توقعی است که از جشنواره فیلم فجر داریم، به‌خصوص که داوری جشنواره‌ فیلم فجر معمولاً تحت فشار زیادی از سوی جناح‌ها و سازمان‌های مختلف قرار می‌گیرد و هیأت داوران باید به نوعی جوایز را میان مدعیان توزیع کنند. در نتیجه گاهی با اتفاقات عجیبی روبه‌رو می‌شویم، از جمله اینکه امسال فیلم «زیبا صدایم کن» رسول صدرعاملی جایزه بهترین فیلم را گرفت. این اتفاق نه فقط در ایران، بلکه در سطح جهانی شگفت‌انگیز است، اینکه فیلمی بدون دریافت هیچ جایزه‌ای از یک جشنواره، موفق به کسب عنوان بهترین فیلم آن شود واقعاً عجیب است! اما در نهایت معتقدم که این مسأله هم قابل درک است.
هیأت داوران چهل و سومین دوره جشنواره فیلم فجر، افراد بسیار متخصصی بودند که هم تسلط کافی به حوزه سینما داشتند و هم حوزه‌های‌ تماشاگران، حاکمیت و دولت را به‌خوبی می‌شناختند. هرچند که هنوز هم موفقیت فیلم «شمال از جنوب‌غربی» را عجیب می‌دانم. در نهایت به گمانم نتیجه قابل قبولی شده است. به آن نقدی ندارم چرا که حتی برخی شگفتی‌هایی که در اعلام نتایج با آن روبه‌رو شدیم در نتیجه مسائل گریزناپذیری بودند.

«رضا درستکار» داور جشنواره فیلم فجر :

از روند کار هیأت داوران در جشنواره دفاع می‌کنم

همان‌طور که شاهد بودیم داوری امسال چهل‌و‌سومین جشنواره فیلم فجر نیز مانند سالیان گذشته، با واکنش‌های منفی و مثبت بسیاری همراه بود، اما در نگاهی دیگر شاید بتوان گفت که داوران جشنواره فجر نیز همزمان با داوری در خصوص آثار، به نوعی داوری می‌شوند، هرچند نمی‌توان نادیده گرفت که جذابیت و زیبایی رخدادهایی مانند این جشنواره نیز به همین گوناگونی و تفاوت نظرات از سوی افراد با سلایق و دیدگاه‌های مختلف است. «رضا درستکار» داور جشنواره فیلم فجر نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» بر این باور است که حضور 36 فیلم در بخش داوری مسابقات جشنواره فیلم فجر، طبیعتاً برآیند‌های متفاوتی را شاهد خواهند بود و طبیعتاً در ادامه داوری‌ها مورد تأیید عده‌ای نخواهد بود، همان‌طور که رضایت برخی دیگر در این میان جلب خواهد شد. داور چهل‌و‌سومین جشنواره فیلم فجر، در ادامه افزود: وقتی آثاری مانند آثار «حاتمی‌کیا» در این جشنواره جایزه نگیرند، قطعاً عده‌ای به این رویداد اعتراض خواهند کرد. اما در مجموع و به شخصه از روند کار هیأت داوران در جشنواره دفاع می‌کنم.
او در پاسخ به این سؤال که براساس عرف موجود در جشنواره‌ها، تعداد داوران همیشه فرد بوده، اما جشنواره امسال حضور تعداد داوران به صورت فرد را تجربه کرد؛ با توجه به زوج‌بودن تعداد داوران، چگونه به اقناع لازم در ارائه نظرات و داوری رسیدید؟ عنوان کرد: تعداد داوران به صورت جبری از فرد‌ بودن خارج و زوج شد، هر چند خوشبختانه و بر خلاف 3‌ سال گذشته افراد متخصص سینمای ایران، اعضای هیأت ‌داوران را تشکیل دادند. بنابراین مباحث نه از طریق فشار و نه به جبر برخی درخواست‌های شخصی، بلکه براساس اقنای جمعی صورت گرفت و خود من نیز همیشه طرفدار مباحث اقناعی بوده و هستم. در این میان چند فیلم بودند که دچار داوری 3 به‌ 3 شدند که به پیشنهاد من تصمیم بر این شد تا نظر پایانی به صورت اقناعی صورت گیرد، هر چند در نهایت قالب رأی‌ها 6 و یا 5 به یک بود.

