گزارشی از رونمایی مجموعه «هنر گاو بازی» در موزه هنرهای معاصر
پیشواز نوروز با پیام صلح پیکاسو
موزه هنرهای معاصر در زمره چند موزه بزرگ دنیا در هنر مدرن تلقی می‌شود. گنجینه این موزه دارای آثار متنوعی از هنرمندان ایرانی و جهانی است و درخواست برای دیدن آثار گنجینه همیشه وجود دارد و مردم دوست دارند بدانند در گنجینه موزه هنرهای معاصر چه خبر است.
به گزارش گروه هنر ایران آنلاین، با توجه به اینکه همیشه امکان نمایش آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر نیست، در مقاطعی به بهانه نمایشگاه، آثار گنجینه هم به نمایش درمی‌آید. آخرین‌باری که موزه هنرهای معاصر آثار گنجینه را به نمایش درآورد، اواخر آبان‌ماه بود که در نمایشگاه «چشم در چشم» در مدت سه ماه، آثار ۱۲۰ هنرمند ایرانی و خارجی را به نمایش گذاشت و با استقبال باورنکردنی مردم مواجه شد و بیش از دو هزار نفر در این مدت از این نمایشگاه بازدید کردند. موزه هنرهای معاصر در روزهای پایانی سال ۱۴۰۳ نمایشگاه دیگری از آثار گنجینه را با محوریت آثار دیده نشده پیکاسو برگزار کرده است. در این نمایشگاه بیش از ۶۰ اثر از پابلو پیکاسو، از دوره‌های مختلف کاری این هنرمند اسپانیایی به نمایش گذاشته شده است. این مجموعه شامل ۱۲ اثر آکواتینت از سری «تروماکیا» یا «هنر گاوبازی» است که در کنار تعدادی دیگر از آثار این هنرمند برجسته و همچنین برخی از مهم‌ترین آثار او ارائه خواهد شد.
مجموعه «تروماکیا» یا «هنر گاوبازی» یکی از آثار ارزشمند پیکاسو است که شامل ۲۶ قطعه آکواتینت بوده و در قالب پورتفولیو با ۲۶۱ نسخه منتشر شده است. این مجموعه در موزه‌های بزرگ جهان، از جمله موما (MoMA) نیز نگهداری می‌شود. در کنار این آثار، آثار شاخصی همچون «نقاش و مدلش»، «پنجره‌ای باز به خیابان پنتی یور»، «بابون و بچه‌اش» و «زن گریان ۱، ۳، ۴» از گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران نیز به نمایش درآمده است. همچنین در این نمایشگاه، منتخب آثاری از هنرمندان ایرانی همچون بهرام دبیری، بهمن محصص، جلیل ضیاءپور، محسن وزیری‌مقدم، محمدعلی شیوا (کاکو)، گارنیک درهاکوپیان، هانیبال الخاص و پروانه اعتمادی و همچنین آثار هنرمندان خارجی مانند ژرژ براک، رابرت دلونه، فرنان لژه، فرانتیشک کوپکا و خوان میرو به نمایش گذاشته شده است.
تذکر به تاریخ هنر ایران و جهان
رضا دبیری‌نژاد، مشاور موزه‌ها و میراث هنر درباره این نمایشگاه به «ایران» گفت:«امکان نمایش آثار برتری از گنجینه هنر مدرن ایران و دنیا در موزه هنرهای معاصر هست که با نمایش آنها، به تاریخ هنر ایران و جهان بویژه در هنر مدرن و معاصر تذکر بدهد.»
او فایده این تذکر ادواری و نمایش‌های دوره‌ای آثار گنجینه را بازخوانی آثار برای نسل‌هایی دانست که امروز دانشجو هستند و ده سال پیش در این سن و سال نبودند و این امکان را نداشتند که به بازدید از موزه بیایند. این نمایشگاه‌ها با توجه به تغییر نسل‌ها و نبود فرصت در دهه‌های گذشته، فرصت خوبی برای تذکر و بازخوانی برای نسل‌های جدید است. از طرف دیگر موزه‌ها نقش آموزشی دارند و سعی می‌کنند با گنجینه‌های خودشان، تجربه همنشینی، ارتباط و درک و دریافت آثار تاریخ هنر را در وهله اول برای کشور خودشان و بعد در سطح جهانی داشته باشند.
