بودن یا نبودن؟

اختلاف‌نظر درباره داوری در فوتبال مقوله‌ای نوپا نیست؛ تاریخ این ورزش پرطرفدار نشان می‌دهد که حتی در دوران‌های قدیم هم چالش‌هایی در این زمینه وجود داشته است. شاید برای همین بود که فیفا دست به دامن تکنولوژی شد تا اشتباهات داوری را به حداقل ممکن برساند و این‌گونه بود که سیستم کمک‌داور ویدیویی در دنیا متولد شد. سیستم کمک‌داور ویدیویی (VAR) اولین‌بار در سال ۲۰۱۷ در تورنمنت‌های مختلف از جمله جام جهانی زیر ۲۰ سال، جام کنفدراسیون‌ها و جام جهانی باشگاه‌ها مورد استفاده قرار گرفت. نتایج آن آزمایش‌ها با وجود جنجال‌های زیاد، برای فیفا مثبت بود و در ادامه از این فناوری در تمام مسابقات فیفا از جمله دو جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه و ۲۰۲۲ قطر استفاده شد.
با مرور تنش‌های ایجادشده ناشی از تصمیمات این سیستم که به وضوح در هفته‌های اخیر، به شکل قابل‌توجهی تشدید شده‌اند، می‌توان پی برد که انگار VAR هم نتوانسته اعتراضات به داوری را کمرنگ کند و حتی با حضور این سیستم هم، باشگاه‌ها به صورت اپیدمیک به تصیمات داور اعتراض و حتی از آنها شکایت هم می‌کنند!
با تکیه بر فناوری کمک‌داور ویدیویی (VAR)، به‌نظر می‌رسد که در عوض کاهش اشتباهات، بر شدت جنجال‌ها افزوده شده است. این موضوع تنها مربوط به فوتبال ایران هم نیست و امروزه، نارضایتی‌ها به سطوح متنوعی از جامعه فوتبال، از هواداران تا باشگاه‌ها، گسترش یافته و به نوعی به یک بحران در این عرصه تبدیل شده است.
علاوه بر استقلال که براساس برخی نظرات حقش در شهرآورد ضایع شده، نتایج و عملکرد داوران در فوتبال اروپا هم در این مدت، توجهات زیادی را به خود جلب کرده است. روزبه‌روز خبرهایی از اعتراض‌ها و نارضایتی‌ها از سوی باشگاه‌ها به گوش می‌رسد. به عنوان مثال، رئال مادرید با صدای بلندترین اعتراض‌ها نسبت به تصمیمات داوری، بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاده است. تماشاچیان و هواداران رئال نه‌تنها در ورزشگاه‌ها، بلکه در فضای مجازی و رسانه‌ها نیز کنش‌های خود را آغاز کرده‌اند.
میلان نیز پس از بازی اخیر خود با امپولی، در خانه نماند و نامه‌ای به انجمن داوران ایتالیا (AIA) ارسال کرد. در این نامه به دو تصمیم جنجالی که به‌نظر می‌رسید ناعادلانه بوده، اشاره شده بود: نخست، خطایی که به وضوح استوک یکی از بازیکنان روی مچ پای واکر وارد کرده بود و دوم، اخراج توموری که در شرایط مبهمی قرار داشت. این تصمیمات نه‌تنها به شکایات میلان دامن زد، بلکه باعث شد که زلاتان ابراهیموویچ، در این خصوص اعتراض تندی نشان دهد: «این اولین‌بار نیست که چنین اتفاقی می‌افتد. این غیرقابل‌قبول است. در بین دو نیمه از داور خواستم به میلان احترام بگذارد.»
تنش به‌وجود آمده تنها مختص به داوری داخلی نبود، بلکه مانند چالشی بزرگتر به یوفا نیز سرایت کرد. باشگاه رم، در اعتراض به تصمیمات داوری در بازی مقابل پورتو در مرحله حذفی لیگ اروپا، نامه‌ای به این نهاد ارسال کرد. این اقدام نشان‌دهنده عمق نارضایتی‌ها و عدم اعتماد به فرایند داوری و تصمیم‌گیری در سطح بالای فوتبال است. رم در سال ۲۰۲۳ نیز نسبت به داوری در فینال این رقابت‌ها معترض شده بود و اکنون، این نارضایتی‌ها ادامه یافته است.
در لیگ پرتغال هم باشگاه بزرگی مثل بنفیکا پس از تساوی ۲-۲ با ویلاداس آوس، با انتشار توئیتی طولانی به تأثیرات منفی فشارهای خارجی بر عملکرد داوران اشاره کرد و این‌گونه گفت که اظهارات مکرر رئیس، مدیران و مربی اسپورتینگ مانع از اتخاذ تصمیمات منطقی توسط داوران شده است. این بیان‌ها، به وضوح نشان از تحت‌فشار بودن داوران و تأثیر روانی بر عمل‌کرد آنها دارد.
در لیگ هلند، باشگاه پک‌زووله در بازی مقابل والویک، به خاطر عدم وجود قوانین داوری کافی دچار مشکل شد. پک‌زووله در بازی مقابل والویک با نتیجه ۱-۱ مساوی کرد چون یک گل در وقت اضافه به دلیل آفساید مردود اعلام شد و داور از یک کرنر آفساید گرفت، در حالی که قوانین بازی می‌گویند از کرنر نمی‌توان آفساید اعلام کرد.
باشگاه با هیأت بین‌المللی فوتبال (IFAB) مشورت کرد و فدراسیون (KNVB) خطای خود را پذیرفت، اما تصمیم گرفت بازی را تکرار نکند یا گل را معتبر ندانست و استدلال کرد که «داور قوانین بازی را درست اجرا کرده، فقط ارزیابی نادرستی داشته است.»
اینها فقط چند نمونه از اعتراضات اخیر تیم‌ها به سیستم VAR است که در یک ماه اخیر با آن مواجه شدیم.
اخیراً اعتراض هواداران در نروژ باعث شده است که ۱۹ باشگاه از ۳۲ باشگاه حرفه‌ای این کشور به لغو استفاده از سیستم VAR در این کشور رأی دهند. اگر این تصمیم اجرایی شود، لیگ نروژ ممکن است اولین لیگ اروپایی باشد که استفاده از VAR را در مسابقات خود متوقف می‌کند.
این اعتراض نتیجه چهار ماه مشورت با باشگاه‌ها، بازیکنان و تماشاگران است و به یک خواسته عمومی در لیگ‌های حرفه‌ای نروژ تبدیل شده است.
اکنون فدراسیون فوتبال نروژ باید تصمیم بگیرد که آیا به استفاده از سیستم داوری ویدیویی ادامه دهد یا تصمیم باشگاه‌ها را بپذیرد و این سیستم را کنار بگذارد. طبق گزارش رسانه‌های محلی، فدراسیون فوتبال نروژ (NFF) فعلاً بر موضع خود برای حفظ سیستم VAR پایبند است. باشگاه‌ها ادعا می‌کنند این سیستم «به درستی کار نمی‌کند».
به نظر می‌رسید که ورود VAR به ایران این مشکلات و اعتراض‌ها را به حداقل ممکن برساند اما بعد از پایان شهرآورد هم شاهد انتشار موج جدیدی از بیانیه‌ها علیه تصمیمات داوری از سمت هر دو باشگاه بودیم که به تصمیمات VAR هم اعتراض داشتند!
نکته جالب‌تر اینکه فردای شهرآورد هم تیم‌ها به نبود این سیستم در بازی‌های خود اعتراض داشتند و اکنون این سیستم به گونه‌ای شده که هم بودنش برای داوران دردسر است و هم نبودنش!