حضور افراد متخصص در جشنواره
درستکار درباره نقاط ضعف و قوت جشنواره، اظهار کرد: در 3 ‌سال گذشته و با توجه به پاندمی کورونا، من در جشنواره‌ها حضور نداشتم و امسال، اولین سال حضور من در جشنواره پس از سال‌های شیوع کرونا بود. باید بگویم که در جشنواره امسال شاهد یک همت خوب و بسیار بالا با حضور افراد متخصص برای روند و انجام کارها بودیم‌.
در این میان نقش و تأثیر آقای «منوچهر شاهسواری» به عنوان یک سینماگر حرفه‌ای، بااخلاق، اهل تعامل و مدارا و علم در این جشنواره، بسیار محسوس بود. همچنین حمایت فرهنگی آقای «فرید‌زاده» از سوی سازمان سینمایی نیز در روند خوب این جشنواره بسیار نقش‌آفرین بود.داور چهل‌و‌سومین جشنواره فیلم فجر در پایان تصریح کرد: اگر مراجع بالاتر از وزارت ارشاد، با پروتکل‌های خارج از جریان هنری و مناسبات بالا‌دستی مانع اکران فیلم «قاتل وحشی» در جشنواره نبودند، امسال شاهد برگزاری بهترین جشنواره ممکن بودیم.

«علیرضا رئیسیان»  داور جشنواره فیلم فجر:

جشنواره فیلم فجر نیاز به تغییرات جدی دارد

علیرضا رئیسیان، کارگردان، نویسنده و تهیه‌کننده سینما در این دوره از جشنواره فیلم فجر جزو هیأت داوران بود و در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره کیفیت فیلم‌ها، نحوه داوری و چگونگی به اجماع رسیدن هیأت داوران مطالبی را بیان کرد.
رئیسیان درباره سطح کیفی فیلم‌های این دوره از جشنواره فیلم فجر گفت: «مجموع فیلم‌های این دوره از جشنواره، اغلب تولید مسئولان، مدیران و فیلمسازان دولت قبل بودند. بنابراین مسائلی از جمله طرح مسائل فیلم‌ها و استاندارد بودن آثار را براساس زاویه نگاه آنها دیدیم و داوری کردیم. ما در جایگاه داور کوشیدیم هم در نسبت با همدیگر فیلم‌ها را قضاوت کنیم و هم نسبت به سابقه فیلمسازان دست به بررسی‌شان بزنیم، چراکه برخی از آنها کارگردان اولی بودند و سابقه چندانی از آنها برای مقایسه در دست نبود تا ببینیم نسبت به آثار قبلی‌شان با چه میزان از پیشرفت و نوآوری روبه‌رو شده‌اند.
به اعتقاد رئیسیان فاصله زیادی بین فیلم‌های ارائه شده در این دوره از جشنواره با فیلم‌های استاندارد و خوب وجود نداشت برای همین هم اگر نگاه کنید نامزدهای چند فیلم از نظر کمی حرفه‌ای‌تر و بهتر بودند و بقیه فیلمسازها هم زحمت کشیده بودند ولی شرایط طوری نبود که کاندیدای گرفتن سیمرغ شوند. متأسفانه فیلم‌های مردودی و توقیفی از دوره قبل که ما فقط درباره آنها خواندیم خیلی باکیفیت و متفاوت بودند و کاش می‌توانستند در بخش مسابقه چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر شرکت کنند. رئیسیان بر بازنگری جدی و تغییرات اساسی در ساختار و نوع آیین‌نامه و اجرا در جشنواره فیلم فجر تأکید و اظهار کرد: الان شرایط طوری نیست که هنوز بشود با نگاه 30 سال پیش جشنواره‌ای را برگزار کرد که این مسأله در هیچ جای دنیا مرسوم نیست و جشنواره‌ها گاهی بازنگری می‌شوند، بخش‌هایی تغییر می‌کنند و به روز می‌شوند و اینجا هم در ایران الان وقتش است که در جشنواره فیلم فجر تغییرات جدی صورت گیرد که پیشنهادهایم را برای این تغییرات در نشست خبری داوران که قرار است شنبه برگزار شود، اعلام می‌کنم. وی در پاسخ به این سؤال که اگر اختلافی در زمان داوری فیلم‌ها اتفاق می‌افتاد چطور به اجماع نظر می‌رسیدید، گفت: ما به اجماع نمی‌رسیدیم به اقناع هنری می‌رسیدیم یکی دو مورد درباره نامزدها اختلافاتی بود نه جوایز، که دوباره بحث می‌شد و رأی‌گیری صورت می‌گرفت و لازم هم نبود نتیجه رأی‌گیری سه به سه یا دو به چهار یا 5 به 6 شود؛ رأیی که در دور اول انجام می‌شد کاملاً روشن بود که چه فیلمی نامزد می‌شود و چه فیلمی در مرحله بعدی برنده می‌شود و خیلی اختلاف‌نظر جدی و مبنایی نبود که نیاز شود رأی چهارمی دخالت کند چون به نظر من کلاً هیأت داوران حرفه‌ای و مسلط به تخصص خودشان بودند.