دبیری‌نژاد، روایت و چینش‌های متفاوت را فرصتی دیگر برای مواجهه با آثار گنجینه بیان کرد و گفت:«بعد از بررسی‌های مختلف، بحث‌های شورایی و مشاوره با افراد متخصص و گروه موزه‌پردازی، برای اینکه بتوانیم توجهی به موزه هنرهای معاصر و اشارتی به جایگاه ملی و جهانی این سرمایه داشته باشیم، قرار شد موضوعات مختلفی روی آثار داخلی و خارجی بررسی شود.»
هم‌دوره‌های پیکاسو در موزه هنرهای معاصر
مشاور موزه‌ها و میراث هنر درباره معیار انتخاب آثار هنرمندان ایرانی و خارجی در نمایشگاه پیکاسو گفت:«در کنار آثار پیکاسو، از کارهای خارجی ژرژ براک، رابرت دلونه، فرنان لژه، فرانتیشک کوپکا و خوان میرو، هنرمندانی را انتخاب کردیم که هم‌دوره پیکاسو بودند که نشان دهیم پیکاسو در چه دوره با چه کسانی کار می‌کرده و جریانات زندگی‌اش چطور بوده و همزمان با آن، چه جریاناتی در جامعه اتفاق می‌افتد. پیکاسو یکی از مهم‌ترین چهره‌های هنر مدرن است که در هنر دنیا و بالطبع هنر ایران نیز تأثیر گذاشته است و چه هنرمندانی که تقریباً در آغاز هنر مدرن ایران همزمان با پیکاسو زندگی می‌کردند و چه بعد از مرگ او متأثر از کارهای او بودند، سعی شد از نگاه کارشناسان انتخاب شود. گاهی وقت‌ها به نظر می‌آید هر کدام از هنرمندان ایرانی با دوره‌های مختلف پیکاسو شباهت‌هایی دارند یا به آنها نزدیک‌تر هستند، مثل محمدعلی شیوا (کاکو)، جلیل ضیاءپور، حتی درهاکوپیان و محسن وزیری‌مقدم نیز از جمله هنرمندانی هستند که در این نمایشگاه آثارشان به روش‌های علمی انتخاب و چیدمان شدند.»
دیپلماسی موزه‌ای نمایشگاه پیکاسو
دبیری‌نژاد با طرح این سؤال که چرا در این دوره پیکاسو را انتخاب کردیم، اظهار کرد:«اینکه چرا پیکاسو را در این زمانه انتخاب کردیم، ریشه در این مسأله داشت که موزه‌ها هر کدام بر مبنای شرایط زمان خودشان دست به انتخاب می‌زنند. اینکه در هر زمانه‌ای چه چیزی برای نمایش انتخاب می‌شود، به یکی از ویژگی‌های موزه‌ها برمی‌گردد. دیپلماسی موزه‌ای، برای تبادل پیام و پیوند کشورها با ملت‌ها و اقوام است. وقتی موزه هنرهای معاصر تهران نمایشگاهی از پیکاسو می‌گذارد، یک پیام جهانی می‌دهد که راه گفت‌و‌گو با جهان را از این طریق انتخاب کرده و جهان را به واسطه آثار هنری، به درون کشور می‌آورد؛ این در زمانه خودش یک نوع کمک به شرایط اجتماعی است. وقتی آثار پیکاسو را نگاه می‌کنیم، مثل تابلوی گرونیکا، زنان گریان و پرنده صلح و آثار دیگر، متوجه می‌شویم خیلی از اینها متأثر از شرایط جنگ و درگیری و ناامنی‌ها در دنیاست و تذکر می‌دهد به دوران سختی که آنها پشت سر گذاشتند و شاهدش بودند. ما در این روزگار، آن شرایط را می‌بینیم که آدم‌ها و سردمداران دوست دارند فضای بدون صلح ایجاد کنند. ما با بخشی از این نمایشگاه، به موضوع صلح تذکر می‌دهیم و پیام صلح را منتقل می‌کنیم و می‌خواهیم این پیام انسانی را همیشه بازسازی و زنده‌سازی کنیم و نشان دهیم در جامعه ما و موزه‌ها این مسأله جدی است و ما به دنبالش هستیم.»
جذابیت نمایش تمام آثار پیکاسو
مشاور موزه‌ها و میراث هنر اضافه کرد:«از موضوعاتی که به صورت مجموعه به آن پرداخته نشده بود، خود مجموعه پیکاسو بود؛ مجموعه متنوعی که ممکن است برخی از آنها تک‌تک به نمایش درآمده باشد اما هیچ وقت با هم دیده نشده بود و اینکه یک‌دفعه این مقدار از آثار پیکاسو در ایران موجود باشد، جذاب به نظر می‌رسد. روی این حساب بعد از بررسی‌ها به این نتیجه رسیدیم که مجموعه آثار مختلفی از پیکاسو اعم از مجسمه، نقاشی رنگ روغن، نقاشی‌های آرتیست بوک و کتاب‌های آرتیست بوک که خودشان شامل طراحی‌های متعدد است، در گنجینه موزه هنرهای معاصر است و می‌تواند نمایش داده شود. نکته جذابی که درباره پیکاسو است اینکه هنرمندان در گذشته به مدیا و ابزارهای جدید دسترسی نداشتند و از صنعت چاپ، چاپ هنری و دستی و انواع چاپ برای خلق اثر استفاده کرده و با تکثیر آنها امکان عرضه بیشتر برای مخاطبان جهانی را فراهم می‌کردند؛ کاری که پیکاسو کرد و ما امروزه می‌توانیم آثار پیکاسو را در برخی از موزه‌های معتبر دنیا ببینیم و کشورها و ملل مختلف دنیا به سهم و اندازه خودشان از دیدن آن لذت ببرند.»
او درباره آثار به نمایش درآمده از پیکاسو در موزه هنرهای معاصر این‌طور توضیح داد:«در این مجموعه، چهار کتاب آرتیست بوک وجود دارد که سه تای آنها برای اولین‌بار به نمایش درآمده که یکی از آنها کتاب «گاوبازها»ست که 26 تصویر دارد و هر کدام از طراحی‌های متفاوتی برخوردار است، چون پیکاسو اصالتاً اسپانیایی است و گاوبازی در این کشور جایگاهی ویژه دارد و روایت فرهنگی آن در این کتاب عرضه شده است.»
دبیری‌نژاد معتقد است:«این نمایشگاه اشاراتی به دوره‌های مختلف پیکاسو دارد و تصور گسترده‌تری را از این هنرمند به علاقه‌مندان می‌دهد. شاید نام پیکاسو را با کوبیسم بشناسیم ولی در این نمایشگاه می‌بینیم این هنرمند چه تجربه‌های متعددی در دوره‌های مختلف زندگی داشته و اینجاست که می‌توانیم نقش آموزشی بیشتر یک هنرمند را درک کنیم.»
روایت پیرامتنی
او این نمایشگاه را فرصت ارزشمندی برای بازدید‌کنندگان خصوصاً دانشجویان رشته هنر بیان کرد و گفت:«دیدن آثار پیکاسو نشان می‌دهد این هنرمند در چه بستر اجتماعی و دوره تحول هنری زیست کرده است. سعی کردیم نمایشگاه روایی باشد؛ نه تنها به روایت هنرمند و زندگی‌اش و بستر اجتماعی، بلکه به روایت هر کدام از آثار هم بپردازد چون هر کدام از آثار یک ارزش و مفاهیمی دارند و متأثر از یک شرایطی خلق شده‌اند. این روایت پیرامتنی، هم می‌تواند از جذابیت هر اثر باشد که فهم بیشتری بیش از تکنیک به ما می‌دهد و هم فهم‌های فرهنگی و اجتماعی هنرمند را ارائه دهد. یکی از ویژگی‌های آثار موزه‌ای بویژه آثار معاصر این است که اطلاعات و داده‌های پیرامونی ما از آنها بیشتر است. برای همین سعی کردیم در این نمایشگاه، هم روایت‌های درون‌متنی آثار و هم پیرامتنی و روایت‌های معطوف و مؤلف را هم داشته باشیم.»