«علیرضا زرین‌دست» داور جشنواره فیلم فجر:

 «زیبا صدایم کن» درخشان و درجه یک است

«زیبا صدایم کن» بدون تردید یکی از آثار درخشان چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر و از بهترین‌های کارنامه کاری رسول صدرعاملی است. این فیلم بر خلاف انتظار با وجود واکنش‌های مثبتی که از اهالی رسانه، منتقدان و همچنین مخاطبان دریافت کرد، اختتامیه جشنواره فیلم فجر را تنها با یک سیمرغ ترک کرد. هیأت داوران به تازه‌ترین ساخته صدرعاملی با وجود نامزدی در 10 بخش و در شرایطی که جزو بخت‌های مسلم برای بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه و بهترین بازیگر زن و مرد و بهترین فیلم محسوب می‌شد، صرفاً سیمرغ بهترین فیلم را اهدا کرد. کسب این عنوان برای فیلمی که با وجود تمام شایستگی، از دریافت سیمرغ بخش‌های دیگر از جمله فیلمنامه و کارگردانی بی‌نصیب ماند، جزو ابهامات مطرح شده در حوزه داوری است همچنان که کسب عنوان بهترین فیلم از نگاه تماشاگران توسط فیلمی که حتی یک کاندیدا بین نامزدهای سیمرغ نداشت، بلافاصله بعد از اختتامیه سؤال‌برانگیز شده است.
علیرضا زرین‌دست، فیلمبردار شناخته شده سینمای ایران درباره انتخاب «زیبا صدایم کن» به عنوان بهترین فیلم می‌گوید: «طبیعی است که در هر جشنواره‌ای سلیقه داوران ممکن است با هم نخواند. به اعتقاد شخصی من، «زیبا صدایم کن» کار بسیار درخشان و درجه یکی است. رسول صدرعاملی کارش فوق‌العاده بود، فیلمنامه عالی بود، فیلمبرداری سامان لطفیان خیلی خوب بود، بازی ژولیت رضاعی هم بسیار خوب بود و امین حیایی یکی از درخشان‌ترین نقش‌های خود را بازی کرده بود. به هر حال در هر انتخابی ممکن است سازگاری مطلق نباشد.»
انصراف بهرام رادان و خالی ماندن کرسی داوری در حوزه بازیگری در انتخاب بازیگران برتر این دوره که با انتقادهایی همراه است آیا در روند داوری این حوزه بی‌تأثیر نبوده است؟ زرین‌دست با نفی هر گونه اختلالی در امر داوری در این حوزه توضیح می‌دهد: «به هر حال در ترکیب هیأت داوران کارگردان و تهیه‌کننده‌های خوبی داشتیم و این ترکیب آنقدر سلیقه و تجربه داشت که در این باره نظر بدهد.»
او در ارزیابی کلی خود از آثار چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر می‌گوید: «به هر حال در یک بخش‌هایی آثار درخشان نبودند و در بخش‌هایی هم امیدوارکننده بودند. آثار راه یافته به جشنواره فیلم فجر، انتخاب هیأت انتخاب است. در میان این آثار، فیلم‌هایی هم وجود داشتند که از نگاه من کارهای قابل اعتنایی نبودند اما بخشی از آثار شایسته حضور در جشنواره بود. بعضی از فیلم‌ها موضوع‌شان نخ‌نما شده بود. اما فیلمنامه «زیبا صدایم کن» موضوع تازه‌ای داشت و بسیار پرکشش و جذاب بود. در مجموع فیلم رسول صدرعاملی از بهترین آثار جشنواره امسال بود و من به شخصه این فیلم را خیلی دوست داشتم.»