دبیری‌نژاد درباره جنبه‌های پژوهشی این نمایشگاه هم گفت:«با کمک مشاوران علمی سعی کردیم جنبه پژوهشی نمایشگاه را تقویت کنیم. هر نمایشگاه موزه‌ای باید یک فرآیندی را طی کند؛ اول آثار شناسایی شوند و کار پژوهشی و مطالعاتی هم انجام گیرد. در پروسه پژوهشی و آماده‌سازی آثار، سعی کردیم با کمک کارشناسان، حفاظت فنی و علمی آثار، مستند‌نگاری علمی، آماده‌سازی، شناسایی و کارهای دیگر را انجام دهیم تا آثار با وضعیت بهتری به نمایش گذاشته شود. خیلی وقت‌ها به نمایشگاه موزه‌ای این نقد می‌شود که آثار با آسیب‌ها و آلودگی و چین و چروک در وضعیت نامناسب نمایش داده شده که این خودش چالش‌برانگیز است که آثار در شرایط نامساعد نگه داشته می‌شود، در حالی که این یک امر طبیعی است، آثار حساس هستند و در گذر تاریخ ممکن است در شرایطی اعم از رطوبت، برودت و شرایط دیگر دچار تغییراتی شوند، از آن طرف با تخصص‌های علمی مجبوریم شرایط را مدام تیمار‌داری کنیم تا با بهبود وضعیت، شرایط بهتری را برای نگهداری و عرضه مهیا کنیم.»
ارتباطات فرهنگی و هنری ایران و اسپانیا
«آنتونیو سانچس بندیتو گاسپار» سفیر اسپانیا به مناسبت نمایشگاه پیکاسو با نادره رضایی، معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دیداری داشت و گفت:«بی‌شک ایران برای مردم اسپانیا کشور خاصی است و برای ما نیز خیلی مهم است که بتوانیم ارتباطات فرهنگی و هنری خوبی کنار هم داشته باشیم. البته برای انجام یک‌سری از همکاری‌هایی که اشاره شد، به زمان نیاز داریم تا بتوانیم براساس بررسی و برنامه‌ریزی به اهداف مشترک خوبی دست یابیم. در این زمینه، هم من و هم همکارانم تمام تلاشمان را می‌کنیم تا بتوانیم این ارتباطات را گسترش دهیم.»
سفیراسپانیا در بخش پایانی صحبت‌های خود بیان کرد:«حدود 9 ماه است که در ایران حضور دارم و در این مدت آنچه برایم جالب توجه بود وجود مردم مهربانی است که علاقه‌مندی‌های زیادی به فرهنگ و هنر کشورشان دارند؛ چهارچوبی که امیدوارم بر اساس همان زمان‌بندی و برنامه‌ریزی‌هایی که اشاره شد، منجر به توسعه فعالیت‌های فرهنگی وهنری دیگری شود.» نادره رضایی، معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این دیدار با ابراز خشنودی از برپایی نمایشگاه آثار دیده نشده پابلو پیکاسو که شامل دوره‌های مختلف کاری این هنرمند می‌شود، به ارائه گزارشی از روند برگزاری این رویداد مهم در کشورمان پرداخت و از آمادگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای توسعه فعالیت‌های مشترک فرهنگی و هنری دو کشور ایران و اسپانیا در دیگر حوزه‌های هنری سخن گفت.
وی با تأکید بر برگزاری نشست‌های تخصصی در حوزه‌های مختلف فرهنگی و هنری میان دو کشور افزود:«به اعتقاد من اشتراکات فرهنگی میان مردم کشور ایران و اسپانیا زیاد است و می‌تواند مقدمه خوبی برای تولید و اجرای تولیدات مشترک دیگری شود.»
سعیده احسانی‌راد
روزنامه‌نگار
انتهای پیام/